رسم رفاقت از نگاه امام صادق علیه السلام
دوستخوب یكى از سرمایههاى بزرگ زندگى و از عوامل خوشبختى آدمىاست و انسان در انس با دوست احساس مسرت مىكند و شادمانى و نشاط را در گرو همنشین با رفیق مىداند.
«رفیق شایسته»، براى جوان جایگاه خاص خویش را دارد و اهمیتآن به گونهاى است كه در شكل دهى شخصیت او نقش بزرگى ایفا كرده، اولین احساسات واقعى نوع دوستى را در وى ایجاد مىكند.
جوان از یك سو به كشش طبیعى و خواهش دل، عاشق دوستى و رفاقت و در پی ایجاد عمیقترین روابط دوستانه با یك یا چند نفر ازهمسالان خود است و از طرف دیگر بر اثر احساسات ناسنجیده و عدم نگرش عقلانى ممكن است در دام رفاقت با دوستان نادان و تبهكارافتد (1) ; از این رو خطر وجود دوستان بد و ناپاك، این نگرانىرا در جوان ایجاد مىكند كه «چگونه یك دوستخوب و یكدل راانتخاب كنم؟»
امام صادق(ع) رفقا را سه نوع مىداند:
1- كسى كه مانند غذا به آن نیاز هست و آن «رفیق عاقل» است.
2- كسى كه وجود او براى انسان به منزله بیمارى مزاحم و رنجآور است و آن «رفیق احمق» است.
3- كسى كه وجودش به منزله داروى شفا بخش است و آن «رفیق روشنبین و اهل خرد» است. (2)
شیوه انتخاب دوست در نگاه پیشواى ششم، این گونه است:
«رفاقت، حدودى دارد، كسى كه تمام آن حدود را دارانیست، كاملنیست، و آن كس كه داراى هیچ یك از آن حدود نیست، اساسا دوستنیست:
1- ظاهر و باطن رفیق، نسبتبه تو یكسان باشد.
2- زیبایى و آبروى تو را جمال خود بیند و نازیبایى تو را نازیبایى خود بداند.
3- دستیافتن به مال یا رسیدن به مقام، روش دوستانه او را نسبت به تو تغییر ندهد.
4- در زمینه رفاقت، از آنچه در اختیار دارد، نسبتبه تومضایقه ننماید.
5- تو را در مواقع گرفتارى و مصیبت ترك نگوید.» (3)
«دوست آینه تمام نماى دوست» است و دو دوست مثل دو دستاند كهآلایش یكدیگر را مىشویند و به فرموده امام صادق(ع): «كسى كه بیند دوستش روش ناپسندى دارد و او را بازنگرداند، با آنكه توانآن را دارد، به او خیانت كرده است.» (4)
امام صادق(ع) ضمن تاكید فراوان بهانتخاب دوست خوب و پایدارى در این دوستى، جوانان را از رفاقت با نادان و احمق پرهیزمىدهد:
«كسى كه از رفاقتبا احمق پرهیز نكند، تحت تاثیر كارهاىاحمقانه وى قرار مىگیرد و اخلاقش همانند اخلاق ناپسند اومىشود.» (5)
در فرهنگ نورانى حدیثى ما، جوانان را از رفاقت با «بدنامان» برحذر داشته، (6) آنان را به دورى از دوستان خائن و متجاوز وسخن چین ترغیب مىسازند، امام صادق(ع) مىفرماید:
«از سه طائفه مردم كنارهگیرى كن و هرگز طرح دوستى و رفاقت باآن مریز; خائن، ستمكار و سخن چین. زیرا كسى كه براى تو به دیگرى خیانت كند، روزى نیز به تو خیانت خواهد كرد و كسى كه براى تو به دیگران ظلم و تجاوز كند، به تو نیز ظلم خواهد كرد وكسى كه از دیگران نزد تو سخن چینى كند، علیه تو نیز نزد دیگران نمامى خواهد نمود.» (7)
راه و «رسم رفاقت» در ثبات و پایدارى دوستى مؤثر است، گوشهاىاز شیوه آن را در كلام امام صادق(ع) مىنگریم:
«كمترین حق آن است كه:
دوست بدارى براى او چیزى كه براى خود دوست مىدارى. كراهت داشته باشى در حق او، از آنچه براى خود كراهت دارى. از خشم اوبپرهیزى، به دنبال رضا وخشنودى او باشى. با جان و مال و زبان ودست و پایت او را كمك كنى. مراقب و راهنماى او و آیینه اوباشى. سوگندش را قبول كنى، دعوتش را اجابت نمایى، هرگاه بیمارشد، به عیادتش بروى و هرگاه فهمیدى حاجتى دارد، قبل از این كهبگوید، آن را انجام دهى، و وى را ناگزیر نكنى كه انجام كار رااز تو درخواست كند...» (8)
پی نوشت ها:
1- رابطه دوستى و محبت، احمد مطهرى، ص 58.
2- تحف العقول، ص223.
3- الامالى، شیخ صدوق، ص397.
4- سفینهالبحار، ج 2، ص59.
5- مستدرك الوسایل، نورى، ج 2، ص 64.
6- وسایل الشیعه، ج3، ص206.
7- تحف العقول، ص326.
8- اصول كافى، ج 2، ص169.
منبع:
ماهنامه كوثر، شماره 40
