نگاهی به فیلم "واکنش پنجم" ساخته تهمینه میلانی جنجال از همه چیز مهم تر است!
قبول دارم که تهمینه میلانی در "واکنش پنجم" دارد یک مشکل حاد اجتماعی را مطرح می کند، این را هم می دانم که در این مملکت به زن ها ظلم می شود. تعهدی هم که میلانی برای بازگو کردن این مشکلات احساس می کند، قابل تقدیر است. ولی مساله اساسی این جاست که " زن آزادی خواه" میلانی، خیلی سطحی و فاقد پیچیدگی های لازم است.
زن گرایی او فرقی با تعصب همان مردها نسبت به مردانگی شان ندارد. میلانی انگار نمی داند که نخستین قدم برای ساختن دنیایی بهتر، این است که به همه به عنوان انسان نگاه کنیم. چنین تلقی ای از آزادی زن، باعث واکنش هایی خواهد شد که به نفع هیچ کس نخواهد بود.
البته تا نزدیک به اواخر داستان، میلانی قابلیت هایش را در ساخت یک درام پر کشش نشان می دهد. دوبازیگر اصلی فیلم خوب انتخاب شده اند. نیکی کریمی، مثل همیشه می تواند همدلی تماشاگر را جلب کند و جمشید هاشم پور، یک انتخاب نامتعارف و هوشمندانه به نظر می رسد. او شخصیت منفی مناسبی تقدیم کارگردان می کند، یعنی درست همان چیزی که چنین درامی به آن احتیاج دارد. ولی این حداکثر چیزی است که فیلم به تماشاگر می دهد.
تهمینه میلانی، عاشق این است که زن ها خصوصیات مردانه پیدا کنند؛ این است که اغلب گره گشایی هایی یک فیلم درام، وقتی است که زن ها می توانند کارمردها را انجام دهند. یعنی از روی پشت بام ها ببینند، جاهلی حرف بزنند و سر راه مردم را بگیرند. درست همین مقایسه را می توانید میان فیلمهای میلانی و جهان بینی حاکی بر فیلم فارسی سازان انجام دهید. طرز فکر همان است. فقط جای آدم خوب ها و آدم بدها عوض شده است. به موسیقی متن فیلم خانم میلانی دقت کنید لطفاً.
یکی دو سال پیش رضا کریمی، فیلم "هزاران زن مثل من" را ساخت و در آن به همین معضل اجتماعی فیلم خانم میلانی اشاره کرد. یعنی نواقص قانون"حضانت فرزند". او توانست در قالب یک داستان پر از نکته، ماجرای زنی را بازگو کند که برای به دست آوردن سرپرستی فرزندش، همراه او فرار می کند. اما موقع تماشای فیلم کریمی، به هیچ عنوان فکر نمی کنید این شخصیت مظلوم، زنی است که همه مردهای دنیا می خواهند به او ظلم کنند. برای ما او بیش از هر چیز، آدمی است که در حقش ظلم می شود.
کریمی، هم چنین، حواس اش به این نکته هم هست که چنین داستان ساده ای ، چه قدر به شخصیت های فرعی و جزییات جذاب نیاز دارد. این فیلم ها را دارم با هم مقایسه می کنم، چون در فیلم میلانی درست همین نکات به ظاهر کم اهمیت رعایت نشده. با این حال فیلم کریمی به هیچ وجه مانند فیلم های میلانی جنجال برانگیز نبود. ولی شاید این ما هستیم که اشتباه می کنیم. شاید درست همین قسمت ماجراست که اهمیت دارد.
