داستان مهر و جدایی

بررسی مجموعه داستانی از سارا عرفانی

---

سارا عرفانی نخستین مجموعه داستان خود را با عنوان «هدیه ولنتاین» منتشر کرده است. این مجموعه داستان که به گفته نویسنده با محوریت دغدغه دینداری نسل جوان در دنیای معاصر نوشته شده از سوی انتشارات نیستان روانه بازار نشر شده است.

این اثر 9 داستان کوتاه دارد که برخی در بازه زمانی 7 تا 8 سال گذشته نوشته شده و در سایت لوح منتشر شده و برخی دیگر نیز در یکی دو سال قبل. البته همه این داستان‌ها با موضوع دین نوشته نشده اما روح حاکم بر این مجموعه در کنار دغدغه‌های شخصی نویسنده، موضوع دینداری در جهان معاصر است. بنابراین گزارش، ناشر در معرفی این کتاب آورده است: مجموعه 9 داستان کوتاه، که اغلب آنها به مسائل امروز جوانان و دغدغه های آنها نسبت به موضوعات دینی پرداخته است. «هدیه ولنتاین» داستان مهر و جدایی آدم هایی است که ممکن است هر روز آنها را ببینیم، اما ندانیم که در درون شان چه می گذرد...

در بخشی از داستان «هدیه ولنتاین» می خوانیم

«در کیفم را باز می کنم. جعبه کوچکی را که با کادوی قرمز بسته بندی شده، بیرون می آورم و روی میز می گذارم. لبخند روی صورتت می نشیند. انتظارش را نداشتی. از اینکه دست خالی آمدی می فهمم که انتظارش را نداشتی. می گویم: «هر چی مغازه ها رو گشتم، دلم نیومد برات خرس و شکلات و از این مزخرفات بخرم که به هیچ دردی نمی خورن.» می خندی و دندان های سفیدت معلوم می شود. می گویی: «می دونم. لازم نیست توضیح بدی.» و هدیه را روی میز، به طرف خودت می کشی.»

*

«لبخند مسیح»، «دلاور‌مرد سیستان» و «پروانه‌ای که سوخت» از جمله آثار منتشر شده عرفانی تا کنون به شمار می‌روند.

عباسلو «هدیه ولنتیان» سارا عرفانی را احساسی دانست

نشست نقد مجموعه داستان «هدیه ولنتاین» با حضور احسان عباسلو و سارا عرفانی، ‌نویسنده کتاب در سرای اهل قلم برگزار شد.

در این نشست عباسلو در ابتدا به بیان پاره‌ای ویژگی‌ها و ارکان داستان کوتاه پرداخت و گفت: واضح است که در داستان‌نویسی محتوا و فرم به یک اندازه حایز اهمیتند. ضمن آنکه در هر متن داستانی، محتوا تکراری است و نحوه ارایه آن می‌تواند هنر داستان را شکل بدهد.

وی در ادامه با اشاره به دیدگاهی از «متیوس» درباره داستان کوتاه توضیح داد: به گفته «متیوس» داستان کوتاه نمایشنامه تک پرده‌ای است؛ یعنی ما زمان و مکان محدودی در داستان کوتاه داریم و در این فضای محدود باید بتوانیم بسیاری از نیازهای مخاطبان را برطرف کنیم.

این داستان‌نویس در ادامه افزود: نویسنده نمی‌تواند در حوزه مضمون خلق داشته باشد. خلاقیت عمدتا در حیطه فرم اتفاق می‌افتد و ما برای بسط دادن پلان داستانی باید با توجه به پیام داستان قالب متناسب و خلاقانه آن را انتخاب کنیم. به فرم‌های جدید برسیم و از قالب‌هایی که خواننده را جذب نمی‌کند، ‌دوری کنیم؛ ‌چرا که هر کجا تکرار تمام شود، ‌هنر آغاز می‌شود.

نویسنده «کلاژ» گفت: به اعتقاد ادگار آلن‌پو و متیوس داستان کوتاه، ‌همان داستان بلند با حذف زواید است. یعنی ما باید در جاهایی به خواننده اعتماد داشته باشیم و لزومی ندارد که فکر کنیم همه چیز در داستان گفتنی است؛ چرا که همه جزییات نیاز به مرور ندارند و از این رهگذر باید قابلیت داستان شدن در ذهن  مخاطب را همواره مد نظر داشته باشیم.

این منتقد ادامه داد: به اعتقاد متیوس داستان کوتاه اگر پی‌رنگ نداشته باشد، ‌بی‌ارزش است؛ یعنی داستان باید معمایی را ایجاد کند و ما را از نقطه A به B ببرد و در نهایت احساس کنیم که حرکتی در داستان صورت گرفته است.

عباسلو اضافه کرد: از سوی دیگر خوشخوانی داستان ارتباطی با ساده و بی‌فرم بودن زبان داستانی ندارد و اگر زبان ساده و عاری از صنعت ادبی و پیام تکراری باشد، پیام داستان حالت شعاری به خود می‌گیرد و خواننده را زده می‌کند.

عباسلو در ادامه سخنانش با اشاره به چگونگی طرح نقطه اوج در داستان کوتاه تاکید کرد که خوانند باید نسبت به توصیف چند ماجرا کنار یکدیگر و تبدیل یکی از وقایع به نقطه اوج، هوشمندی داشته باشد.

وی در بخش دیگر گفته‌هایش، داستان «پارسا»ی مجموعه داستان «هدیه ولنتاین»‌ را در مرحله طرح و داستان «صدف» را دارای نقطه اوج دانست که به باور او نشانگر حرکت در طول داستان است.

این مترجم ادامه داد: طرح سوال و پیام در محتوای داستانی باید با فرم بدیع ارایه شود و این نحوه ارایه پیام است که خواننده را جذب می‌کند.

عباسلو با اشاره به نحوه رعایت منطق داستانی، ضمن هنجار‌شکنی در داستان، گفت: امروز داستانی زبان خود را پیدا می‌کند که فرم مناسب خود را پیدا کرده باشد. بهتر است که آوانگاردیسم را در خلق هنر به کار ببریم، البته با این شرط که منطق را حتی در بی‌منطقی رعایت کنیم.

وی در ادامه به داستان «هدیه ولنتاین» از این کتاب اشاره کرد و توضیح داد: در داستان «هدیه ولنتاین» پیام برای مخاطب، جدید نیست، ولی فرم حرف اول را می‌زند. نوع دوستی دختر و پسر در این داستان با فرمی تازه بیان شده، ولی چیدمان فرمی، زیبایی خاصی به مضمون داده است. در بازی سیلان ذهن لا‌به‌لای دیالوگ‌های قهرمانان این داستان، آنجا که در رستوران نشسته‌اند، به گذشته و نحوه آشنایی‌شان ‌برمی‌گردیم و این بازی فرمی برای خواننده می‌تواند جذاب باشد.

عباسلو  همچنین درباره داستان پایانی این کتاب نیز توضیح داد: داستان آخر کتاب از جالب‌ترین داستان‌های آن است. در این اثر وقایع معماگونه کنار هم چیده می‌شوند و خواننده با حل کردن یک پازل، لذت داستانی را احساس می‌کند و در نهایت به گره‌گشایی می‌رسد. در این شیوه می‌توان گفت که نحوه بیان یک مضمون آشنا، جذابیت لازم را به وجود آورده است.

این منتقد در پایان گفت: زبان نویسنده این کتاب در بسیاری از بخش‌ها احساسی است؛ ‌در حالی که زبان ارتباطی به فضای داستان کمک بیشتری خواهد کرد. در نهایت آنکه هر چه داستان‌های هدیه ولنتاین به کمک خلاقیت در فرم رفته‌اند، ‌موفق عمل کرده‌اند.

مجموعه داستان «هدیه ولنتاین»، زمستان امسال (90)، ‌از سوی انتشارات «کتاب نیستان» با قیمت 3هزار تومان راهی بازار کتاب شد.