خدا دیدنی است؟!

خداوند متعال اوصاف و صفاتی دارد که البته درک حقیقت آن ها از جانب بشر با قدرت محدود بر نمی آید ، ولی بهترین وسیله برای شناخت اسماء و صفات الهی خود بیان حضرت دوست در قرآن  کریم است .همچنین روایات معصومین (علیه السلام) که ثقل قرآن و مفسران حقیقی آن هستند. ایمان به صفات الهی بخشی از توحید است که توحید صفاتی نامیده می شود و اعتقاد بدان همچون اعتقاد به وجود خود خداوند متعال واجب و لازم است و ضروری است که هر کس با استدلال های عقلی برای درک این مطلب بکوشد. چرا که از اصول دین است و تقلید در آن روا نمی باشد!

صفات خدا!

صفات خداوند متعال در خود قرآن کریم به طور مفصل آمده است و خداوند متعال با بیانی قابل درک برای عامه ی بشر خود را در قرآن معرفی نموده است. امّا باید دانست که فهم صحیح آیات الهی نیز نیازمند مفسری حقیقی است که ایشان کسی نیستند جز معصومین (علیه السلام) که به باطن قرآن دسترسی دارند. در بحث از صفات خداوند نیز فهم صحیح آیات و تفسیر دقیق معصومین (علیه السلام) از قرآن است که می تواند راه را روشن نماید و ما را به درک صحیحی از صفات الهی برساند.

خدا دیدنی است؟!

نقل شده است از شیخ کلینی (ره) که در حدیثی شریف نقل کرده اند که ابوقره از محدثین از صفوان بن یحیی از یاران امام رضا (علیه السلام) خداست تا او را به خدمت حضرت (علیه السلام) ببرد و نزد حضرت (علیه السلام) از برخی از مسائل شرعی و حلال ها و حرام ها پرسش نمود. سپس بحث به توحید رسید، ابوقره خدمت امام رضا (علیه السلام) عرض کرد: ما روایاتی داریم که خداوند و بیان و سخن گفتن با خودش را در میان پیامبران (علیه السلام) تقسیم کرده است و سخن گفتن را به موسی (علیه السلام) و دیدن را حضرت رسول (صلی الله علیه واله وسلم) عنایت نموده است!

بر این اساس بنابراین روایات حضرت رسول خدا (صلی الله علیه و اله وسلم) توانسته است خدا را ببیند و بدان احاطه یابد!

پاسخ دندان شکن!

امام رضا (علیه السلام) در جواب ابوقره فرمودند: چه کسی از جانب خداوند متعال این پیام را برای جن و انس و تمام جهانیان آورده است که هیچ چشمی خداوند را نمی بیند و هیچ کس با علم به خداوند احاطه پیدا نمی کند و هیچ چیز همانند خداوند نیست.

آیا آن کس خود حضرت رسول (صلی الله علیه واله وسلم) نیست؟!

ابوقره گفت: آری.

سپس امام دوباره فرمودند: چگونه می شود انسانی به سوی تمام مردم فرستاده شود و بگوید که از جانب خداوند آمده و به دستور خداوند مردم را هدایت می کند و بگوید. هیچ چشمی او را در نمی یابد و هیچ کس به او با علم احاطه پیدا نمی کند و هیچ کس همانند او نیست ولی بعد بگوید: من با چشمم او را دیدم و به او علم پیدا کردم و با علم به او احاطه پیدا کردم و خداوند به شکل یک انسان است!

خجالت نمی کشید!

سپس امام (علیه السلام) با لحنی عتاب آمیز ادامه دادند: آیا خجالت  نمی کشید! زنا دقه  و کفار جرأت نکردند که چنین نسبتی را به حضرت رسول (صلی الله علیه واله وسلم) بدهند و بگویند که این پیامبر از جانب خدا چیزی می آورد اما خودش چیزهای دیگری می گوید!

استدلال ابوقره!

امّا ابوقره ادامه می دهد و به استدلال های قرآنی می پردازد! او می گوید: خداوند متعال در قرآن می فرماید: و لقدرآه نزلة اخری یعنی و یک بار دیگر هم او را مشاهده کرد. (نجم/ 13)

این آیه ی شریفه اشاره به شب معراج حضرت رسول (صلی الله علیه و آله وسلم) دارد که در سوره ی نجم در این باره آمده است.

امام رضا(علیه السلام) در جواب ابوقره فرمودند: بعد از این آیه، آیه دیگری است که دلالت بر آنچه پیامبر(صلی الله  علیه و اله وسلم) دیده است، می کند. آنجا که خداوند متعال می فرماید:

ما کذب الفواد ما رأی یعنی آنچه را که چشم محمد (صلی الله علیه واله وسلم) دیده بود دل پذیرفت و تکذیب نکرد. (نجم/ 14)

سپس در ادامه خود قرآن کریم از آنچه که حضرت (صلی الله علیه واله وسلم) دیده بود و دل پذیرفته و تکذیب ننموده بود خبر می دهد: و لقد رأی من آیات ربه الکبری یعنی آن حضرت آیات بزرگ پروردگارش را دید.

ضربه ی آخر!

سپس حضرت امام رضا(علیه السلام) ادامه می دهند: آیات خداوند غیر از خداوند است! و خداوند می فرماید: ولایحیطون به علماً؛ یعنی خلق را هیچ گونه به او احاطه و آگاهی نیست. (طه /110)

حال اگر چشم ها بتوانند خداوند را ببینند به او علم و احاطه ی علمی نیز پیدا خواهند کرد و او را خواهند شناخت!

روایات دروغگو!

ابوقره گفت: پس بگوییم روایات دروغ است و آن ها را تکذیب کنیم؟ امام رضا (عیله السلام) فرمودند: هر گاه روایات با قرآن مخالف باشند می گوییم آن ها دروغند و هم چنین آن روایات مخالف با اجماع مسلمین هستند که می گویند: هیچ کس به خداوند احاطه و آگاهی پیدا نمی کند و چشم ها او را در نمی یابند و هیچ چیز همانند او را نیست.

توحید صفاتی خداوند!

بر این اساس از جمله صفاتی که با توجه به قرآن و تفسیر معصوم (علیه السلام) بدست می آید آن است که خداوند غیر دیدنی است! یعنی هیچ چشمی حتی چشم بهترین انسان ها و برترین آن ها یعنی حضرت محمد (صلی الله علیه واله وسلم) نمی توانند خداوند متعال را ببینند و او از این نظر کاملاً غیر دیدنی است!

اعتقاد راسخ قلبی به این موضوع از جمله اعتقاد ما به توحید صفاتی را تشکیل می دهد که با سایر صفاتی که با توجه به قرآن و روایات معصومین (علیهم السلام) از خداوند می شناسیم درکی از خداوند متعال بدست خواهیم آورد که مهم ترین بخش اعتقادات ما را در توحید الهی تشکیل خواهد داد.

نتیجه گیری:

فهم صحیح قرآن تنها با تفسیر معصومین (علیهم السلام) خواهد بود و بایستی بکوشیم اصول اعتقادی خویش را تنها از طریق مطمئن و خدشه ناپذیر قرآن و روایات صحیح معصومین (علیهم السلام) کسب نماییم.

                                                                                                                                                         ن. رادفر

منابع و مآخذ

1- فضایل و سیره ی معصومین (علیه السلام)- عباس عزیزی

2- رساله ی حول الرویة- آیت ا... حسن زاده ی آملی

3- اصول کافی- کلینی (ره)- توحید الهی

4- تفسیر المیزان- علامه ی طباطبائی (ره)- تفسیر سوره ی نجم

5- معراج پیامبر (صلی الله علیه واله وسلم)- علیرضا زکی زاده4