پاسداشت حرمت اطلاع رسانی

خبرنگاران  متعهد با داشتن روحیه جسارت و خطرپذیری در رویدادهای مختلف، چشم و گوش مردم هستند. آنها از طرفی عهده دار وظیفه كشف حقایق، انعكاس سریع و صحیح واقعیات و هشدار در مورد رویدادهایی هستند كه به منافع ملی، اعتقادی، فرهنگی و ارزشی جامعه آسیب می رساند و از طرف دیگر باید با درك موقعیت رسانه خود، اختیارات موجود و نگاه به رقیبان، به بقای رسانه و انسجام آن نیز بیندیشند. با این حال كسانی می توانند وارد عرصه جذاب، پرمخاطره و در عین حال پرخاطره روزنامه نگاری و فعالیت های خبری شوند كه ضمن داشتن عشق و علاقه و قریحه آن، از هنر واژه گزینی، شم خبری، حوصله زیاد و نگاه موشكافانه و دقیق به موضوعات مربوط به این حرفه برخوردار باشند.

تئوری های جدید قدرت، امروزه برآنند كه دانایی خود، قدرت محسوب می شود و سرچشمه هرگونه توانایی نیز هست یعنی هركس بیشتر بداند در مسیر رسیدن به هدف از دیگران جلوتر است و در چنین فضایی است كه كار خبرنگار اهمیتی غیرقابل وصف می یابد، زیرا او در تولید این دانایی نقش مهمی دارد.«گابریل گارسیا ماركز» نویسنده معروف آمریكای لاتین كه كار نویسندگی را از روزنامه نگاری آغاز كرده، می گوید: «می دانم روزنامه نگاری را نمی توان یاد داد باید با آن زندگی كرد.»

زندگی كردن با روزنامه نگاری، آنهم در شرایط امروز ما كار آسانی است، با این حال متأسفانه باید اذعان داشت حرفه روزنامه نگاری و فعالیت های خبری در كشورمان با دشواریهای اساسی مواجه است كه مهم ترین آن وضعیف نامناسب معیشتی است.

خبرنگاران و مشكلات معیشتی

«منصور بیطرف» دبیر سرویس اقتصادی یك روزنامه صبح ، مشكلات معیشتی را یكی از مهمترین دغدغه های خبرنگاران حرفه ای می داند و در این باره می گوید: «اگر بگویم كه خبرنگاران  با توجه به سختی كارشان، میزان دستمزدی كه دریافت می كنند، كمتر از حق الزحمه آنهاست، سخنی به گزاف نگفته ام.عدم تناسب میان كاری كه انجام می دهند و دستمزدی كه دریافت می كنند، باعث شده كه كیفیت كار خبرنگاران روز بروز تنزل یابد، زیرا این افراد مجبورند برای تأمین حداقل معیشت خود به كارهای دوم و سوم بپردازند و توانایی فكری و ذهنی خود را - كه ارتقای آن اصل مهم برای كار خبری است- گاه در زمینه های غیر مربوط به كار گیرند كه به نظر من تفاوت كارهای خبری خبرنگاران كشورمان با دیگر كشورهای توسعه یافته دنیا در همین مقوله نهفته است.کار خوب، مزد خوب می خواهد و همین امر می تواند خبرنگار خوب تربیت كند و آثار حرفه ای بیافریند.»

امروز اعتماد مخاطبان به رسانه ها و اعتبار آنها از دغدغه های مهم و در حقیقت سرمایه اصلی دست اندركاران هر رسانه است و به هر میزان كه رسانه ای از این سرمایه بهره مند باشد، به همان میزان قدرتمندتر و مؤثرتر است، و برعكس اگر رسانه ای از این سرمایه ارزشمند بی بهره یا كم بهره باشد- نشریات زرد و عامه پسند از این دسته اند- بی خاصیت یا كم خاصیت خواهد بود و میزان اثرگذاری آن كمتر است. برهمین اساس داشتن دغدغه مالی و گرفتار شدن روزنامه نگاران حرفه ای در تنگناهای معیشتی، قطعاً بر دقت و سرعت آنها تأثیر منفی خواهد گذاشت و از طرفی اعتماد مخاطبین را هم سلب خواهد كرد.

خبرنگار و دنیای اطلاعات امروزی

«حسن شریعتی» یكی از خبرنگاران باسابقه كه سال های سال در این حرفه فعالیت دارد، می گوید: «روزنامه نگاران همانند بسیاری از اقشار جامعه از وضعیت نامناسب معیشتی رنج می برند و با توجه به دنیای پرشتاب اطلاعات و دامنه های وسیع آن، دسترسی به كامپیوتر، اینترنت، سایت های خبری، كتاب، تلفن همراه و...جزء لاینفك حرفه روزنامه نگاری و كارهای خبری محسوب می شود كه برخوردار شدن از این موارد، هزینه های سنگینی را دربرخواهد داشت. از سوی دیگر عدم دسترسی به هر كدام از این ابزار ارتباطی قطعا سرعت و دقت كار خبرنگار را كاهش خواهد داد. سوای این موارد گاه محظورهایی نیز وجود دارد كه نمی گذارد به طور كامل مسائل را بازگو كنی و حق مطلب را ادا كنی. مثلا یا قانون دست تو را می بندد، یا مسائل امنیتی و... یعنی خبرنگار می خواهد تمام اطلاعات لازمه را در اختیار جامعه قرار دهد، اما مصلحت در این است كه درصدی از آن را اعلام كند، چون احتمال دارد واكنش های مثبت یا منفی در جامعه ایجاد كند و یا مخل امنیت جامعه گردد. با تمام این اوصاف یك خبرنگار وظیفه دارد به نحو احسن از فضایی كه در اختیارش قرار گرفته، استفاده كند و اطلاعات خود را درباره مسائل مختلف، برابر معیارهای قانونی و ظرفیت های جامعه انعكاس دهد و در حد امكان مسائل را بازگو كند.»

خبرنگار در دنیای پیش رفته كنونی جایگاه بسیار مهمی دارد و انعكاس دهنده درد و رنج مردم و زبان گویای جامعه است و گاه هزینه های سنگین این شفاف سازی و اطلاع رسانی را هم می پردازد و گاه در راه اطلاع رسانی تا پای جان هم پیش می رود.شهید صارمی، شهید سیدمرتضی آوینی و دیگر شهیدان خبرنگار از این دست افراد بودند.

شهید سیدمرتضی آوینی می نویسد: «با شروع انقلاب اسلامی تمام نوشته های خویش را-اعم از تراوشات فلسفی، داستان های كوتاه، اشعار و...-در چند گونی ریختم و سوزاندم و تصمیم گرفتم كه دیگر چیزی كه «حدیث نفس» باشد، ننویسم و دیگر از «خودم» سخنی به میان نیاورم... سعی كردم كه خودم را از میان بردارم تا هر چه هست، خدا باشد و خدا را شكر بر این تصمیم وفادار مانده ام.»

شهید آوینی در جای دیگری از حضور خبرنگاران صداوسیما در جبهه های دفاع مقدس چنین می نویسد: «انگیزش درونی هنرمندانی كه در واحد تلویزیون جهاد سازندگی جمع آمده بودند آنها را به جبهه های دفاع مقدس می كشاند، نه وظایف و تعهدات اداری، روح كارمندی نمی توانست در این عرصه منشأ فعل و اثر باشد، گروه های فیلمبرداری ما با همان انگیزه هایی كه رزم آوران را به جبهه كشانده بود، كار می كردند. داوطلبانه و بدون چشم داشت مالی، در كمال قناعت و شجاعت و آماده برای شهادت.»

خبرنگار حرف دل مردم را می زند

«حسن شریعتی»معتقد است: «خبرنگار چیزی نمی خواهد جز اصلاح جامعه، و همه حرفش حرف دل مردم است، چون همه مردم نمی توانند با مسئولین در ارتباط مستقیم باشند و مشكلات خود را بازگو كنند، از همین رو خبرنگار زبان گویای مردم می شود و در كنار خبرنگاران باید مسئولان هم همگام و همدل باشند. یك اصلی در كار خبر هست كه می گوید هیچ خبری محرمانه باقی نخواهد ماند و باید مسئولان شفاف گویی را به عنوان یك اصل شناخته شده مدنظر قرار دهند و با خبرنگاران و مردم صادقانه برخورد كنند، هر چند بنده معتقدم كه باید یك بازنگری كارشناسانه و مثبت در قوانین موجود صورت بگیرد و رسیدگی به مشكلات كاری، حرفه ای و معیشتی روزنامه نگاران در دستور رسیدگی مسئولان كشور واقع شود. چرا كه اگر این حرفه تضعیف شود، قطعا امر اطلاع رسانی در جامعه هم لطمه خواهد دید.»

ارتباط تنگاتنگ با مردم

همه متخصصان و صاحب نظران علوم ارتباطات در ضرورت ارتباط تنگاتنگ خبرنگار با مردم اتفاق نظر دارند، اما برخی در مورد نزدیكی بیش از حد خبرنگار  با دولتمردان هشدار می دهند و این رابطه را برای حفظ استقلال رسانه ها مضر می دانند، اما در مجموع رسانه ها و دولتمردان چاره ای جز همكاری متقابل ندارند.خبرنگاران در بسیاری از مواقع ناگزیرند خبرها را از مقامات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی بگیرندو مقامات نیز برای انعكاس فعالیت های خود و توجیه آنها به رسانه ها نیاز دارند و به همین دلیل است كه «محمدحسنین هیكل» در كتاب «در میان مطبوعات و سیاست» رابطه روزنامه نگار با حكومت را حیاتی می داند و می گوید: «حكومت خبرساز است و خبرنگار طالب خبر، در شرایطی كه حكومت می خواهد خبر را پنهان نگه دارد یا دست كم در انتشار آن مسائلی مراعات شود. از طرف دیگر خبر وسیله ای است در دست حكومت برای تماس با توده ها، و ترجیح می دهد روزنامه-رسانه ها- وسیله و ابزار این كار باشند، اما برای خود روزنامه نگار این ناشایست است كه صرفا یك سیم رابط و یك بوق باشد. بنابراین رابطه میان روزنامه نگار و حكومت رابطه ای است تركیبی میان طرفین، یعنی هر دو به یكدیگر نیاز دارند.»

رویه های ناپسند

«فریدون رضوی» دبیر سرویس اقتصادی یكی از روزنامه های صبح می گوید: «متأسفانه در چند سال اخیر رویدادی در كار روزنامه نگاری اقتصادی ایجاد شده كه سرمنشأ آن بنگاه های دولتی بوده اند. یعنی مدیرانی كه سوءمدیریت داشتند و می خواستند به هر نحوی كه شده بر ناكارآمدی خود سرپوش بگذارند، باج دهی خبری را در دنیای رسانه ای باب نمودند و از همین رو دادن حق السكوت ها به جامعه خبری رواج پیدا كرد و جامعه مطبوعاتی ما و برخی از خبرنگاران به دلایل وجود مشكلات عدیده مالی تا حدودی منفعلانه عمل كردند و همین موضوع سبب شد كه یك دور ناسالم و باطل در مطبوعات اقتصادی و روزنامه نگاری آغاز شود. مثلا فلان مدیر برای اینكه خود را موجه نشان دهد، هدایای بدون توجیهی را به خبرنگاران می داد و همین امر باعث می شد كه فضای ناسالمی حاكم شود.

نكته دیگر هم این است كه یك روال منطقی و نظارت درون گروهی برای گزینش خبرنگاران وجود ندارد. خصوصا از سال 76 كه طیف وسیعی از روزنامه های مختلف وارد عرصه مطبوعات كشور شدند، چون نیاز به خبرنگار داشتند، مسیر را برای ورود افرادی باز كردند كه كمترین آشنایی با ادبیات اولیه خبرنگاری و اخلاق حرفه ای نداشتند و حاضر بودند با حداقل حقوق وارد بازی رسانه ای شوند. همین افراد بعد از مدتی كه تب خبرنگاری در آنها فروكش كرد، برای حل معضلات مادی خود در برابر باج دهی های دستگاه های اجرایی منفعلانه عمل كردند. مثلا به كرات دیده ایم خبرنگاری یك روز با ادبیاتی بسیار تند از فلان وزارتخانه دولتی انتقاد می كند، اما چند روز بعد از همان دستگاه اجرایی تعریف و تمجید می كند!» این روزنامه نگار برای حل معضلات فوق پیشنهاداتی را ارایه می دهد:

1-افزایش سطح نظارت های درون گروهی به ویژه تغییر مشی انجمن های صنفی موجود

2- تقویت اخلاق حرفه ای

3- افزایش دستمزدها

4-انتقاد صحیح از دولت و دستگاه های حكومتی

به عنوان مثال، اخیراً نخست وزیر مالزی اعلام كرده كه اگر روزنامه نگاران، مدیران فاسد و ناكارآمد را افشا كنند، مورد تشویق قرار می گیرند، اگر این چنین رویه ای در ایران پیش گرفته شود، با توجه به شعارهای آقای احمدی نژاد، می توان امیدوار بود كه از یك سو جامعه رسانه ای ایران از آسیب های فعلی رهایی یابد و از سوی دیگر اقتصاد ایران از مطبوعات به عنوان یكی از اركان اساسی دمكراسی كمك بگیرد تا مسیر توسعه پایدار را سریعتر و سالمتر طی كند.»

منبع :‌ کیهان