انتظار، ابعاد عقیدتی مكتب

انتظار مسئله حساسی است به خاطر این كه اساس این احساس ، اندیشه و مسئولیت اجتماعی ما را در بر می گیرد و مهمتر از آن بیش از همه ، مسائل و اصول اعتقادی كه در میان ما مطرح است را مورد توجه قرار می دهد . انتظار ، هم یك اصل فكری اجتماعی و هم یك اصل فطری انسانی است ، به این معنا كه اساسا انسان موجودی است منتظر و هر كه انسان تر ، منتظرتر . انتظار ، به بشر ، آینده نگری و بینش بزرگ می دهد .

در این انتظار عظیم و شكوهمند، ابعاد استوارعقیدتی مكتب حضور دارد ، كه به ذكر آنها می پردازیم.

1- بعد توحید

یكی از ابعاد مهم انتظار، كه پیوسته باید مورد توجه باشد، بعد توحیدی آن است. انتظار، در ماهیت خود ، انسان منتظر را متوجه مبدأ عالم، خدای جهان و سرچشمه همه هستها و هستیها می كند. انسان منتظر، همواره ، چشم به راه فرجی است كه به قدرت مطلقه الهی تحقق خواهد یافت. منتظران، چشم به راه " مهدی"  (عج ) هستند. مهدی كیست؟ بنده خدا، خلیفه خدا و ولی خدا در زمین كه به قدرت خدا زنده است، مشغول عبادت خدا، غرق در خدا و واسطه گرداندن اوضاع جهان ، و روزی به امر خدا است و برای استقرار بخشیدن به دین خدا و نجات جامعه بشری ظاهرخواهد شد.

توجه در این امر، همواره ، به خدای متعال است. و این بعد توحیدی انتظار، و توجه به خدا و طلب فرج از درگاه خدا، از مهمترین اصول این اعتقاد و باور است. منتظران باید، همیشه متوجه درگاه كبریایی الهی باشند، و روی دل به سوی خدا كنند، و از پیشگاه لایزال، طلب گشایش و فرج نمایند. این تعلیم را پیشوایان یاد كرده اند. پیامبر اكرم(ص) می فرماید:

اَفضَلُ اَعمالِ اُمَّتی ، انتظارُ الفَرَجِ مِنَ الله- عزَّوجلَ.(1)

" بهترین اعمال امت من، انتظار رسیدن فرج است از نزد خدای عزیز جلیل.

علی (ع) می فرماید:

اَفضلُ عبادةِ المؤمن، انتظارُ فَرَج الله.(2)

" بهترین عبادات مؤمن ، چشم به راه فرج خدایی داشتن است.

2- بعد نبوت

بعد دیگر انتظار، توجه به پیامبران و مكتب پیامبران، تجدید عهد با آنان است، و همچنین توجه به مقام هدایت پیامبر اكرم(ص). منتظران، چشم به راه كسی هستند كه در او صفات و آثار پیامبران گرد آمده است، وهنگامی كه ظاهر گردد، آن آثار در او دیده خواهد شد. هر كس دوست دارد آدم، شیث ، نوح ، ابراهیم ، موسی ،عیسی ، داود ، سلیمان ، یوسف(ع) و... و محمد(ص) را ببیند، می تواند آنان را در "مهدی"  (عج ) ببیند.

او می آید تا آرمان پیامبران را تحقق بخشد، دین خدایی را بگستراند، و ندای توحید را به همه سوی ببرد.

مهدی (عج) ، از اهل بیت پیامبر(ص)  است. او فرزند فاطمه(س) و  نواده حضرت محمد(ص) است. او فرزند علی(ع) و حسین(ع) است. او دوازدهمین وصی و جانشین پیامبر است. چون ظاهر گردد، پرچم پیامبر را در دست گیرد و به سنت پیامبر عمل كند. نخستین اصحاب او 313 تن به تعداد اصحاب پیامبر در جنگ " بدر" خواهد بود. پیامبر اكرم (ص) ، از آمدن او خبرداده، و درباره او بسیار سخن گفته است. چون او آشكار گردد، دین جدش پیامبر( ص) را رواج دهد و حاكم سازد.

امام صادق علیه السلام می فرماید:

هر كس از شما، در حال انتظار ظهور حاكمیت دین خدا درگذرد، مانند كسی است كه درخدمت قائم باشد، و درخیمه او...نه  بلكه مانند كسی است كه در ركاب قائم بجنگد، نه به خدا سوگند، بلكه مانند كسی است كه در ركاب پیامبر (ص) شهید شده باشد. (3)

این تعالیم همه، توجه دادن به اصل مهم نبوت ، یاد آن و تأكید بر آن است .

3- بعد قرآن

امر مهم دیگری كه هر منتظری باید متوجه آن باشد، كتاب خدا و قرآن كریم است . مهدی (ع )، زنده كننده همه احكام قرآن است. انسان منتظر، همواره این آرمان را در دل زنده می دارد، كه روزی با ظهور مهدی آل محمد(ص) ، و آخرین خلیفه آورنده قرآن، احكام قرآن جاری شود، و قرآن در سراسر جهان حاكمیت یابد، و كتاب آسمانی، برنامه زندگی انسان زمینی گردد ، چنانكه این موضوع، در احادیث بسیار، آمده است.

بدینگونه، توجه به قرآن كریم و نورانیت و هدایت قرآن نیز، جزء مسائل عمده انتظار است.

4- بعد امامت

اعتقاد به امامت نیز در انتظار به خوبی روشن است. مهدی (ع )، وصی صدیقین و خاتم ائمه طاهرین است. امامان پیشین ، یكایك او را یاد كرده اند. او فرزند آنان، و یادگار ایشان، و ادامه دهنده راه آنان است. مهدی (ع ) ، مظهر قائم جاری امامت است. قطب نمای حركت در اقیانوس بزرگ هستی، و مشعل راه حیات و تكلیف. وجود مهدی(ع) و انتظار ظهور او، بزرگترین تاكید براصل اعتقادی امامت و رهبری است. این امر در قرآن نیز یاد شده است ، و ادامه آن، در"سوره قدر" ، مطرح گشته است.

در احادیث نیز تأكید بسیار بر شناخت امام و خط امامت، در دوران غیبت تاكید شده است . امام صادق(ع) می فرماید:

امام خود را بشناس! اگر امام را شناختی، چه ظهور، زودتر اتفاق افتد یا دیرتر، به تو زیانی نمی رساند.(4)

همچنین در احادیث و تعالیم ائمه طاهرین(ع) ، بر اینكه درعصرغیبت، راه امامان را بپیمایید، از تعالیم و احكام آنان پیروی كنید، به تولای آنان( قرار گرفتن در خط آنان و دوستان و پیروان آنان)، چنگ در زنید و از دشمنان و مخالفان آنان و قرار گرفتن در خط مخالفان تَبَرّا جویید تاكید شده است.

5- بعد عدل

بعد عدل و دادگری و توجه به آن نیز در مسئله انتظار، بسیار روشن است. انتظار مهدی (ع ) ، انتظار ظهور عدل است، عدل جهانی، عدل آفاقی و انفسی. مهدی (ع ) مظهر اسماء الهی است، از جمله این دو اسم مبارك:" یا عَدلُ یا حَكیم" است . مهدی (عج ) تجسم اعلای حق، و تحقق والای عدل است. اوست كه جهان آكنده از بیداد را آكنده از داد می سازد، و عدل خدایی را در همه جا و همه سوی سرایت می دهد و او مظهر دادگری فراگیر است.

به طوركلی، تداعی موضوع عدل و عدالت و جهانگیر شدن آن، از انتظار ، جزء بدیهیات است. انتظار، یعنی چشم به راه امامی داشتن كه چون بیاید جهان را از عدل و داد مملو سازد، از آن پس كه از ظلم و جور مملو شده باشد.

6- بعد معاد

معاد، بازگشت انسان به نزد خدا، ورود به جهان پایدار و شروع زندگی اصلی و حیات خالص است. مرگ دروازه این راه است. انسان از هنگام احتضار ، در جریان حیات بعدی خویش قرار می گیرد، و عالم دیگر او آغاز می گردد. انسان با مرگ، هست می شود، از هستی ناقص و ناپایدار، به هستی خالص و كامل و پایدار منتقل می گردد. از قطار سریع السیر زندگی در این جهان، به ایستگاه رسیدگی به كارنامه دوران سفر پا می نهد، و سپس وارد شهر زندگی همیشگی می شود. دوران حیات انسان، یك كلاس و یك امتحان است و مرگ، اعلام ختم جلسه امتحان است. رستاخیز، روز نمره خوانی و اعلام نتیجه است.

به هر حال ، در امر انتظار، اصل اعتقادی بسیار مهم " معاد"، و بازگشت مسئولانه به نزد خداوند، همواره حضور دارد. این حضور در سه جهت نمودار است:

جهت اول:

اینكه مهدی(ع) ، به هنگام ظهور، ستمگران را كیفر می دهد، ظالمان را به سزای اعمال خود می رساند، مؤمنان را عزیز می دارد و رحمت الهی را به سزاواران می چشاند. و این خود نمونه ای است از چگونگی معاد و رستاخیز.

جهت دوم:

اینكه به هنگام ظهور مهدی (ع) ، گروهی از پاكان و پلیدان به جهان باز می گردند، و به تعبیر قرآن كریم:" از هرامتی، دسته ای را باز می گردانیم" " وَ یومَ نَحشُرُ مِن كُلِّ اُمَّةٍ فَوجاً.( نمل /83) و این خود قیامت صغرایی است، و نشانه ای است برای قیامت كبری.

جهت سوم:

اینكه ظهور مهدی"ع ء" ، از " اشراط ساعت" است، یعنی : علائم قیامت. یكی از علائم و نشانه های حتمی قیام قیامت و فرا رسیدن رستاخیز، ظهور مهدی (ع) است. مهدی پیش از قیامت می آید، و تا او نیاید و حكومت عدل را در جهان بر پای ندارد، عمر جهان به سر نمی رسد، و قیامت بر پا نمی گردد.

بدینسان می نگریم كه مسئله انتظار موعود، روابطی بسیار عمیق با اصل اعتقادی معاد دارد. و بدینسان می نگریم كه " انتظار"، شاخص مَُنوَّرِ ابعاد عقاید حقه است.

پی نوشتها:

1- " اكمال الدین "، ج 2، صص 357- 358.

2- بحار الانوار، ج 52، ص131.

3- بحار الانوار، ج 52، ص 126.

4- بحار الانوار، ج 52، ص 141.