ترسناک مثل مدرسه!

ترس یا هراس و اضطراب به معنی خطر ناگهانی است. ترس متناسب با خطر است و اضطراب به ترس بدون منشأ گفته می شود. ترس مرضی یا فوبیا ترسی شدید و عودکننده و غیرمنطقی است؛ ترسی که به یک شخص، حیوان، شیء یا یک موقعیت معطوف می شود و موجب اجتناب از موضوع ترساننده است.

کودک مبتلا به ترس از مدرسه، معمولاً کار مدرسه ای خود را خوب انجام می دهد و از بهره هوشی خوبی برخوردار است. کودکی که از مدرسه می ترسد نزد مادرش می ماند ولی کودک فراری از مدرسه در خیابان ها گردش می کند و از بهره هوشی کمتر از متوسط برخوردار است.

ترس از مدرسه در کودکان مدرسه رو و در هر سنی که باشند دیده می شود، اما مشکل بین 5 الی 8 سالگی دیده شده و در 11 و 12 سالگی معمول و رایج تر است و هر دو جنس به آن مبتلا می شوند؛ البته دخترها کمی بیشتر از پسرها. در تمام طبقات اجتماعی این ترس مشاهده می شود .

مخالفت کودک برای رفتن به مدرسه معمولاً در روزها و هفته های نخستین سال تحصیلی همراه با علائم جسمانی یا گریستن مداوم است.

ترس از مدرسه سبب می شود که کودکان در مواردی به تعارض روی آورند و اقدام به انجام اعمالی کنند که باعث نگرانی والدینشان شود، تا آنها به این نتیجه برسند که کودک را نباید به مدرسه فرستاد. گاهی ممکن است کودک به واقع بیمار شود؛ در این صورت لازم است برای معالجه او اقدام کرد.

فوبیای مدرسه معمولاً صبح زود رخ می دهد و در مواقعی که مدرسه رفتن منتفی است فروکش می کند و در روزهای تعطیل یا روزهای آخر هفته کمتر دیده شده یا اصلاً دیده نمی شود.

ترس از مدرسه دارای شدت و ضعف است. حالت شدید آن بیشتر در کلاس های اول تا سوم است. کودک دائماً از دردهای گوناگون می نالد، نسبت به محیط مدرسه، درس و همکلاسی ها، ورزش و … بی تفاوت می باشد؛ دچار کم خونی، استفراغ و حالت تهوع، رنگ پریدگی صورت و چهره، اسهال، تکرر ادرار، سردرد، سرگیجه، کرختی، بی خوابی و بی اشتهایی است و هضم غذایش با دشواری همراه است.

علل ترس از مدرسه: ترس از مدرسه تقریباً همیشه به یکی از 2 علت زیر برمی گردد؛ ترس مربوط به مدرسه یا ترس مربوط به خانه.

ممکن است خانواده کودک را از چیزهای موهوم ترسانده باشند. تغییر و مواجهه با اشخاص تازه و مخصوصاً در مورد کودکان کم رو که دچار عدم احساس امنیت درونی و عدم اعتماد به نفس هستند نیز می تواند موجب فوبیای مدرسه شود. گاهی آنچه ترس از مدرسه به نظر می آید در واقع ترس از ترک منزل است.

گاهی وقوع حوادثی ناگوار در خانواده موجب می شود کودک تصور کند اگر به مدرسه برود و دور از محیط خانواده باشد اتفاق ناگواری پیش خواهد آمد. رایج ترین تصوری که درباره ترس از مدرسه وجود دارد این مشکل را ناشی از « اضطراب جدایی » می داند.

تصور اصلی بر این است که مادر و کودک به گونه ای شدید به یکدیگر وابسته اند، وابستگی شدید کودک برایش این ترس را به وجود می آورد که امکان دارد برای خود یا مادرش اتفاقی روی دهد. ماندن کودک در خانه نیازها و اضطراب های کودک را ارضا می کند. هر چند این نگرش در بین نظریه پردازان بسیار رایج است اما عاقلانه نیست که در تمام موارد این اختلال را ناشی از چنین علتی بدانیم. ترس از مدرسه اغلب حاصل خصومت و کینه توزی متقابل و سرکوب شده بین دختر و مادر است که در ارتباط دختر با مدرسه متبلور می شود.

درمان ترس از مدرسه

معلم و والدین باید از شیوه ها و وسایل مختلف کمک به کودکان برای غلبه بر ترس از مدرسه استفاده کنند.

روش های منفی و غیر مۆثر درمان از ترس از مدرسه عبارت است از :

**نادیده گرفتن ترس از مدرسه

**دور نگهداشتن کودک از موقعیت ترسناک (مدرسه)

** برخورد غیرمنطقی و خشونت بار با ترس کودک

روش های مثبت و مۆثر از دیدگاه صاحبنظران استفاده از روش های رفتار درمانی است.

اکثر درمانگران بر این باورند که بازگشت سریع کودک به مدرسه از اهمیت زیادی برخوردار است. نگرش های روانکاوی، بر تقویت «خود کودک» تأکید دارد. شیوه هایی مانند حساسیت زایی نظام دار یا مواجهه سازی هدایت شده که برای کاهش اضطراب یا سایر فوبی ها به کار می آید، در درمان ترس از مدرسه نیز کاربرد دارد.

مواجهه سازی بر این امر تأکید می کند که حتی اگر کودک سردرد و سایر علائم اضطراب را نشان دهد باید به مدرسه برود؛ در این صورت به تدریج علائم فروکش خواهد کرد اما در صورت ماندن کودک در منزل به احتمال قوی علائم تثبیت خواهند شد. در همین حال لازم است والدین کودک از همان ابتدا مدیر و معلم کودک را در جریان وضعیت او قرار دهند، چون این کودکان به توجه خاص نیاز دارند.

از دیگر صورت های مواجهه سازی این است که یکی از والدین کودک چند روزی در دفتر مدرسه حضور داشته باشند و کودک به کلاس برود و پس از مدت مشخصی که به تدریج این زمان افزایش می یابد بتواند از کلاس خارج شده و والدین خود را ببیند و این برنامه تا عادی شدن رفتار کودک در مدرسه ادامه داشته باشد.

در روش دیگر می توان با معلم به توافق رسید که کودک روز اول فقط به کلاس برود و درس خود را پس دهد و تکلیف روز بعد را بگیرد و به منزل برگردد و به تدریج میزان حضور او در مدرسه عادی شود.

استفاده از الگو و سرمشق نیز که عملاً در مدرسه و کلاس صورت می گیرد کمک خوبی برای مواجهه سازی است. در این روش کودکانی که با ذوق و شوق آمد و شد و بازی می کنند و همکاری خوبی در مدرسه دارند عملاً به عنوان الگو یا سرمشق کودک وارد عمل می شوند. والدین و معلمان نیز این موقعیت را باید برای کودک بازگو کنند.

بنابراین یاری گرفتن از کودکانی که بدون ترس و همراه با علاقه در مدرسه و کلاس حضور دارند الگوهای خوبی برای سرمشق گیری کودکان مبتلا به ترس از مدرسه هستند.

قرارداد بستن و استفاده از پاداش یکی دیگر از روش های درمانی ترس از مدرسه است. منظور این است که انتظاراتی که والدین و معلم از کودک دارند با دادن پاداش تقویت شود.

استفاد از پاداش به ازای پیشرفت های کودک کمک موثری به از بین بردن سریع علائم می کند و همچنین مصاحبه و کشف واقع بینانه علت ترس کودک که ممکن است نشأت گرفته از اختلافات والدین و وابستگی به آنها یا بیان حکایت های غیر واقع بینانه در مورد زدن کودک در مدرسه و عوامل دیگری باشد باید از سوی والدین و معلم یا پزشک مورد ارزیابی قرار گیرد و برحسب مورد برای اصلاح و درمان او اقدام شود. گروهی از پژوهشگران دارو درمانی را نیز لازم تشخیص می دهند که در موارد شدید و زیرنظر پزشک متخصص باید درمان صورت پذیرد.

با غیبت از مدرسه فرزندمان چه کنیم؟

امتناع از مدرسه، مسئله ای جدی برای سلامت روانی و جسمانی بسیاری از كودكان و نوجوانان است. غیبت از مدرسه یک عامل خطر برای باز ماندن از تحصیل و بروز رفتارهای پر خطر در نوجوانان، خشونت، سوء مصرف مواد و... است. به گزارش پایگاه اطلاع رسانی پیشگیری نوین، اگر غیبت های غیر قابل توجیه به صورت مزمن ادامه یابد ممكن است به باز ماندن كودك یا نوجوان از تحصیل و پیامدهای ناشی از آن نظیر محرومیت های اقتصادی، مشكلات شغلی، اجتماعی و روانپزشكی در بزرگسالی منجر شود.

بین امتناع از مدرسه به دلیل ترس و اضطراب و مدرسه گریزی باید تمایز قائل شویم. مدرسه گریزی به موارد زیر اشاره دارد: غیبت های غیر قانونی و پنهانی از مدرسه بدون اطلاع والدین؛ غیبت های مرتبط با مشكلات تحصیلی.

توصیه‌هائی برای والدین:

• والدین باید بعد از یك فعالیت لذت بخش، ساعات محدودی را با كودك در مدرسه حضور یابند.

• كودك را به ازای هر بار بیشتر ماندن در مدرسه تشویق كنید.

• می توانید برای او جوایزی كوچك و متناسب برای رفتار آماده شدن به موقع، عدم گریه و قشقرق در هنگام رفتن به مدرسه، حضور در مدرسه بدون گریه و بی قراری حضور در كلاس بدون گریه، ماندن تمام روز در مدرسه بدون ناراحتی فراهم کنید.

• كودك را به وسیله سرزنش، تحقیر و تنبیه بدنی مجبور به حضور در مدرسه نكنید.

• در فرستادن كودك به مدرسه آرام و با ثبات باشید.

• از بحث های طولانی و گیج كننده با كودك بپرهیزید.

• در مورد فرستادن كودك به مدرسه، تردید و دودلی به خود راه ندهید.

• كودك را در ساعات مدرسه به نزد پزشك نبرید.

• اگر كودك به هر دلیلی در خانه ماند، او را از فعالیت های سرگرم كننده نظیر بازی، تماشای تلویزیون و ... محروم كنید. بهتر است كودك در جایی خارج از خانه كه چندان مورد علاقه اش نیست بماند تا برای ماندن در خانه تشویق نشود.

• اگر كودك به دلایل بیماری در خانه مانده است، سعی كنید او را در رختخواب نگه دارید. به او بگویید كه بیمار است و باید استراحت كند.

• مواردی كه كودك از طرد شدن توسط سایر بچه ها در مدرسه ترس دارد از طریق بازی نقش مهارت های دوست یابی را با او تمرین كنید.

• كودك خود را با سایرین مقایسه نكنید.

• هماهنگ کنید تا مسئولیت های ساده ای كه توانائی انجام آن را دارد در مدرسه به او واگذار شود.

نکاتی برای مسئولان

برای کاهش هر چه بیشتر مشکل امتناع از مدرسه ، سعی کنید در هر مقطع از وجود کارشناسان روان شناسی و مشاوره به صورت مستمر در مدرسه بخصوص ابتدایی و راهنمایی استفاده کنید . مشاور با ایجاد روابط عاطفی پایدار خواهد توانست بچه ها و نوجوانان را جهت ورود به مقاطع مختلف آماده و شیوه برخورد با مسائل و مشکلات عاطفی و آموزشی را به آنها بیاموزد.

منبع: سایت رسمی مشاوره و روانشناسی