قرض گرفتن هم‌پایه کفر !

انسان جماعت روحیه ی عجیبی دارد اگر دنیا را هم داشته باشد سیر نمی‌شود و هر چه بیشتر داشته باشد بیشتر حریص می شود ،

بلند پروازی ما انسان ها و آرزوهای دور و درازمان شده است بلای جان خودمان ، از صبح تا شب یک سره دوندگی و کار و کار و حرص و جوش خوردن های متعدد ،برای داشتن بهره بیشتری از این دنیا ، حاضریم برای هر چه بیشتر داشتن ، از تمام سرمایه های وجودی خود مایه بگذاریم سرمایه هایی چون سلامتی ، عزت و آبرو ،خانواده و ...

می دانیم و به خوبی همه با هم لمس کرده ایم که شرایط اقتصادی بدی داریم و این بحران ها و گرانی ها" تسمه از گُرده مردم کشیده اشت".

الآن در هر محیطی صحبت از نداشتن هاست، صحبت از گرانی و مشکلات مالی است ، ما هم نمی خواهیم نمکدان برداشته و بر این زخم های کهنه و جدید بپاشیم.

در این مقاله می خواهیم در مورد کسانی صحبت کنیم که بیشتر از بقیه آرامش خود را از دست داده اند ، همان کسانی که خیال داشتن خانه ای کوچک یا بزرگ را در سر دارند و پول کافی ندارند و همان هایی که مدت هاست هوس کرده اند ماشینشان را عوض کنند و جیبشان خالی است و هزار یک خواست دیگر هم دارند و از نداشتن "مایه" آه از نهادشان بلند می‌شود ، و شرایط وام همه بانک ها و مۆسسات مالی و اعتباری را از بر هستند و خلاصه به غریب و آشنا هم رو انداخته اند ،بله صحبت ما در مورد خودمان هم هست ، همه ما که تا خرخره زیر بار قسط وام و بهره و قرض هستیم .

مایی که حس می کنیم اگر قرض نکنیم نمی توانیم زندگی کنیم ، اما آیا قرض گرفتن و مقروض بودن مورد رضایت خداوند هست؟

حضرت على علیه السلام فرمودند:

از قرض كردن دورى كنید زیرا موجب ذلّت در روز و حزن در شب و پرداختن آن در دنیا و آخرت مى‏باشد.(علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى ج‏2،683)

خیلی از ما بیشتر به دنبال آرزوهای دراز و طمع به مال دنیا یعنی همان عامل بدبختی دین و دنیا خودمان را درگیر قرض و بدهی می کنیم .

امام علی علیه السلام در این زمینه یک هشدار جدّی به ما می دهد و می فرماید: از فریب آرزوها بپرهیزید. چه بسیار كسانی كه آرزو داشتند روزی را (در آغوش ناز و نعمت بگذارنند) و هرگز به آن نرسیدند. چه بسیار كسانی كه خانه و قصری ساختند ولی هرگز در آن ساكن نشدند و چه بسیار كسانی كه اموال زیادی اندوختند ولی هرگز از آن نخوردند.( تصنیف غرر الحكم و درر الكلم، ص 313)

ما به وعده های خداوند بدبینیم و درخواست از بنده خدا را مۆثرتر از خود خداوند می داینم ،و بسیاری از مشکلات ما هم از همین ناحیه بر می خیزد ،ما به خداوند بدبینیم از بنده او حاجت می خواهیم و او هم ما را به حال خودمان رها می کند تا به اشتباه خودمان پی ببریم.

و از همین جهت است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله قرض گرفتن را هم پایه کفر می دانند ، دیگر کفر از این آشکارتر که ما بنده را از خداوند متعال تواناتر بدانیم؟!

احمد بن محمّد، از پدرش، از محمّد بن احمد، از یوسف بن حارث از عبد اللَّه بن یزید، از حیاة بن شریح از سالم بن غیلان از دراج، از ابى الهیثم، از ابى سعید خدرى، وى مى‏گوید: از رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم شنیدم كه مى‏فرمودند:پناه به خدا مى‏برم از كفر و قرض.

محضر مباركش عرض شد: آیا قرض را معادل و در عرض كفر قرار مى‏دهید؟

فرمودند: آرى.(علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى ج‏2،683)

البته در زمینه این روایت این توضیح لازم است که :

ما دو نوع نهی داریم :1- نهی تحریمی که از نظر فقه در امری حکم بر حرام بودن آن شده است .

2- نهی تنزیهی : نهی عملی که باعث نقصان ثواب در عبادات و یا نهی از عملی است که شایسته و درخور شأن نباشد و دستور بر ترک آن عمل باشد.

 نهی حضرت رسول صلی الله علیه و آله در این روایت نهی تنزیهی است .و ایشان در صدد هستند که شدت قبح امر را برسانند ،برای تقریب ذهن است نه اینکه مثلا کسی قرض که بگیرد کافر شناخته می شود و منکر خداست.

قرض گرفتن نه تنها آرامش را از ما گرفته و فکر پس دادن آن و حساب و کتاب های دائمی آسودگی را از ما سلب می کند که خطری است بسیار جدی برای آخرت ما .

از حضرت ابى جعفر علیه السّلام نقل شده که فرمودند: هر گناهى را كشته شدن در راه خدا جبران مى‏كند مگر قرض كه هیچ جابر و كفّاره‏اى ندارد مگر آنكه بدهكار آن را پرداخته یا رفیقش از جانب او پرداخت كند و یا صاحب قرض وى را ببخشد.

مرگ ما که دست خودمان نیست هر آن ممکن است فرا برسد اگر ما به بانک بدهکار باشیم حتما ضامنی داشته ایم که وی باید پاسخگو باشد اگر به اطرافیان بدهکار باشیم که این دین اگر پرداخت نشود تا ابد بر گردنمان خواهد ماند ، به بازماندگان هم نمی توانیم دل خوش داریم ، اگر ما خودمان به فکر عاقبتمان نباشیم دیگران هم نخواهند بود.

نبى اكرم صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند: تا مادامى كه مۆمن قرض دارد نفسش گرفتار و ناراحت است.( علل الشرائع / ترجمه ذهنى تهرانى ج‏2  685)

باز از ایشان نقل شده که فرمود:

روز قیامت بدهكار را در حالى كه از همّ و حزن شكایت مى‏كند مى‏آورند، در صورتى كه اعمال حسنه داشته باشد آنها را براى طلبكارش منظور مى‏كنند و اگر افعال و اعمال نیک نداشته باشد سیّئات و قبایح طلبكار را براى وى حساب مى‏نمایند.(همان)

رسول خدا صلّى اللَّه علیه و آله و سلّم فرمودند:

دردى نیست مگر درد چشم و رنج و تعبى نیست مگر تعب و رنج قرض.(همان )

و همچنین فرمودند:

قرض و دین علامت خداى تعالى در زمین است و وقتى خدا بخواهد بنده‏اى را ذلیل كند آن را در گردنش قرار مى‏دهد.(همان)

ترغیب به یادداشت کردن بدهکاری‌ها:

رسول خدا(صلی الله علیه و آله)  یادداشت نکردن وام مدت‌ دار به دیگران را مانع استجابت دعای طلبکار دانسته فرمودند: چند گروهند که دعاهایشان مستجاب نمی‌شود؛ از جمله این گروه‌ها کسانی هستند که وام مدت دار از کسی می‌گیرند؛ اما آن را یادداشت نکرده، بر‌ای آن شاهدی نمی‌گیرند.» [ وسائل الشیعه، پیشین، ج 7، ص 126.]

علاوه بر همه این ها خداوند متعال برای انسان ارزش و شرافت والایی قائل شده و دوست ندارد که بنده ای عزت و شأنش را زیر پا گذارده برای متاع نا چیز دنیا جلوی دیگران گردن کج کند و التماس کند.

البته در ابتدای مقاله هم عرض کردیم نمی گویم مردم مشکل ندارند و اوضاع بر وفق مراد است و از سر خوشی و آسودگی خود را درگیر می کنند ،در اسلام سفارشان زیادی بر دادن قرض به نیازمند شده است، و نباید دست رد به سینه کسی زد که از سر ناچاری از ما طلب قرض می کند.

منظور ما این است که متوجه باشیم که نباید برای چشم و هم چشمی ها ،بلند پروازی ها ،طمع و ...خود را در قرض و بدهی بیندازیم  و در دنیا و آخرت خود را گرفتار کنیم.

نکته پایانی :

آنچه که خیلی از ما درگیر آنیم واقعا نیاز نیست ،حرص و طمع است ،آرزوی دراز است ،هوی و هوس است ،همان چیزهایی که روزگارمان را سیاه کرده و می رود که آخرتمان را هم بسوزاند.

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان