نقش خودباوری در تولید ثروت !
كاری كه انسان انجام میدهد وسیلهای برای كسب و درآمد است. اما باید توجه داشت كه كیفیت كار و كیفیت كالا یا خدماتی كه از فعالیت شخص حاصل میشود ارزش اقتصادی آن را تعیین میكند. كیفیت زمانی ارتقا پیدا میكند كه عشق و علاقه به مصرف كننده در كار بوده و نیت و قصد عمل كننده فراتر از عایدات اقتصادی آن، خوب انجام شدن كار باشد.
خیاطی كه لباس میدوزد و فقط برای امرار معاش این كار را انجام میدهد؛ با خیاطی كه با عشق و علاقه اندازه میگیرد، میبرد و میدوزد، محصولات كاملاً متفاوتی ارائه میكنند.
كسی كه كار خود را دوست دارد و برای آن ارزش قائل است، زیبا، استوار و با خلاقیت و نوآوری كار خود را پیش میبرد و به تبع مورد توجه قرار گرفته، درآمد فوق العادهای كسب میكند. اما كسی كه صرفاً برای پول كار انجام میدهد و به اینكه كارش چسیت و به چه كسی میرسد، نمیاندیشد؛ نمیتواند استعدادهای منحصر به فرد خود را شكوفا ساخته و كار خوب و متفاوتی را صورت بخشد.
حسن نیت یعنی اینكه فرد بدون ملاحظة سود مادی، بخواهد كار خوبی را برای مردم انجام دهد. قصد خیر رسانی به دیگران و ارائة بهترین محصول ممكن، نیت خیری است كه موجب بهبود كیفیت عمل و در نتیجه افزایش درآمد حاصل از آن میگردد. هرچه این نیت خیر توسعه یابد در نهایت منافع مالی بیشتری را به دنبال خواهد داشت. كسی كه میكوشد خیری به اهالی یك محله برساند و كسی كه تلاش میكند تا به مردم یك شهر یا كشور و حتی انسانهای جهان نیكی كند، بدون تردید در گسترة ارائة محصول و سرانجام سود حاصل از آن تفاوت زیادی با هم پیدا میكنند. از این رو در روایات میخوانیم: «كسی كه نیت خود را نیكو سازد، روزیاش افزون میگردد.»1و «رسیدن به هر آنچه شخص از خوشی زندگی میخواهد و آرامش خاطر و گستردگی روزی به حسن نیت و ... است.»2
تقوا و پرهیزكاری
پاكیزه كردن جان از لوث گناه آمادگی دریافت فضل الاهی و شایستگی برخورداری از نعمتهای او را ایجاد میكند. همة جهان در راه حق و به سوی خداوند در حركت است و همراهی انسان با این نیروی عظیم بهرهمندی از امكانات و منابع آشكار و پنهان عالم را میسر میسازد. رزق و روزی در این جهان پراكنده بوده و درآمد مالی در گرو استفاده و دستیابی به منابع همین جهانی است كه در دست قدرت پروردگار است و دسترسی به آنها با فرمانبری از او و پیراستن روان از آلودگی عصیان و گناه ممكن میگردد. رسول اكرم صلیاللهعلیهوآله فرمودند: ”¹خداوند میفرماید به عزت و جلالم سوگند... بنده خواستة مرا بر خواستة خود برنمیگزیند مگر اینكه فرشتگانم را به پاسداری از او میگمارم و آسمانها و سرزمینها روزی او را بر عهده میگیرند و من برای او فراتر از هر تجارتی هستم و دنیا سرافكنده به سوی او میآید.”؛3
حتی كسی كه سرمایهای ندارد در صورت تقوا پیشگی میتواند به سرمایه و ثروت برسد. سادهترین توجیه آن این است كه فرد پرهیزكار مورد اعتماد است و هر جا كه ثروت بیشتری باشد نیاز به این گونه شخصیتها بیشتر میشود و براحتی میتوانند كسب و كار پردرآمدی پیدا كنند. البته این ظاهر قضیه است، در حالیكه ”¹باشد اندر پرده بازیهای پنهان...”؛ قوانین معنوی عالم بر قواعد مادی غالب بوده و سنتهای الاهی محور گردش امور است.
پیامبر اعظم صلیاللهعلیهوآله فرمودند: ”¹ای مردم پرهیزكاری را تجارت خود قرار دهید تا روزی بدون سرمایه و تجارت به سوی شما سرازیر شود. سپس این آیه را قرائت فرمودند كه ”¹من یتق الله یجعل له مخرجاً و یرزقه می حیث لایحتسب”؛ (طلاق/2و3) كسی كه تقوا پیشه كند راه رهایی برای او گشوده و از آنجا كه گمان نمیكند روزی داده میشود.”4
شاید برجسته ترین مصداق این مطلب جناب یوسف علیهالسلام باشد كه پس از آن پرهیزگاری و تقوای مثال زدنی و البته كمی رنج به علت دشمنی زلیخا به بارگاه عزیز مصر راهیافت و خزائن و گنجینههای سرزمین پهناور مصر در اختیار او قرار گرفت.5
بیتقوایی و معصیت حركت بر خلاف سیر جهان است و انسان با گناه رویاروی خداوند و آفرینش او قرار میگیرد؛ در نتیجه راه دسترسی به منابع و امكانات ثروتساز جهان به روی او مسدود شده، ناگزیر باید به مصاف و ستیز با همه چیز برخیزد تا به پول و ثروت برسد. به این علت است كه گناه درآمد را محدود میكند و ”¹چه بسا بنده قصد گناه میكند سپس از روزیاش محروم میگردد.”6
حضرت یوسف به علت تقوا و پاكدامنی مورد اعتماد عزیز مصر قرار گرفت و بر تمام دارایی و ثروت آن مملكت مسلط شد. زیرا عزیز مصر كه او را بر این كار گماشت خطاب به او گفت: «انك الیوم لدینا مكین امین» تو امروز نزد ما قدرتمند و مورد اعتماد هستی.(یوسف/54) صد البته این قاعده كه با پرهیزكاری میتوان به موقعیتهای بالای اقتصادی و سیاسی رسید مخصوص حضرت یوسف علیهالسلام نبوده و سنتی الاهی است كه همواره بوده و همیشه چنین خواهد بود. به همین علت قرآن كریم میفرماید: «وكذلك مكنا لیوسف» و همچنین یوسف را توان و تمكن بخشیدیم. (یوسف/56) در این آیه شریفه كلمة كذلك دلالت بر استمرار دارد و خداوند یكی از سنتهای خود را بیان میكند.
اعتماد به نفس در بیان توانمندیهای خود
اعتماد به نفس و قدرت بیان توانمندیهای خود در جلب اعتماد و دستیابی به كاری كه مورد علاقه و در راستای استعدادهای فرد است در رسیدن به ثروت نقش تعیین كننده دارد. یكی دیگر از درسهایی كه میتوان از داستان حضرت یوسف (علیه السلام) گرفت غیر از تقوای محكم و پایدار و تأثیر آن در برخورداری از قدرت و ثروت، اعتماد به نفس او در بیان تواناییها و شایستگیهای خود است. ایشان پس از اینكه از سوی عزیز مصر فراخوانده میشوند، در گفتگو با او پس از درخواست سپردن خزائن مصر به ایشان میفرمایند: ”¹إنی حفیظ علیم”؛ براستی كه من نگهدارنده و دانا هستم. (یوسف/55)
لازم است كه در بیان توانمندیهای خود كاملاً مطمئن و بدون تردید سخن بگوییم تا موفقیت در طنین و لحن كلام آشكار شود و ذهن و دل مخاطب تأثیر پذیرفته و متقاعد شود.
قرآن كریم در باره حضرت یوسف (علیه السلام) میفرماید: «فلما كلمه قال إنك الیوم لدینا مكین امین» به محض اینكه عزیز مصر با یوسف صحبت كرد به او گفت تو امروز نزد ما دارای جایگاه و مورد اعتماد هستی. (یوسف/54) زیرا در همان برخورد اول و گفتگوی آغازین شایستگی او آشكار شد و پادشاه مصر دریافت كه او قابل اعتماد است.
البته باید توجه داشت كه در بیان توانمندیهای خود متكبرانه سخن نگوییم، بلكه در عین تواضع و توجه به لطف و رحمت خداوند صلاحیتهای خود را ابراز نماییم. همانطور كه میبینیم حضرت یوسف در ابتدای گفتگو با امیر مصر میفرمایند: «و ما أبرء نفسی» من خودم را وارسته و پیراسته نمیشمارم. (یوسف/53)
پی نوشت ها :
1- میزانالحكمه، باب نیت. ح 20711
2- همان، ح 20707
3- مبزان الحكمه، باب رزق. ح 21235
4- میزان الحكمه، باب تقوا. ح 22428
5- سورة یوسف آیات 53 تا 56
6-همان، باب نیت. ح 20738
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منبع : سایت گفتگوی دینی