تبیان، دستیار زندگی
تخت جمشید ،مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجامید.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

تخت جمشید در حال تخریب است!


تخت جمشید،مجموعه ای از کاخهای بسیار باشکوهی است که ساخت آنها در سال 512 قبل از میلاد آغاز شد و اتمام آن 150 سال به طول انجامید.

تخت جمشید

تخت جمشید در محوطه وسیعی واقع شده که از یک طرف به کوه رحمت و از طرف دیگر به مرودشت محدود است . این کاخهای عظیم سلطنتی در کنار شهر پارسه که یونانیان آن را پرسپولیس خوانده اند ساخته شده است .

ساختمان تخت جمشید در زمان داریوش اول در حدود 518 ق . م ، آغاز شد. نخست صفه یاتختگاه بلندی را آماده کردند و روی آن تالار آپادانا و پله های اصلی و کاخ تچرا را ساختند . پس از داریوش ، پسرش خشایارشا تالار هدیش را بنا نمود و طرح بنای تالار صد ستون را ریخت . اردشیر اول تالار صد ستون را تمام کرد . اردشیر سوم ساختمان را آغاز کرد که ناتمام ماند . این ساختمانها بر روی پایه هایی ساخته شــده که قسمتـی از آنها صخره های عظیم و یکپارچه بوده و یا آنها را در کوه تراشیده اند .

معماری هخامنشی ، هنری است امتزاجی که از سبک معماریهای بابل و آشور و مصر و شهرهای یونانی آسیای صغیر و قوم اورارتو اقتباس شده و با هنر نمایی و ابتکار روح ایرانی نوع مستقلی را از معماری پدید آورده است . هخامنشیان با ساختن این ابنیه ی عظیم می خواستند عظمت شاهنشاهی بزرگ خود را به جهانیان نشان دهند.

طرح اصلی ساختمان تخت جمشید دردوران فرمانروایی داریوش بزرگ ریخته شد. از همان نخست تعداد و محل کاخ ها، عمارت ها و کاربردهای جداگانه هر یک معین ومشخص شد.

برای برپایی این بنا از سه نوع مصالح ساختمانی عمده ( چوب، خشت های خام و پخته و سنگ های آهکی محلی ) استفاده شده است. چوب هایی که در محل تهیه می شد با ذوق و سلیقه طراحان و معماران سازگار نبود وناگزیر بودند چوب های در خور کاخ های تخت جمشید را از دور دست ها حمل کنند. برای مثال،تیرهای زیر از چوب درخت سدر بوده که در آن زمان فقط در لبنان می روییده است.

تخت جشمید در حال متلاشی شدن است آیا این عنوانی خواهد بود که نسلهای آینده در کتابهای تاریخ خود در مورد تخت جمشید خواهند خواند؟ آیا تخت جمشید تا سده های بعد متلاشی خواهد شد ؟

خشت های گلی در ساختن دیوارها و روپوش سقف ها به کار می رفت که دوام چندانی نداشت. این خشت را باران می شست و با بر اثر زمین لرزه فرو می ریخت. سنگ های کوه رحمت برای سنگتراشان و معماران جمشید از هر جهت مناسب بود.

این سنگ های آهکی بسیار سخت و محکم اند و رنگ های طبیعی گوناگون سفید، کهربایی، دودی و سیاه دارند که خوب تراشیده می شوند. به ویژه نوع سیاه آن که بر اثر صیقل به شکل مرمر در می آید. بسیاری از قطعه سنگ ها را گیرهای آهنی به نام \" دم چلچله \" به هم متصل کرده اند.

در حد فاصل سنگ ها از ملات استفاده نشده است. دیوارها را با آجر لعابدار و کف اتاق ها را با گچکاری می پوشاندند. روی درها با قطعات زر وسیم آراسته شده بود. پرده های بزرگ رنگی بر زیبایی درون و برون کاخ ها می افزود. فرش های نفیس کف اتاق ها چشمان را خیره می کرد.

عملا امکان نداشت که ساختمان تخت جمشید در دوران شاهی داریوش بزرگ به پایان برسد. کار ساخت این بنای عظیم در طول حکومت پسر او خشایار شا اول و نوه اش اردشیر اول ادامه یافت. بدین تربیت ساخت بنا نزدیک به150تا 200 سال طول کشید.اما تخت جمشید با این همه شکوه و عظمت که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران است دچار مشکلاتی شده که دوستداران میراث تاریخی کشور را نگران کرده است .

اما تخت جمشید با این همه شکوه و عظمت که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران است دچار مشکلاتی شده که دوستداران میراث تاریخی کشور را نگران کرده است

تخت جشمید در حال متلاشی شدن است آیا این عنوانی خواهد بود که نسلهای آینده در کتابهای تاریخ خود در مورد تخت جمشید خواهند خواند؟ آیا تخت جمشید تا سده های بعد متلاشی خواهد شد ؟

ترکهای متعددی که در تخت جمشید ایجاد شده، این بنا را در معرض ریزش و آسیب جدی قرار داده است.

تخمت جمشید همواره به عنوان یکی از بناهای شاخص ایران مطرح بوده است.

این بنای جهانی البته مورد آسیب های مختلفی قرار گرفته که ازجمله آن می توان به رطوبت اشاره کرد که این بنای جهانی را مورد تهدید قرار داده است.

اما ترکهایی که اکنون در این بنای جهانی دیده می شود نیز بر شدت آسیب های این بنا افزوده و این امربر نگرانی دوستداران میراث فرهنگیرا افزوده است.

تخت جمشید

یکی از موضوعاتی که با توجه به مرور زمان شاهد افزایش آن در مجموعه جهانی تخت جمشید هستیم مربوط به افزوده شدن ترکهایی بین سنگها، ستون ها و کاخهای این مجموعه است.

زمانی که از پلکان وارد تخت جمشید می شویم، در دروازه ملل ستون هایی وجود دارد که این ستون ها ترک هایی خورده و جدید است.

به مرور زمان سنگ ها تحت تاثیر فرسایش و باران های اسیدی، شرایط آب و هوایی و مرور زمان فسیل شده و یکسری ترکهایی در آن به وجود می آید و طی مدت اخیر به دلیل کنترل نکردن از سوی مسئولان و متخصصان این ترک ها روز به روز بیشتر شده است.باتوجه به اینکه ترکهای متعدد به وفور در کاخ ها دیده می شودنیازمند است کارشناسی دقیق برای جلوگیری از پیشرفت این ترک ها انجام و با برنامه ریزی از آن جلوگیری به عمل آید. اگر این روند ادامه داشته باشد در آینده ای نه چندان دور با فروپاشی نمای کنونی رو به رو خواهیم بود زیرا هر لحظه بر ترکهای سنگ یا دیواره ها افزوده می شود.

اما مشکل دیگری که باشکوه ترین میراث تاریخی ایران را تهدید می کندنفوذ آب باران در بخشهای گوناگون تخت جمشید و ایجاد نم شدید در بنا موجب شده است که هر ساله سنگهای دو هزار و پانصد ساله این بنای ملی وتاریخی متلاشی شوند. عدم اجرای راهکارهای مناسب برای هدایت آب باران در تخت جمشید باعث شده است که هر ساله با شروع بارندگیها، محوطه های گوناگون این بنا به استخرهای بزرگی تبدیل که در نهایت منجر به متلاشی شدن سنگها و نابودی کلی تخت جمشید شود. این امر باعث شده که کارشناسان بر این نکته تاکید کنند که به رغم اینکه تا به حال کُنشی برای نم زدایی و جلوگیری از نابودی بنا انجام نپذیرفته است، اکنون خطر بزرگی بر اثر رخنه نم درتختگاه تخت جمشید، این بنای با ارزش را تهدید می کند که به مرور زمان و با گذشت سالهای متمادی و رخنه نم  بیشتر در سنگها و پی بناهای موجود روندنابودی سریعتر آن می شود.

باتوجه به  اینکه در مجموعه جهانی تحت جمشید مدیریت بحران وجود ندارد، اگر برای این مجموعه مدیریت بحران در نظر گرفته شود می توان از خطراتی که مجموعه را تهدید می کند جلوگیری کرد. از این رو ضروری است کارشناسان راهکارهای اساسی را ارائه دهند.

فرآوری: طاهره رشیدی

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان


منابع: 1- ایران روز / 2-نیک صالحی / 3- کنجکاو