آرامگاه قطب زمین و زمان
تاریخ را نمی‌توان تنها از دریچه زندگی پادشاهان، لشكركشی‌های فراوان، تاجگذاری‌ها و رویدادهای سیاسی- نظامی نگاه كرد. بخش بزرگی از تاریخ، بویژه تاریخ مشرق زمین و ایران را می‌توان در زندگی شعرا، بزرگان و عرفایی جستجو كرد كه در جای”‹جای صفحات تاریخ این سرزمین تا ابدیت گواه نجابت و شرافت مردمان ایران زمین است.
سرزمین شاهرود در استان سمنان را از این نظر می‌توان یكی از مهم‌ترین مراكز میراث معنوی ایرانیان دانست؛ جایی كه در آن آرامگاه دو نفر از بزرگ‌ترین عرفای دنیای اسلام به خاك سپرده شده‌اند. آرامگاه بایزید در بسطام و آرامگاه شیخ ابولحسن خرقانی در قلعه نو.نام این دو عارف بزرگ برای تمام شرق‌شناسان و ایران‌شناسان جهان آشناست و تاكنون پژوهش‌های فراوانی در مورد این دو شخصیت بزرگ از سوی محققان صورت گرفته است.
نقل است كه شیخ ابوالحسن خرقانی بر سر در خانقاه خود نوشته بود: «هر كس كه در این سرا درآید، نانش دهید و از ایمانش مپرسید چه آن كس كه به درگاه باری تعالی به جان ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نان ارزد». بقعه شیخ ابوالحسن خرقانی حدود 24 كیلومتری شاهرود در روستای قلعه‌نو واقع شده است.
این مجموعه شامل مسجد و آرامگاهی است كه در قرن هشتم ساخته شده و بر اثر گذشت زمان آسیب‌های بسیاری به آن وارد شده است.
دور تا دور بنا حصاركشی شده و فضای داخلی آن به شكل زیبایی به فضای سبز تبدیل شده است. گنبد بنا ساده و آجری است. هنگامی كه از محوطه بیرونی و فضای سبز وارد فضای آرامگاه می‌شوید با محراب، دو اتاق در شمال و جنوب، دالان ورودی و شبستان روبه‌رو می‌شوید. قبر شیخ در اتاق جنوبی قرار دارد.
ویژگی منحصر به فرد معماری این بنا را می‌توان محراب آن دانست كه از گچ ساخته شده است و تنها اثر قدیمی بنا با قدمت حدود هفت قرن محسوب می‌شود. این محراب به وسیله نقوش اسلیمی بسیار زیبا و آیات قرآنی تزئین شده و در حال حاضر به وسیله جداره شیشه‌ای محافظت می‌شود تا از گزند آسیب‌های برخی گردشگران بی‌مبالات در امان بماند. قسمت مركزی و بخش‌هایی از بالا و پایین محراب آسیب‌دیده است كه قسمت مركزی محراب به وسیله گچ، مرمت شده است. در داخل بقعه تزئینات خاص دیگری وجود ندارد و دیواره‌ها با گچ‌اندود شده است.
بر اساس كتاب آثار تاریخی شهرهای استان سمنان صفحه 366 در مورد تاریخچه این بنا می‌توان به این ترتیب اظهارنظر كرد: آرامگاه شیخ ابوالحسن خرقانی، عارف بزرگوار قرن چهارم و پنجم هجری در 24 كیلومتری شاهرود در قصبه قلعه‌نو واقع است. آرامگاه مذكور در شمال قصبه و روی تپه‌ای قرار دارد به طوری كه دیده می‌شود.
حاجی زین‌العابدین شیروانی در كتاب ریاض‌السیاحه نوشته: «تپه مذكور مركز آبادی قصبه خرقان بوده ولی در حال حاضر ساختمان‌های جدید قصبه در جنوب آن تپه بنا شده و قبر شیخ ابوالحسن در سمت شمال قصبه قرار گرفته است.
متصل به مقبره شیخ ابوالحسن خرقانی مسجدی بوده كه مطابق نوشته برخی از مولفان دارای گنبدی مخروطی شكل و مزین به كاشی‌های زیبا بوده است. در حال حاضر از مسجد و گنبد مذكور، فقط محراب آن باقی مانده كه برخلاف مساجد دیگر این نواحی رو به مغرب است.
این محراب دارای گچبری‌های زیبا و استادانه‌ای است كه در حاشیه آن این عبارت با خطی بسیار نیكو گچبری شده است. سال‌های قبل از انقلاب از طرف اداره كل باستان‌شناسی در اطراف محراب مذكور و بر اصول آن مسجدی بنا شده است كه در حال حاضر نیایشگاه زائران شیخ است.
از مشهورترین شاگردان شیخ ابوالحسن خرقانی می‌توان به خواجه عبدالله انصاری اشاره كرد. شیخ ابوالحسن در زمان زندگی خود با دانشمندان زمان خود مانند ابوعلی سینا در ارتباط بوده و ذكر این ملاقات‌ها در كتاب تذكره‌الاولیا عطار نیشابوری به تفصیل نقل شده است.
بخش گردشگری تبیان
برگرفته از جام جم
