تبیان، دستیار زندگی
مراقب باشیم هیچگاه فریفته اعمال خود نشویم زیرا ممکن است بخاطر نیتهای ناسالمی که در آنها داشته است و یا نیتهای باطل بعدی آن را از بین برده باشیم.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

اعمالی با ظاهری فریبنده !


یکی از حقایقی که قرآن درباره انسان به ما خبر می دهد و سطح فکری ما را بالا می برد، حبط اعمال است که به معنای بی اثر شدن و هدر رفتن اعمال می باشد. آیات فراوانی از قرآن درباره حبط سخن می گوید که توجه به آن برای هر کس که شناخت انسان و خودش علاقمند است لازم است. در اینجا کمی به معنای آن می پردازیم و سپس به این می اندیشیم که چگونه می توانیم از آن جلوگیری کنیم.


حبط

ظاهر اعمال فریبتان ندهد

عمل در قرآن، تنها کارهایی نیست که با دستمان انجام می دهیم بلکه سخن گفتن و حتی تفکراتمان هم جزو اعمال ما محسوب می شوند. اعمال خیر اعمال شر را از بین می برند(هود،114) و مومنانی که اعمال صالح انجام داده باشند را خدا بشارت های نیکو داده است(بقره، 25) و هیچ گونه ظلمی به آنها نخواهد شد(نساء، 123) آیات فراوانی در قرآن داریم که نشان می دهد که اعمال انسان از بین نمی رود، بنابراین معنای حبط را باید به این گونه معنا کرد که کارهایی که در زندگی دنیا انجام می دهند بی فایده و باطل و پوچ است.

قرآن به ما گوشزد می کند که گول رفتارهای پرمایه دیگران را نخوریم که مثلا فلان شخص چه ثروت و چه فعالیتهای اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و ... بالایی انجام می دهد. رفتارهای فراوان دلیلی بر صالح بودن و خیر بودن نیست. همه رفتارهای افراد در پیشگاه حقیقت ممکن است به هیچ نیارزد و روز قیامت که روز حق است، این امر آشکار می شود.

به این چهار آیه از سوره فرقان توجه کنید(آیات 21 تا 24):

وَ قالَ الَّذینَ لا یَرْجُونَ لِقاءَنا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَیْنَا الْمَلائِكَةُ أَوْ نَرى رَبَّنا لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فی أَنْفُسِهِمْ وَ عَتَوْا عُتُوًّا كَبیراً

یَوْمَ یَرَوْنَ الْمَلائِكَةَ لا بُشْرى یَوْمَئِذٍ لِلْمُجْرِمینَ وَ یَقُولُونَ حِجْراً مَحْجُورا

وَ قَدِمْنا إِلى ما عَمِلُوا مِنْ عَمَلٍ فَجَعَلْناهُ هَباءً مَنْثُوراً

أَصْحابُ الْجَنَّةِ یَوْمَئِذٍ خَیْرٌ مُسْتَقَرًّا وَ أَحْسَنُ مَقیلاً

و كسانى كه امید دیدار ما را ندارند (معاد را منكرند) گفتند: چرا بر ما فرشتگانى فرستاده نشد، یا پروردگار خود را نمى‏بینیم؟ حقّا كه آنها در درون خودشان تكبر ورزیدند و سركشى بزرگى كردند.

و به سوى عملهایی که انجام دادند (کارهای بد و حتی خوبی مانند انفاقات و خدمات و اختراعات و غیره) رو مى‏آوریم، پس آنها را غبارى پراكنده (در هوا) قرار مى‏دهیم .

روزى كه فرشتگان را ببینند آن روز، هیچ مژده‏اى براى گناهكاران نخواهد بود و (فرشتگان به آنان) مى‏گویند: (رحمت خداوند) سخت (از شما) دور باد.

اهل بهشت در آن روز جایگاهى بهتر، و استراحتگاهى نیكوتر دارند.

کسی که به حبط اعمال باور دارد، می داند که توانایی ها و کارهای بزرگی که تاکنون کرده است و حتی رفتارهای عبادی و انفاق در راه خدا و غیره، هیچکدام شایسته تکیه کردن نیستند. باید مراقب باشیم هیچگاه فریفته اعمال خود نشویم زیرا ممکن است بخاطر نیت های ناسالمی که در آنها داشته است و یا نیت های باطل بعدی آن را از بین برده باشیم. آنکه شایسته اتکاست، فقط خداست. باید به او تکیه کنیم و به نیت او اعمال خیر بعدی را انجام دهیم. محاسبه کننده حقیقی خود خداست و اعمال نیک بندگان مومنان را محفوظ می دارد و پاداش می دهد

قرآن دید ظاهری به اعمال بندگان خدا ندارد و رفتار کسانی که مساجد خدا را آباد می کردند را هم باطل و بی فایده خوانده است زیرا خودشان می دانستند که در درون دل کافر هستند.(توبه، 17)

عده ای هم هستند که در دنیا کارهای خوبی انجام داده اند اما در مجموع انتخاب کرده اند که بهره های اعمال خود را در دنیا – و نه در آخرت – دریافت کنند. قرآن درباره آنان می فرماید:

آنانکه زندگی دنیا و زینت آن را انتخاب کنند در دنیا به طور کامل اعمالشان جزا داده می شوند اما در آخرت تنها آتش دارند و آنچه در دنیا ساختند حبط می شود و آنچه انجام می داده اند باطل است.(هود، 16)

"حبط" (بر وزن وقت) در اصل به این معنى است كه حیوان از علفهاى نامناسب زیاد بخورد تا شكم او باد كند و دستگاه گوارش او بیمار و ضایع شود، این حیوان بر اثر این حالت ظاهرا چاق و چله بنظر مى‏رسد ولى در باطن مریض و بیمار است. این تعبیر جالب و رسایى است در باره اعمالى كه ظاهراً مفید و انسانى است ولى در باطن با نیتى آلوده و پست انجام یافته است.‏ (تفسیر نمونه، ج9، ص 48)

مثال قرآنی دیگر که برای حبط می آوریم، زندگی منافقان است که حتی اگر پر از اعمال بزرگ باشد، کلاً بی فایده و پوچ است:

الْمُنافِقُونَ وَ الْمُنافِقاتُ بَعْضُهُمْ مِنْ بَعْضٍ یَأْمُرُونَ بِالْمُنْكَرِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمَعْرُوفِ وَ یَقْبِضُونَ أَیْدِیَهُمْ نَسُوا اللَّهَ فَنَسِیَهُمْ إِنَّ الْمُنافِقینَ هُمُ الْفاسِقُونَ وَعَدَ اللَّهُ الْمُنافِقینَ وَ الْمُنافِقاتِ وَ الْكُفَّارَ نارَ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها هِیَ حَسْبُهُمْ وَ لَعَنَهُمُ اللَّهُ وَ لَهُمْ عَذابٌ مُقیمٌ كَالَّذینَ مِنْ قَبْلِكُمْ كانُوا أَشَدَّ مِنْكُمْ قُوَّةً وَ أَكْثَرَ أَمْوالاً وَ أَوْلاداً فَاسْتَمْتَعُوا بِخَلاقِهِمْ فَاسْتَمْتَعْتُمْ بِخَلاقِكُمْ كَمَا اسْتَمْتَعَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِكُمْ بِخَلاقِهِمْ وَ خُضْتُمْ كَالَّذی خاضُوا أُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فِی الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ وَ أُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ

(شما كافران و منافقان) همانند كسانى هستید كه پیش از شما بودند و قدرت آنها بیش از شما و اموال و اولاد آنها فزونتر از شما بود، پس، از نصیب (دنیاى) خود بهره‏مند شدند، شما نیز از نصیبتان بهره‏مند شدید همان‏گونه كه آنها كه پیش از شما بودند از نصیبشان بهره‏مند شدند و (در گناه و شهوات) فرو رفتید چنان كه آنان فرو رفتند آنها عمل‏ هایشان در دنیا و آخرت باطل و تباه شد (در دنیا خوش‏نامى، دعاى مسلمین و توفیقات غیبى و در آخرت پاداش‏هاى نیكو را نیافتند) و آنها همان زیانكارانند.

" حبط" (بر وزن وقت) در اصل به این معنى است كه حیوان از علفهاى نامناسب زیاد بخورد تا شكم او باد كند و دستگاه گوارش او بیمار و ضایع شود، این حیوان بر اثر این حالت ظاهرا چاق و چله بنظر مى‏رسد ولى در باطن مریض و بیمار است. این تعبیر جالب و رسایى است در باره اعمالى كه ظاهرا مفید و انسانى است ولى در باطن با نیتى آلوده و پست انجام یافته است‏

به عنوان نکته پایانی، اینگونه نتیجه می گیریم که حبط اعمال یک حقیقت قرآنی است که نشان می دهد ظاهر اعمال مردم ملاک رفیع بودن حقیقت آن نیست. چه بسا افرادی که رفتارهای چشم پرکنی دارند و قهرمان عرصه های زندگی دنیا هستند و بسیاری از مردم حسرت زندگی آنها را می خورند اما در حقیقت زندگیشان پوچ است و این پوچ بودن به شکل حقیقی در قیامت ظاهر می شود و به گفته قرآن، اعمالشان حبط می شود.

از نظر فردی هم کسی که به حبط اعمال باور دارد، می داند که توانایی ها و کارهای بزرگی که تاکنون کرده است و حتی رفتارهای عبادی و انفاق در راه خدا و غیره، هیچ کدام شایسته تکیه کردن نیستند. باید مراقب باشیم هیچ گاه فریفته اعمال خود نشویم زیرا ممکن است بخاطر نیت های ناسالمی که در آنها داشته است و یا نیت های باطل بعدی آن را از بین برده باشیم.

آنکه شایسته اتکاست، فقط خداست. باید به او تکیه کنیم و به نیت او اعمال خیر بعدی را انجام دهیم. محاسبه کننده حقیقی خود خداست و اعمال نیک بندگان مومنان را محفوظ می دارد و پاداش می دهد.

روح الله رستگار صفت   

بخش قرآن تبیان