لزوم مشورت دولتمردان
درباره لزوم مشورت این سؤال پیش مىآید كه این همه سفارشها كه از پیامبر اكرم و اوصیاى اطهار وى درباره مشورت آمده یا آیه مباركه كه مؤمنان را در مشورت نمودن مورد ستایش قرار داده و ترغیب نموده، آیا مخصوص عامه مردم است، یا آن كه به اولویت قطعى شامل اولیاى امور و مسؤولان كشور نیز مىگردد؟ پاسخ، قطعا مثبت است.
به همین دلیل است كه امام جعفر بن محمد صادق (ع) مىفرماید:
«لا یطمعن القلیل التجربة المعجب برایه فى رئاسة» .
هرگز كسى كه پیشینه آزمودگى ندارد و شیفته راى خویشتن است، در پى عهدهدارى ریاست و رهبرى نباشد.
البته كسانى را باید طرف مشورت خویش قرار داد كه علاوه بر آزمودگى، همواره خدا را در نظر داشته باشند.
امام صادق (ع) به سفیان ثورى مىفرماید:
«و شاور فى امرك الذین یخشون الله عز و جل».
و مولا امیر المؤمنین (ع) مىفرماید:
«شاور فى حدیثك الذین یخافون الله» .
امام صادق (ع) نیز مىفرماید:
«استشر العاقل من الرجال الورع، فانه لا یامر الا بخیر، و ایاك و الخلاف، فان خلاف الورع العاقل، مفسدة فى الدین و الدنیا».
با مردان فرزانه پارسا به كنكاش بنشین، زیرا آنان جز به نیكى دستور نمىدهند و زنهار كه با آنان مخالفت ورزى، كه دین و دنیاى خود را تباه ساختهاى.
نكته مهم دیگرى كه در اینجا هست این است كه مشاورت هرگز پشیمانى ندارد: پیامبر اكرم (ص) هنگامى كه على (ع) را به سوى یمن روانه ساخت، به او سفارش فرمود:
«یا على، ما حار من استخار، و لا ندم من استشار».
هرگز سرگردان نخواهد ماند كسى كه از خداوند درخواست رهنمود كند و هرگز پشیمان نمىگردد كسى كه مشورت نماید.
مولا امیر مؤمنان (ع) خود مىفرماید:
«من لم یستشر یندم»
هر كه مشورت نكند پشیمان خواهد گردید.
امام موسى بن جعفر (ع) مىفرماید:
«من استشار لم یعدم عند الصواب مادحا، و عند الخطاء عاذرا».
هر كه با مشورت كارها را انجام دهد، اگر درست درآید، كار او ستوده خواهد بود و اگر نادرست آید، مورد نكوهش قرار نخواهد گرفت و معذور خواهد بود.
در همین رابطه مولا امیر مؤمنان (ع) درباره مواردى كه نص شرعى درباره آن نرسیده باشد، از پیامبر اكرم (ص) مىپرسد:
«یا رسول الله (ص) ارایت اذا نزل بنا امر لیس فیه كتاب و لا سنة منك، ما نعمل به؟
پیامبر در جواب مىفرماید:
«اجعلوه شورى بین المؤمنین. و لا تقصرونه بامر خاصة».
آن را با مشورت انجام دهید. سپس اضافه مىفرماید: مشورت را در همه موارد بكار برید. یعنى: همه كارهاى مسلمین باید با شور انجام گیرد.
خلاصه آن كه روایات درباره دستور مشورت فراوان است و در درجه اول، مسؤولان امت را شامل مىگردد كه در تمامى كارها با فرزانگان خیراندیش و كارشناسان كارآزموده همواره به شور بنشینند و هرگز مسؤولان دولت در حكومت اسلامى، از این قاعده مستثنى نیستند.
روش مشورت
شارع مقدس، تنها دستور مشورت داده تا جامعه اسلامى در تمامى ابعاد زندگى و از همه مهمتر در شؤون سیاسى با شور و كنكاش به تصمیمگیرى بپردازند، ولى این كه طریقه شورى چگونه است، به خود مردم واگذار شده، تا آن را مطابق شیوه خردمندان و معمول و متعارف جهانیان كه اصطلاحا «سیره عقلائیه» گفته مىشود، انجام دهند.
منبع:
كتاب: ولایت فقیه، ص 93 - نویسنده: آیت الله معرفت
لینک مطالب مرتبط:
علوم اجتماعی و پیوندهای آن با علوم شرعی
