انواع بیهوشی برای عمل جراحی
برخی مواقع قبل از عمل جراحی (مثل سزارین)، فرد را بیهوش میکنند تا هیچ گونه احساس دردی در طی عمل جراحی نداشته باشد. نوع و مقدار ماده بی هوشی توسط متخصص بی هوشی تنظیم میشود.
نوع داروی بی هوشی بستگی به نوع عمل جراحی و وضعیت سلامتی بیمار دارد.
انواع داروهای بی هوشی
1- بی حس کننده موضعی : به طور موقت برای جلوگیری از بروز درد در یک قسمت خاص از بدن استفاده میشود. در طول این بی حسی، بیمار هوشیار است.
برای جراحی های کوچک، ماده بی حسی به نقطه موردنظر برای جراحی، تزریق میشود.
هنگامی که قسمت بیشتری از بدن باید بی حس شود و یا بی حسی موضعی موثر نباشد، پزشک ممکن است از بی حس کننده های منطقه ای استفاده کند.
2- بی حس کننده منطقه ای : منطقه ای را که باید جراحی شود، بی حس میکند. معمولا، تزریق ماده بیحسی در منطقه ای از اعصاب است که از احساس درد قسمتی از بدن جلوگیری کند.
انواع مختلف بی حس کننده های منطقه ای وجود دارد که عبارتند از:
الف- نخاعی: اغلب برای جراحی ناحیه شکم (مثل سزارین)، لگن، مقعد و یا پایین تر استفاده میشود.
مقداری ماده بیهوشی در مایع نخاع (در کمر) تزریق میشود. این بیهوشی باعث بی حسی در اندام های پایین بدن میشود.
ب- اپیدورال: شبیه بیهوشی نخاعی می باشد. برای جراحی اندام تحتانی استفاده میشود.
یک کاتتر (لوله قابل انعطاف که از طریق یک شکاف کوچک در بدن قرار می گیرد) و به طور مداوم دارو وارد آن میشود. این کاتتر در اطراف کانال نخاعی در کمر قرار می گیرد و باعث بی حسی اندام های پایینی میشود.
ج- بازویی: یک بی حسی موضعی می باشد که در مجموعه اعصاب تزریق میشود و باعث بی حسی کل بازو میشود.
3- بی حس کننده عمومی (بی هوشی عمومی) : در طی عمل جراحی، بیمار بیهوش است. داروی بیهوشی میتواند هم توسط ماسک و هم از طریق ورید به بیمار داده شود.
هنگامی که جراحی تمام شود، بیهوشی قطع میشود و بیمار در اتاق ریکاوری از خواب بیدار میشود.
روش های بی حسی و بیهوشی برای زایمان
1- بی حسی اپیدورال : قبل از زایمان از فرد خواسته میشود با پشت خمیده، به یک طرف دراز بکشد و یا بنشیند. ماده بی حسی موضعی برای بی حسی کمر، در فضای بیرون طناب نخاعی (فضای اپیدورال) تزریق میشود. حدود 10 تا 20 دقیقه طول خواهد کشید تا دارو اثر کند.
مزایای اپیدورال:
- درد را در قسمت تحتانی بدن کاهش میدهد.
- میتواند به طور مداوم در حین زایمان استفاده شود.
- شما در طی عمل جراحی، هوشیار خواهید بود.
- دارای عوارض کمی برای نوزاد متولد شده است.
مضرات اپیدورال:
- ممکن است در یک طرف بدن بیشتر از طرف مقابل اثر کند.
- ممکن است سبب کاهش فشار خون شود و موجب گردد که ضربان قلب نوزاد کمتر بزند.
- اگر ماده بی حسی بر قفسه سینه اثر کند، ممکن است موقتا احساس تنگی نفس کنید.
- میتواند توانایی تخلیه مثانه از بین ببرد، بنابراین برای خالی کردن مثانه احتیاج به سوند دارید.
- تب، درد در محل تزریق و خارش ممکن است رخ دهد.
- ممکن است روزهای بعد از زایمان، سردرد شدیدی داشته باشید.
2- بی حسی نخاعی : نوعی از بی حسی منطقه ای است که مدت کوتاهی قبل از زایمان، برای جلوگیری از بروز درد استفاده میشود.
از فرد خواسته میشود با پشت خمیده، به یک طرف دراز بکشد و یا بنشیند. داروی بی حسی درون مایع نخاعی در کمر تزریق میشود. اثر این دارو در عرض چند دقیقه مشخص میشود.
مزایای بی حسی نخاعی:
- برای مدت 1 تا 2 ساعت، درد قسمت پایینی بدن را تسکین میدهد.
- این دارو را یک بار و در مقدار کمی تجویز میکنند.
- شما در طی عمل، هوشیار خواهید بود.
- دارای عوارض کم و یا بدون عارضه برای نوزاد متولد شده است.
مضرات بی حسی نخاعی:
- باعث کاهش فشار خون مادر و کاهش ضربان قلب نوزاد میگردد.
- اگر بر دیواره قفسه سینه اثر کند، موقتا احساس تنگی نفس خواهید داشت.
- عدم تخلیه مثانه را میدهد، بنابراین نیاز به کاتتر برای تخلیه مثانه خواهید داشت.
- امکان دارد درد هنگام تزریق را احساس کنید.
- ممکن است روزهای بعد از زایمان، سردرد شدیدی داشته باشید.
3- نارکوتیک (Narcotics) و یا مواد مخدر : انواع مختلف نارکوتیک ها که به نام اوپوئید خوانده میشوند، به کاهش درد زایمان کمک میکنند.
نارکوتیک به عضله تزریق میشود و یا از طریق ورید، داخل بدن میشود. اگر شما از طریق ورید، نارکوتیک را وارد بدن کنید، می توانید مقدار دوز مصرفی را کنترل کنید. این دارو در عرض چند دقیقه اثر خود را نشان میدهد.
مزایای نارکوتیک:
به مدت 2 تا 6 ساعت هیچ گونه دردی را نخواهید داشت و استراحت می کنید.
مضرات نارکوتیک:
- درد را از بین نمی برد.
- باعث خواب آلودگی و تهوع میشود.
- موقتا باعث تنگی نفس در مادر و نوزاد می گردد.
4- تزریق بی حسی موضعی : این روش به کاهش درد زایمان کمکی نمی کند، اما برای بی حسی منطقه واژن استفاده میشود. دارو در بافت واژینال تزریق میشود و اثر آن به سرعت آشکار میشود.
مزایای بی حسی موضعی:
موقتا یک منطقه خاص را بی حس میکند.
مضرات بی حسی موضعی:
- درد زایمان را آرام نمی کند.
- ممکن است باعث حساسیت آلرژیک شود.
- فشارخون را کاهش میدهد.
5- سد کننده های Pudendal : مدت کوتاهی قبل از زایمان برای جلوگیری از درد استفاده میشود.
این بی حس کننده موضعی، در دیواره واژن تزریق میشود. بعد از 10 تا 20 دقیقه اثر خود را نشان میدهد.
مزایای سد کننده های Pudendal:
- به مدت یک ساعت، درد پایین واژن و کف لگن را تسکین میدهد.
- عوارضی برای مادر و نوزاد ندارد.
مضرات سد کننده های Pudendal:
- ممکن است اثر نکند و یا تنها یک طرف لگن را تحت تاثیر قرار دهد.
- ممکن است حساسیت آلرژیک رخ دهد.
- باعث ایجاد عفونت در محل تزریق میشود.
- تزریق این ماده باعث کاهش فشار خون میشود.
6- اکسید نیتروژن : گازی بی بو و بی مزه است که از طریق استنشاق در هنگام زایمان مورد استفاده قرار می گیرد. این گاز در عرض چند دقیقه اثر خواهد کرد.
مزایای اکسید نیتروژن :
- کاهش احساس درد
- می توان آن را به طور متناوب استفاده کرد.
- اگر احساس خواب آلودگی کردید، از استنشاق این گاز خودداری کنید.
- این گاز اثر سوئی بر نوزاد ندارد.
مضرات اکسید نیتروژن:
- درد را از بین نمی برد.
- ممکن است احساس سرگیجه، تهوع و بی قراری کنید.
7- آرامبخش ها : این دارو در عضله و یا داخل ورید تزریق میشود. 10 تا 20 طول می کشد تا اثر کند.
مزایای آرامش بخش ها:
برای 3 تا 4 ساعت، اضطراب را تسکین میدهد و آرامش را به جای می گذارد.
مضرات آرامش بخش ها:
- درد را از بین نمی برد.
- باعث خواب آلودگی، کاهش حافظه و کاهش فعالیت نوزاد می گردد.
مریم سجادپور
بخش سلامت تبیان