انحطاط تدریجی

« مفهوم آنتروپی را فیزیکدان و ریاضی دان آلمانی سده نوزدهم، رودلف کلاوسیوس برای اندازه گیری میزان انرژی که به صورت گرما و اصطکاک تلف می شود، مطرح کرد. کلاوسیوس آنتروپس تولید شده در فرایندی گرمازا را به صورت انرژی تلف شده تقسیم بر دمایی که فرایند در آن رخ می دهد تعریف کرد. بنابر قانون دوم، آنتروپی تولید شده با ادامه یافتن فرآیند گرمازا پیوسته افزایش می یابد. انرژی اتلافی هرگز قابل بازگشت نیست و همین جهت گیری به سوی آنتروپی فزاینده ناوک زمان را تعریف می کند. »^[1]

بابک توکل در کتاب بکت و آنتروپی سعی کرده است از نظریات علمی برای نقد آثار ادبی و به خصوص آثار بکت استفاده کند. وی با نگاهی به نظریه آنتروپی که قانونی است در علم فیزیک به چشم انداز تازه ای از آثار ساموئل بکت می رسد. وی همچنین معتقد است این روش پیش از این توسط نویسندگان و هنرمندان دیگری نیز امتحان شده است. او از میخاییل باختین که از ایده های انشتین در مورد فضا و زمان استفاده کرده تا به مفهوم کرونولوژی و توپولوژی برسد و همچنین از ای. ام. فوستر که در رمان خود «گذری بر هند» از اصل عدم قطعیت بهره برده است مثال می آورد.

قانون آنتروپی بیان می کند که بی نظمی و هرج و مرج در امتداد زمان افزایش پیدا می کند. پیری، فرسایش و مرگ این قانون را تایید می کند. بر طبق قوانین فیزیک، زمان برگشت ناپذیر است و اگر بخواهیم به عقب بر گردیم می بایستی از آنتروپی کم کنیم و وضعیت جهان را به نظم و سکون بازگردانیم که چنین چیزی امکان پذیر نیست. بابک توکل دو نوع آنتروپی را بر می شمارد. یکی آنتروپی فیزیکی و دیگری آنتروپی ارتباطی. در آنتروپی فیزیکی گفته می شود جهان دارای یک آنتروپی مشخص است که نظم و سکون آن را تضمین می کند. در بستر زمان این آنتروپی به مرور افزایش پیدا می کند و جهان به سمتی هدایت می شود که دیگر هیچ پویایی و حرکتی ندارد و به نوعی تعادل ترمودینامیک رسیده و از فعالیت باز می ماند. در آنتروپی فیزیکی با دو سیستم باز و بسته رو به روییم که در سیستم بسته قطع ارتباط با محیط تعادل ترمودینامیک یا مرگ را با سرعت بیشتری به دنبال دارد و در سیستم باز به دلیل ارتباط با محیط این فرسایش و مرگ به تدریج و آهسته آهسته صورت می گیرد. اما آنتروپی اطلاعات وابسته به تصادف است. آنتروپی غیر قابل پیش بینی است. اطلاعات مقیاس عدم اطمینان یا آنتروپی در یک موقعیت است. هر چه عدم اطمینان بیشتر باشد، اطلاعات نیز بیشتر خواهد بود.

بابک توکل با توجه به این مباحث آثار بکت را تحلیل می کند و می گوید در آثار بکت با آنتروپی فیزیکی باز و آنتروپی اطلاعات رو به روییم. بر طبق این تعریف در آثار بکت با زمان و مکان و اشخاصی طرف هستیم که همگی در حال تحلیل رفتن هستند و در عین حال با هیچ قطعیتی رو به رو نیستیم و هیچ تمامیتی در بین نیست. آنتروپی ارتباطی در نوع روایت و سبک نوشتاری بکت قابل تشخیص است. بکت با در هم شکستن نظم نوشتاری معمول و با استفاده از بینامتنیت، رعایت نکردن نگارش، استفاده از تلمیح، جناس و استعاره آنتروپی ارتباطی نوشتارش را بالا می برد تا هیچ قطعیت و تمامیتی در کار نباشد و به نوعی هیچ معنایی القا نگردد.

بابک توکل اضافه می کند ذهن ما در مواجهه با آثار بکت گرفتار آنتروچی می شود چرا که هیچ معنایی دریافت نمی کند و تنها راه درک پیام متون بکت فرا رفتن از متن اوست و متوسل شدن به تفسیر شخصی که ناشی از ایدئولوژی هر شخص است.

آثار بکت شبکه پیچیده ای از دال ها و مدلول هاست که هر کدام از دال ها به مدلول و دالی دیگر ارجاع می دهند و همین است که معنا در این توده دال ها و مدلول ها گم می شود. همانگونه که دریدا و سوسور بیان می کنند متن حاوی هیچ معنایی نیست زیرا که هر نشانه شما را به نشانه ای دیگر پرت می کند و این روند تا بی نهایت ادامه دارد. بنابر تعریف دریدا معنا هرگز به دست نمی رسد و پیام نهایی بابک توکل برای فرا رفتن از متن و به دست آوردن معنا جای پرسش و پاسخ را باز می گذارد.

پی نوشت:

[1] صفحه 19 فصل اول کتاب