شخصیت های برگزیده و تاریخی و به یاد ماندنی تاریخ سینمای ایران

1- حمید هامون( خسرو شکیبایی در فیلم هامون اثر داریوش مهرجویی1369)

آن سالها هنوز خسرو شکیبایی بازیگر گمنامی بود که البته گاه گاهی جرقه هایی از درخشش را زده بود . داریوش مهرجویی که هیچ وقت در انتخاب بازیگرانت دچار خطا نمیشود نقش پیچیده حمید هامون را به شکیبایی می سپارد و شکیبایی چنان هامون را خلق میکند که به جرات یکی از ماندگار ترین شخصیت های تاریخ سینمای ایران ثبت میشود.به قول کیومرث پوراحمد :« تو همیشه به روزی . حمید هامون.با همان آشفتگیها و عصبیتها و خریت هایت همیشه در خاطره ها می مانی...»

دیالوگ به یادماندنی از حمیدهامون: « لاکردار اگه بدونی هنوز چقدر دوست دارم»

2- مش حسن( عزت اله انتظامی در فیلم گاو اثر داریوش مهرجویی1348)

گفته اند که(1) در پدیده بودن و پدیده شدن نقش مش حسن سه نفر نقش داشته اند:

1- غلامحسین ساعدی نویسنده داستان عزاداران بیل. که فیلم گاو براساس چهارمین داستان از این مجموعه داستان خلق شد. و در واقع یکی از ماندگارترین اقتباس های ادبی تاریخ سینمای ایران همین فیلم گاو است.

2- داریوش مهرجویی . کارگردان فیلم گاو.

3- عزت اله انتظامی بازیگر نقش مش حسن. شما را به خدا دقت کرده اید عزت اله انتظامی در فیلم گاو معجونی از انسان و حیوان بود؟ آنهم حیوانی که کراهت حیوانی ندارد . بلکه معصومیتی در این انسان – حیوان وجود دارد که با همه خشونت در رفتارش تماشاگر با او همدردی میکند. نزدیک به 40 سال از خلق این شخصیت داستانی – سینمایی تاریخ سینمای ایران میگذرد و به قول یکی از منتقدین سینمای ایران (2)کم کم نام مش حسن از خالقانش ( ساعدی- مهرجویی – انتظامی) فراتر میرود. چرا که از ماندگار ترین شخصیتهای تاریخ سینمای ایران است.

دیالوگ: « من مش حسن نیستم . من گاو مش حسنم!»

3- سید(بهروز وثوقی در فیلم گوزنها اثر مسعود کیمیایی1354)

... گوزنها بدون سید گوزنها نمیشد و وثوقی هم بدون کیمیایی اسطوره نمیشد . حقیقت این است که بعد از وثوقی دیگر هیچ کس نتوانست جای او را در سینمای کیمیایی بگیرد و سید به یکی از مهم ترین نقشهای کارنامه حرفه ای این دو تبدیل شد.(3)

4- قیصر( بهروز وثوقی در فیلم قیصر اثر مسعود کیمیایی1348)

5- نایی جان( سوسن تسلیمی در فیلم باشو غریبه کوچک اثر بهرام بیضایی1365)

6- علی خوش دست ( سعید راد در فیلم تنگنا اثر امیر نادری1352)

7- مجید ظروفچی ( بهروز وثوقی در فیلم سوته دلان اثر علی حاتمی1356)

8- خورشید ( داریوش ارجمند در فیلم ناخداخورشید اثر ناصر تقوایی1366)

9

- امیرو( مجید نیرومند در فیلم دونده اثر امیر نادری1363)

10- سیما ریاحی( هدیه تهرانی در فیلم شوکران اثر بهروز افخمی 1379)

سیما ریاحی از اولین نقشهای زن در سینمای ایران بود که شخصیت مهجور و معصوم زن ایرانی را نداشت. گرچه سرانجام دردناکی برایش رخ میدهد اما تقریبا برای نخستین بار یک چهره دووجهی از شخصیت زن در سینمای ایران میدیدیم که ظاهر تهدیدآمیزو اغواگری دارد و در برابر مرد کرنش ندارد . که البته نوع خاص بازی هدیه تهرانی در ارائه چنین تصویری بدون ارتباط هم نیست.

11- هالو( علی نصیریان در فیلم آقای هالو اثر داریوش مهرجویی1349)

12

- حاج کاظم( پرویز پرستویی در فیلم آژانس شیشه ای اثر ابراهیم حاتمی کیا1376)

شخصیتی که برای دفاع از حقوق حقه یک مجروح جنگ در حالی که آرمانهایش را( که برای آنها عمری را جنگیده و دوستان و رفقا و همسنگرانی را از دست داده) در معرض نابودی میبیند رو در روی مردم و نیروی انتظامی می ایستد و حرفهای دل اهالی جبهه و جنگ را بازگو میکند. البته تا اینجا شاید جالب نباشد. قضیه وقتی زیبا میشود که دیگران با او همراهی و همدلی نمیکنند و در این بین بسیاری از اعتقادات حاج کاظم مربی زمان جنگ به شکل جدی به چالش کشیده میشود.اگر بگوییم حاتمی کیا و پرستویی در برهه ای وامدار و مدیون آژانس شیشه ای و حاج کاظم بودند سخن گزافی نگفته ایم.

دیالوگ: « من واسه صبرتون یه یاعلی میخوام. همین.»

13

- میم( گلشیفته فراهانی در فیلم درخت گلابی اثر داریوش مهرجویی1377)

اقتباس ادبی موفق از کتاب درخت گلابی اثر گلی ترقی. میم از بیادماندنی ترین شخصیتهای سینمای ایران است.معشوقی قابل درک. خصوصیات میم را مرور میکنیم:

شاعر – خیالاتی – سرخوش – بی تفاوت – کتانی پوشیدنش خاص است و گاهگاهی سیگار هم میکشد!!

هشت سال از محمود ( که دیوانه وار او را دوست دارد) بزرگتر است و در برابر دیگران از آزار دادن محمود لذت میبرد. صدالبته در پرورش چنین شخصیت جذابی گلی ترقی – داریوش مهرجویی و گلشیفته فراهانی هرسه نقش داشته اند.

دیالوگ:« اگه یه روز سواری / اومد ز سبزه زاری / ... / بهش بگین کاکل زری / دیر اومدی مرد پری.»

14

- رضامارمولک( پرویز پرستویی در فیلم مارمولک اثر کمال تبریزی1383)

عبور از خطوط قرمز . یا به بین دیگر حرکت بر روی خطوط قرمز. این از عهده کمال تبریزی خوب بر می آید. یکبار در لیلی با من است با رزمندگان خط مقدم به خوبی شوخی کرد و در واقع چهره ها و شخصیتهای واقعی را نشان داد که در بازگوکردن و نشان دادن آنها ابا وجود داشت. و اینبار رضا مارمولک در لباس روحانیت.

بسیاری دیالوگهای طنزی که دیدن و شنیدن آنها بر روی پرده سینما ممکن نبود با بازی روان و زیبای پرستویی در لباس روحانیت برای نخستین ( و تاکنون آخرین) بار ممکن شده بود و البته میدانیم که خودمانی تر شدن با بزرگ ترها میل همه ما ایرانیهاست. رضا مارمولک در لباس روحانیت شخصیت فراموش نشدنی سینمای ماست . به خصوص جایی که میگفت: عزیز دل برادر!!

دیالوگ:« محرم و صفر سرقت تعطیل و نجسی حرومه...»

15

- لیلا ( لیلا حاتمی در فیلم لیلا اثر داریوش مهرجویی 1376)

مهدی شادان

پی نوشت:

1- نغمه ثمینی

2- نغمه ثمینی

3- آنتونیا شرکا