ترس و تنهایی

ترس و تنهایی. بابک احمدی.انتشارات مرکز.چاپاول. تهران1388. 1800نسخه.408صفحه.9000تومان.

«با این که بسیاری از آثار جدی و اصلی شاستاکوویچ در شوروی اجرا نمی شدند اما رژیم استالین از شهرت جهانی او بهره برداری می کرد. او را برای شرکت در کنفرانس جهانی صلح در نوامبر 1950 به پراگ و در دسامبر 1952 به وین فرستادند تا به هیئت شورویایی اعتبار دهند.» ^[1]

شاستاکوییچ یکی از نوابغ و غولان بزرگ موسیقی کلاسیک غربی است. زندگی شگفت انگیز وی خود موضوع پیچیده ای است که جای تامل دارد. وی همچنین برای ساخت هر کدام از آثار خود شرایط سخت و دشواری را پشت سر گذاشته است. با این حال وی یکی از تاثیر گذارترین و بزرگترین موسیقی دانان جهان است که آثارش تاثیر عمیقی بر موسیقی مدرن گذاشته است.

بابک احمدی هدف اصلی از نگارش این کتاب را معرفی پانزده کوارتت زهی دمیتری شاستاکوویچ می داند. این پانزده اثر که همراه کوارتت های زهی آرنولد شوئنبرگ و بلابارتوک از مهم ترین آثار مجلسی در موسیقی سده ی بیستم محسوب می شوند.

از دیگر اهداف این کتاب معرفی دقیق و جزء نگارانه زندگی این آهنگساز بزرگ روسی است و همچنین نمایش مصیبت هایی که شاستاکوویچ در دوران وحشت استالینی و حکومت حزب کمونیست شوروی تحمل کرد.

این کتاب به بررسی و توضیح نو آوری های موسیقایی شاستاکوویچ می پردازد و چهره نابغه ای را که در زیر فشارها و محدودیت های به ناحق تبلیغات سیاسی زمانه اش پنهان مانده بود آشکار می کند.

گفته می شود کوارتت قطعه ای است برای چهارساز نوشته می شود که معمولا این چهار ساز باید در یک دسته قرار بگیرند. مثلا برای چهار ویولون مختلف چون ویولون اول، ویولون دوم، ویولون سل، ویولون آلتو،و یا چهار کلارینت و ساز بادی. کوارتت معمولا بیان درونیات آهنگساز و برخی نیز گفته اند بیان شرایط تاریخی آهنگسازاست.

دمیتری دمیتری یویچ شاستاکوویچ آهنگساز بزرگ روسی است. روسیه در زمان تولد شاستاکوویچ دستخوش تحول عظیمی بود. یک سال از انقلاب 1905 می گذشت و ناآرامی ها فرو ننشسته بود. هنوز خاطره یک شنبه خونین سال 1905 در سن پترزبورگ زنده بود. عشق به موسیقی را مادرش در او زنده کرد. 1918 اپرای کولی ها را ساخت و نخستین موسیقی فیلم خود را برای بابل جدید ساخته کوزینتسف و لئونید ترابرگ ساخت. فیلم تنها، هملت، شاه لیر، طرح مخالفت ، خرمگس و یک سال چون یک عمر از دیگر ساخته های او در حوزه موسیقی فیلم است. نخستین اثر جدی او اثری برای ارکستر اپوس یک است که در سال 1921 ساخت. از دیگر کار های او پانزده کوارتت برای سازهای زهی است که در فاصله سال های 1938 تا 1974 ساخت. این پانزده کوارتت مهمترین دستاوردهای موسیقی سده ی بیستم است.

این کتاب شامل سه فصل است. فصل اول زندگی نامه و آثار شاستاکوویچ به تفصیل معرفی و توضیح داده می شود.

در فصل دوم که نام آن دو پرسش است، نویسنده  دو پرسش مطرح و تلاش می کند به آن پاسخ دهد. اول اینکه شاستاکوویچ رابطه ای با رژیم کمونیستی روسیه که ایدئولوژی رسمی آن دوران بود داشت؟ و دوم اینکه نقش شاستاکوویچ در تحول موسیقی مدرن چه بود؟

دولت کمونیستی شوروی شاستاکوویچ را به عنوان فردی موافق رژیم معرفی می کرد اما از سوی دیگر بارها به آثار و شخصیت وی حمله برده بود و در کار وی محدویدت های زیادی ایجاد می کرد.

فصل سوم به معرفی موسیقی مجلسی و کوارتت پرداخته می شود و به تفصیل پانزده کوارتت زهی شاستاکوویچ مورد بررسی قرار میگرد.

سه پیوست پایانی کتاب فهرست آثار بر اساس شماره ی اپوس ها، آثار مجلسی ساخته شده توسط هنرمندان دیگر، و در پایان اجراهای برگزیده از این آثار درج شده است.

در بخش پایانی کتاب تعدادی از تصاویر شاستاکوویچ از دوران جوانی تا پایان عمر و همراه با موسیقی دانان و شخصیت های بزرگی چون خاچاتوریان، مراوینسکی، میرهولد، مایاکوفسکی و پروکفیف آورده شده است.

« در غرب بعضی از نویسندگان کوارتت ها را بیان زندگی درونی آهنگساز دانستند و برخی آن آثار را بیان واقعیت تاریخی دوران. البته کوارتت ها به عنوان متون فلسفی و اخلاقی نیز خیلی مورد توجه بوده اند و از این چشم انداز درباره شان بسیار نوشته شده است»^[2]

پی نوشت:

[1]صفحه 120 کتاب

[2]صفحه 249 کتاب

بخش کتاب و کتابخوانی تبیان