طراحی صنعتی چیست ؟
طراحى صنعتى به طراحى مصنوعاتى اطلاق مى شود كه تولید انبوه مى شوند و تفاوت اساسى آن با دیگر رشته هاى هنرى این است كه علاوه بر لحاظ نمودن استتیك یا زیبایى شناسى، عملكرد نیز در آن مدنظر طراحان است و از این نظر ارتباط تنگاتنگى با رشته معمارى دارد و اولین طراحان صنعتى نیز معمارانى بوده اند كه مهارت هاى خود در زمینه معمارى را به حل مشكلات محصول و رسیدن به یك توازن و عملكرد صحیح در آن تعمیم مى دادند.
شروع روند شكل گیرى طراحى صنعتى به شكل نوین آن با بروز انقلاب صنعتى انگلیس در سال 1750 است كه با اوج گرفتن آن در قرن 19 ارتباط بین تولیدكننده (صنعتگر) و استفاده كننده (مشترى) به حداقل خود رسید و سبب بروز مشكلاتى شد، بدین ترتیب كه تا قبل از آن محصولات دست ساز بودند و صنعتگران و پیشه وران آنها را در كارگاه هاى كوچك خود تولید مى كرده و سفارش هر شىء را به طور مستقیم از مشترى مى گرفتند و نهایت تلاششان را براى تولید اشیاى بدون نقص و ارضاى سلایق مشتریان مى كردند.
ولى یك مشكل اساسى وجود داشت و آن بالا بودن قیمت محصولات بود كه موجب مى شد تنها طبقات بالا و مرفه جامعه قادر به خرید آن باشند و تولید انبوه در این میان تنها راه حل بود چرا كه كاهش قیمت را به دنبال داشت، ولى در عین حال قطع این ارتباط و توجه صرف به كارآمدى و انطباق محصول با خط تولید انبوه موجب كاهش توجه تولیدكنندگان به جنبه هاى زیبایى شناسى در محصول شد و در همین زمان است كه نیاز به هنر صنعتى و یا به عبارت دیگر حرفه طراحى صنعتى محسوس است تا به كمك آن محصولات علاوه بر كارآمد بودن، زیبا خلق شوند كه البته در این میان رقابت بین تولیدكنندگان براى جذب مشترى بیشتر نیز تأثیر بسزایى داشته است.
این روند با بروز سبك ها و نگرش هاى متفاوتى به طراحى ادامه پیدا مى كند و با تأسیس مدرسه باهاوس Bahaus (خانه معمار) در آلمان در سال 1919 و فعالیت هاى آن در زمینه طراحى به اوج شكوفایى خود یعنى تلفیق هنر و صنعت نزدیك مى شود كه البته این دوران مصادف با پایان جنگ جهانى اول و ظهور تفكر مدرن در معمارى و طراحى نیز بوده است كه هدف اصلى مدرنیست ها در معمارى و طراحى، بازسازى هرچه سریع تر ویرانى هاى حاصل از جنگ با استفاده از مصالح مدرن و تكنولوژى روز بود و این مسئله منجر به حذف هرگونه زواید تزئینى در طراحى و معمارى گردید و سبك هایى همچون Functionalism یا عملكردگرایى گردید كه تبدیل به سبكى جهانى شد و در اقصى نقاط گیتى گسترش یافت .
تا جایى كه بر سر در مدرسه باهاوس عبارت معروف لویى سالیوان «فرم تابع عملكرد است» (Form Follow Function) نیز نوشته مى شود.و اما نكته مهم این است كه یكى از بزرگترین محرك ها در پیشرفت طراحى صنعتى، تكنولوژى تولید و مواد در طول تاریخ بوده كه تا به امروز نیز ادامه دارد و بعد از جنگ جهانى دوم موجب دگرگون ساختن طراحى صنعتى گشت بدین ترتیب كه استفاده از پلى پروپیلن، فایبرگلاس ها، پیشرفت در زمینه پرسكارى و روش هاى جدید قالب گیرى به طراحان این امكان را داد تا به دنبال راه حل هاى جدیدى براى طراحى محصولات باشند و موجب بروز سبك هایى چون استریم لاینینگ Stream Lining شد كه اگرچه تأثیرى بر عملكرد محصولات نداشت ولى به طور بنیادینى، اعتقاد به پیشرفت را نهادینه كرد.
از این دوران به بعد یعنى بعد از دهه هاى 30 و 40 نیز همواره شاهد بروز سبك ها و استایل هاى متفاوتى در طراحى هستیم كه فاكتورهاى متفاوتى همچنون رویدادهاى تاریخى، سیاسى،ساختارهاى اجتماعى و فرهنگى كه امروزه مقوله بازاریابى و تبلیغات نیز به آن ها اضافه شده در بروز این سبك ها مؤثر بوده اند.
همچون كه نیل هافمن نیز مى گوید: «طراحان صنعتى محصولاتى را خلق مى كنند كه زنده اند و از فرهنگ زمان خود سخن مى گویند.»و اما در دنیاى امروز كه دنیاى پس از مدرن یا پست مدرن (Post modern) است و تفاوت اساسى آن با گذشته یعنى دوران مدرن (دوران مدرن بین دو جنگ جهانى اول و دوم یعنى دهه هاى 20 و 30 آغاز مى شود) كه منبع الهام طراحان تكنولوژى تولید و مواد بود، دغدغه اصلى هویت انسان و همانا شعار «جهانى فكر كن و منطقه اى عمل كن» است بدین معنى كه طراحان پست مدرن در عین جهانى فكر كردن به دنبال راه حل هاى منطقه اى و بومى هستند كه ما شاهد سبك هایى همچون طراحى رترو (Retro design) هستیم كه براى مثال جى میز (mays.j) طراح اتومبیل با استفاده از حس نوستالژیك در طراحى اتومبیل بیتل جدید در فرم بدنه، مردم را به یاد خاطرات دهه هاى قبل زندگى شان مى اندازد.
بدین معنى كه امروزه مسئله كیفیت محصولات حل شده و بحث اساسى بهبود بخشیدن به كیفیت زندگى انسان ها از طریق طراحى محصولاتى است كه علاوه بر عملكرد مناسب، القاگر احساسات متفاوتى همچون شادى، نشاط، هیجان، نوستالژى و... بوده تا استفاده كننده را دلبسته خود سازند تا او بتواند با آنها صحبت كند.
طراحان بسیارى همچون فلیپ استارك، مارك نیوسن و كریم رشید كه ما شاهد تعدادى از كارهاى آنان در نمایشگاه نیز هستیم توانسته اند از طریق طراحى هایشان حتى مقوله روزمر گى را كه از تبعات زندگى ماشینى است بهبود بخشند و اما نكته مهم این است كه كارهاى ارائه شده از سوى طراحان ایرانى در این نمایشگاه نمایان گر توانایى طراحان ما است كه كارشان تفاوتى با طراحى طراحان مشهور دنیا ندارد.
بنفشه همتى فر- روزنامه شرق
