الگوی صبر

بوی كربلا  می ورزد، رایحه ایثار و فداكاری و شمیم دلنواز صبر و شكیبایی استشمام می گردد، حدیث مقاومت و پایمردی شنیده می شود، حمایت از امام و قافله سالاری عشق را ترسیم می كند، گوشه خرابه می نشیند، دست یتیمی را می گیرد، كودكی را نوازش می كند وسهم غذای خویش را در دهان گرسنه ای می گذارد.

فرزند خود را قربانی می كند، گاهی اشك می ریزد و زمانی فریاد بر می آرد و خیمه آتش گرفته ای را خاموش می كند.

خطبه می خواند، قرآن تلاوت می كند، دردمندی را تسلی می بخشد، به دنبال گمشده ای می گردد، بر بالین بیماری می نشیند، پرستاری می كند، به اسیری می رود با پای برهنه ، بر خاك های گرم و پر تیغ می رود، ظالمی را از مظلومی دفع می كند، سپر بلای دیگری می شود، ساعت ها در زیر آفتاب گرم در راه اسارت، سایبان طفل خردسالی می گردد و ندای " عمه عمه" ی اطفال را لبیك می گوید.

با كتاب خدا پاسخ می دهد، ظالم را رسوا می كند، انقلاب بر پا می كند، هشدار می دهد، توبیخ و سرزنش می كند، دین خدا را احیا می كند.

سخنش ، سخن علی(ع) عصمتش فاطمی(س) ، حلمش حسنی(ع) ، و باز حسینی دیگر...

آری او زینب است زینب!

او یكتا زنی است كه نه تنها در زنان، بلكه در مردان عالم، كمتر نظیرش را می توان دید. توانا بانویی كه عالی ترین نمونه شهامت و دلیری، دانش و بینش، كفایت و خردمندی، قدرت روحی و تشخیص موقعیت بوده و هر وظیفه ای از وظایف گوناگون اجتماعی را كه به عهده گرفت، به خوبی انجام داد.

دانشمند بانویی كه باید مردان جهان از خوان تعلیماتش بهره گیرند و از خرمن كمالاتش خوشه ها بچینند.

زینب، ماهی است كه از پنج خورشید تابان كسب نور كرده و از هر كدام به طور شایسته ای بهره برگرفته، و آن گاه جهانی را روشنایی بخشیده است.

خون پاك، ریشه پاك، شیر پاك، مربیان بزرگ، شركت در بزرگترین انقلاب های بشری و تجربه حوادث و تحولات بزرگ جهان، زینب را، آن طور كه شایسته بود، پرورش داد و او را نمونه ای از عالی ترین مراتب انسانیت قرار داد.

دختر زهرا در دوره زندگی اش ، كمتر خوش بوده و بیشتر با رنج و غم همراه بود، ولی این رنج و اندوه به جای آن كه او را از ادای وظیفه باز دارد، بر استقامتش افزوده و او را نیرومندتر ساخته است. نمی توان بر هیچ یك از گفتار و رفتار زینب در سفر اسارت ، خورده ای گرفت. و عقل سخنی بهتر یا رفتاری خردمندانه تر از گفتار و رفتار زینب (س) نخواهد یافت.

القاب حضرت

پیامر اكرم  صلی الله علیه و آله نام این بانوی بزرگ را " زینب" -  یعنی زینت پدر- نهاد.

برای حضرت زینب (س) كنیه هایی ذكر شده كه برخی از آنها در كتب تاریخی ، بیشتر معروفیت دارند. از معروفترین كنیه های او ام كلثوم است. از دیگر كنیه های او " ام الحسن " است.(1)

برای حضرت القابی نیز ذكر كرده اند از قبیل:

1- " عقیله" كه به معنای بانوی گرانقدر و خردمند است.

2- " لبیبة ُ جزلة ٌ عاقله"، یعنی زنی تیز فهم، تیزیاب و خردمند.

3- "امرأة ٌ عاقله"، یعنی بانوی خردمند.

4- "عقیله طالبین"، یعنی عقیله خاندان ابوطالب.

5- "محدثه"، زیرا راوی احادیث پیامبر بود.

6- "بطلة كربلا" ، یعنی بانوی قهرمان كربلا.

7- "اهل التقی"، یعنی كسی كه اهل تقوا است.

8- و از همه مهمتر سخن امام سجاد علیه السلام درباره ایشان است كه فرمود : "انت بحمدالله عالمة غیر معلمه، فهمة غیر مفهمه". تو به حمدالله عالمه ای هستی كه درس آموزی از بشر عادی نداشتی، و فهمیده زنی هستی كه بشر عادی و طبیعی تو را تفهیم نكرد و فهمت نداد.(2)

علاقه به برادر:

این بانوی مكرمه علاقه شدیدی به برادرشان سیدالشهدا (ع) داشته اند به طوری كه می نویسند:

در ایام كودكی چنان انس و محبتی نسبت به امام حسین(ع) داشت كه وقتی در خدمت برادر بود همواره به او نگاه می كرد و دیده از او بر نمی داشت و یك لحظه از حضور مبارك او دور نمی شد و اگر او را نمی دید گریه می كرد.

در هنگام ازدواج باعبدالله بن جعفر ، شرط نمود باید هر روز به من اجازه دهی به زیارت حسینم روم، و در تمام مدت زندگی خود كمتر روزی آمد كه برادر را نبیند و بر همین منوال بود تا سر مقدس حسین(ع) دفن شد و زینب(ع) از هجران و مفارقت برادر بدرود جهان گفت.

در برخی از مقاتل نوشته اند: هنگامی كه عبدالله بن عباس به امام حسین علیه السلام عرض می كند، شما كه می فرمائید من می روم و كشته می شوم، در این صورت چرا زن ها را با خود می بری ؟ در این زمان زینب علیها السلام سر از محمل بیرون آورد و فرمود: ای ابن عباس! آیا می خواهی بین من و برادرم جدائی افكنی، هرگز من از او مفارقت نكنم.(3)

شجاعت و ظلم ستیزی :

گرچه مورخین درباره علاقه ای كه حضرت زینب علیها السلام نسبت به برادر بزرگوارشان داشته اند، مطالبی نگاشته اند و درجای خود نیز قابل قبول است، ولی نكته ای كه در اینجا وجود دارد آن است كه این محبت تنها یك علاقه ی  ساده كه هر انسانی ممكن است نسبت به انسان دیگری داشته باشد نیست. بلكه محتبی است آمیخته شده با دوستی ولی خدا و حجت بر حق الهی ، یعنی زینب علیها السلام ولی خدا و امام بر حق را دوست دارد، وباز مسئله در اینجا خاتمه پیدا نمی كند بلكه از دایره محبت به اطاعت و پیروی از مقام امامت و امتثال فرامین الهی می رسد و همین نكته بوده  كه به این بانوی بزرگ ارزشی ماندگار در طول تاریخ عنایت كرده است.

مسئله دیگری كه در اینجا باید مورد توجه قرار گیرد آن است كه آنچه در مورد این بانوی بزرگ اسلام در تاریخ بیان گردیده بیشتر مربوط به حادثه كربلا و حوادث بعد از آن است و بنا به گفته شهید مطهری(ره) از عصر عاشورا است كه زینب علیها السلام تجلی می كند.(4) و تاریخ نشان می دهد كه حوادث خونین و مصائب بی نظیر كربلا ، زینب كبری را به آنچنان خطبه غرا و آتشینی در مجلس یزید واداشت كه همه شنیده ایم و به قول رودكی: اندر بلای سخت پدید آید، فضل و بزرگمردی و سالاری.(5)

و ما می بینیم از نظر قوت و قدرت قلب و شجاعت، حضرت زینب علیها السلام یك نمونه بسیار عالی است و در تاریخ اسلام داستان او به عنوان یك نمونه كامل همیشه نقل شده است.(6) دستگاه بنی امیه گمان می كرد كه با كشته شدن امام حسین علیه السلام همه چیز روبراه شده است ولیكن گذشت زمان ثابت كرد كه كشته حسین علیه السلام از زنده او برای آن دشوارتر است، زینب علیها السلام خطاب به یزید فرمود: ای یزید! هر حیله ونیرنگی كه داری به كار بر و تمام سعی و تلاش خود را كن، اما یقین داشته باش كه اگر بخواهی نام ما را در دنیا محو كنی، آن كه محو و نابود می شود تو هستی، چنان خطبه ای در آن مجلس خواند كه یزید لال و ساكت ماند. (7) و خشم سراسر وجود آن مرد شقی و لعین را فرا گرفت و برای اینكه دل زینب علیها السلام را آتش بزند و زبان او را ساكت كند و برای اینكه زینب علیها السلام منقلب شود، دست به یك عمل ناجوانمردانه زد و با عصای خیزران خود به لب و دندان اباعبدالله علیه السلام اشاره كرد!(8)

زینب (س) به صورت ناشناس وارد مجلس ابن زیاد شد در حالی كه زنان دیگر به خاطر احترام وسیادتی كه این بانوی بزرگوار داشته پیرامون اوحلقه زده بودند ولی وقتی زینب علیها السلام وارد مجلس شد سلام نكرد و اعتنایی به ابن زیاد ننمود. گرچه ابن زیاد می دانست این بانو كیست و همه گزارش ها به او رسیده بود ولی از مقاومت او ناراحت شد، زیرا سلام نكردن زینب علیها السلام به این معنا بود كه هنوز اراده ما زنده است، هنوز هم ما به شما اعتنا نداریم، هنوز هم روح حسین بن علی علیهما السلام دركالبد زینب علیها السلام می گوید: هیهات منا الذلة ابن زیاد وقتی فهمید زنی از همه محترمتر است و زنان دیگر با احترام خاصی دورش را گرفته اند ، سوال كرد: این ناشناس كیست؟ كسی جواب نداد، دو مرتبه سوال كرد، می خواست از همانها كسی جواب دهد بار دوم و سوم، بالاخره زنی جواب داد، این زینب علیها السلام دختر علی علیه السلام است. ابن زیاد وقتی این پاسخ را شنید شروع كرد به سخت ترین وجهی به زخم زبان زدن، گفت:

" الحمدالله الذی فضحكم و اكذب احدوئتكم " : خدا را شكر می كنم كه شما را رسوا و دروغتان را آشكار كرد، زینب علیها السلام در كمال جرات و شهامت گفت : " الحمدالله الذی اكرمنا بالشهادة " ، خدا را شكر می كنم كه افتخار شهادت را نصیب ما كرد، خدا را شكر می كنم كه این تاج افتخار را بر سر برادر من گذاشت، خدا را شكر می كنم كه ما را از خاندان نبوت و طهارت قرار داد. بعد در آخر گفت: " انما یفتضح الفاسق و یكذب الفاجر و هو غیرنا ". رسوائی مال فاسقهاست، ما درعمرمان دروغ نگفتیم و حادثه دروغ هم به وجود نیاوردیم، دروغ مال فاجرهاست، فاسق و فاجر هم ما نیستیم ، غیرماست، یعنی رسوا تویی، دروغگو هم تو هستی .(9)

مقام و فضیلت

یكی از محققین در مقام بیان فضیلت این بانوی اسلام می نویسد: تمام فصیحان و بلیغان عالم ، به مراتب فصاحت و بلاغت این بانوی بزرگ معترفند به گونه ای كه هر گاه لب به سخن می گشود  ، گویا علی بن ابی طالب علیهما السلام سخن می گوید و مراحل عفت و عصمت و عقل و دانش و كیاست ایشان افزون تر از آن است كه در حیطه گزارش بگنجد، و در درجه محبت و دوستی نسبت به برادر والا گهرش چنان بود كه هر روز چند مرتبه به خدمت برادر می رسید و دیده خود را به دیدار مبارك آن حضرت روشن می ساخت به گونه ای كه در اولین وقت نماز می آمد و به آن كعبه مقصود نظر می كرد و آن قبله اهل حاجت و حقیقت را زیارت می نمود و سپس به نماز بر می خاست ، و در جلالت او همین بس كه چنان به امر جهاد و تقویت دین اشتیاق داشت كه با یك دنیا شهامت، ملازم خدمت برادر شد و در جمیع مصائب همراه وی گردید.

درمقام صبر و شكیبایی ، چنان ثابت قدم بود كه عقول همگان را متحیر گردانید، بلاهایی تحمل نمود كه اگر پاره ای از آن را بر كوه های افراشته و آسمانها و زمین می افكندند از ثقل آن متلاشی می گردید، و به راستی از آغاز خلقت تا كنون هیچ زنی از زنان انبیاء و اولاد اولیاء این حلم و بردباری را نداشته است، و كمترین مساعدتش در یاری و حمایت امام مبین ، تقدیم دو فرزند سعادتمند خود بود كه در روز عاشورا دست محمد و عون كه پاره های جگر او بودند را گرفت و در آستان مبارك برادرش امام همام حاضركرد، عرض نمود: " این قربانی را از من بپذیر"

در كتاب ترجمه زینب كبری علیه السلام آمده:

این معلمه آسمانی از بزرگترین مربیان عالم بشریت و از مهمترین مادران جامعه انسانیت است كه در صف اول بانوان عالم، صفحات مهمی از تاریخ را اشغال نموده، این مخدره درآغوش نبوت و مهد امامت و ولایت، مهبط وحی و نزول قرآن نشو و نما یافته و با شخص امام مشتركاً به یك نهضت قیام نموده، و در مدرسه عالم و مكتب جهان عملاً فضائل اخلاقی را به جهانیان تدریس فرموده، در فضایل نفسانی ممتاز و بی نظیر بوده در صبر و شكیبایی، حلم و زهد و تقوی، فصاحت و بلاغت، دانش وبینش، تعلیم و تربیت، تدبیروسیاست ، سیادت و بزرگواری ،عظمت و بزرگ منشی ثبات قدم و قوت قلب، راستگویی و درست رفتاری، نطق و خطابه، نصرت حق و حقیقت، طرفداری ضعفا زیردستان، شرف و مجد، فضیلت و منقبت، عبادت و انقطاع از خلق، شجاعت و عزت نفس و مناعت طبع ، در بین تمامی زنان عالم بشریت پس از مادر یكتا و بی همتا است، در وفاداری و علاقه به ناموس اجتماع، درحق شناسی و قدر دانی چشم روزگار را خیره ساخته، این نابغه زمان برای حفظ مقدسات اسلامی و ناموس دیانت و اثبات مرام و مقصود عالی، آنی آرام نداشت تا نهضت را به پایان رسانید، و انقلاباتی در سرتاسر ممالك اسلامی ایجاد كرد و در سایه آن تعلیمات عالیه خویش را كه پرتو افاضات اسلامی بوده به جهانیان رسانید و مقام خود و خاندانش را برای عالمیان آشكار ساخت.

ظلم و خودسری و استبداد بنی امیه را با تمام جنایات و فجایع اعمال آنها بر همه مردم جزیرة العرب در آن عصر وبرتمامی ملل عالم در تمامی اعصار ظاهر نمود.

حضرت زینب علیها السلام نه تنها پیشوای زنان عالم اسلام و معلم تعلیم و تربیت بانوان مسلمان است بلكه برای مردان عالم اسلام نیز پیشوا و راهنما است.

به راستی مسلمانان باید بر سایر ملل عالم به وجود مبارك او افتخار كنند و تعالیم مقدس او را سرمشق زندگی فردی و اجتماعی خویش قرار داده از او متابعت و پیروی نمایند، بنابراین می توان گفت: آن مخدره ، حق بزرگی بر جامعه مسلمین خصوصاً بر بانوان دارد.(10)

پی نوشتها:

1- تحفة العالم، سید جعفرآل بحرالعلوم.

2- زندگانی حضرت زینب (س) ، علی قائمی ، صص 30- 29.

3- ریاحین الشریعه، ج 3، صص 42-41.

4- حماسه حسینی، مرتضی مطهری ، ج 1، ص 332.

5- اقتباس از بیست گفتار، مرتضی مطهری، ص 195.

6- تعلیم و تربیت در اسلام، مرتضی مطهری، ص 168.

7- الارشاد، شیخ مفید، ج 2، ص 126.

8- حماسه حسینی ، ج1، صص 125 و 179.

9- اقتباس از حماسه حسینی، ج2، صص 187 تا 189.

10- اقتباس از ریاحین الشریعه، ج 3، صص 42 تا 45.