لطفا منتظر باشید ...
نگاهي به سوره قدر
گلستان قرآن 116 ش 42 . 23 آذر 1379 موضوع خاص عبادات دعا آن شب كه از هزار ماه برتر است محمدرضاهاديزاده
آن شب كه از هزار ماه برتر است
حجت‌الاسلام محمدرضا هادي‌زاده معرفي سوره
سوره مباركه قدر، نود و هفتمين سوره از سور مرتّب قرآن كريم است و به نام نقلمشهور بين مفسّرين عامه، اين سوره مباركه در مكه معظمه نازل شده است. ولي از
رواياتي كه هست استفاده مي‌شود. سوره قدر در مدينه نازل شده است. مشتمل بر پنج
آيه مي‌باشد و اگر مسلماً بسم الله الرحمن الرحيم را هم جزو سوره بشماريم. كه
در نزد شيعه مسلّم است. شش آيه مي‌شود.
فضيلت سوره قدر
روايت است از امام محمدباقر (ع) كه فرمود: «هر كس كه سوره قدر را با صداي بلندتلاوت كند. همچون كسي است كه شمشير خود را كشيده است و با اسلحه و تجهيزات در
راه خدا مجاهده مي‌كند و كسي كه اين سوره را آهسته بخواند، همچون كسي است كه در
خون خود در راه خدا مي‌غلتد و هر كس كه اين سوره را ده مرتبه بخواند، خداوند
هزار گناه از او مي‌آمرزد.»
خواننده سوره قدر چونان مجاهدي است كه در راه خدا شمشير كشيده و جنگيده و به
مرتبه رفيع شهادت رسيده است.
و در روايت ديگري آمده است: كسي كه سوره قدر را در فريضه‌اي (نماز واجب) بخواند،
منادي از طرف پروردگار جهان او را ندا مي‌دهد كه : يا عَبْدَاللهِ غَفَر اللهُ
لكَ ما مضي فَاستانِفِ العَمَل.
اي بنده خدا، خداوند گناهان گذشته تو را بخشيده و تو را آمرزيد، حال تو پاك و
پاكيزه گشته‌اي، عمل خود را از نو آغاز كن.
در بعضي روايات سوره قدر به پيامبر و خاندان عصمت و طهارت نسبت داده شده است.
همان‌طور كه سوره اخلاص يا قل هو الله احد به خداوند نسبت داده شده است.
و لذا در رواياتي ديگر آمده است بعد از فاتحة‌الكتاب، در نماز، بهترين
سوره‌ها، سوره قدر و سوره اخلاص است.
همچنين در نمازي كه پيامبر (ص) شب معراج خواندند، بعد از حمد، سوره قدر و سوره
اخلاص را تلاوت كردند.
البته فضيلت تلاوت اين دو سوره در مواردي است كه سوره خاصي در نماز نرسيده باشد،
در غير اين موارد بهترين سوره‌ها قدر و اخلاص است كه هر يك را در يك ركعت نماز
تلاوت مي‌كنند و فرقي نيست كه كدام سوره در ركعت اوّل تلاوت شود.
امام هشتم حضرت امام رضا (ع) مي‌فرمايند: «هر مؤمني كه بر قبر مؤمني وارد شود و
براي آن صاحب قبر هفت مرتبه انّا انزلناهُ في ليلة القدر بخواند، پروردگار جهان
خواننده اين سوره و صاحب قبر را مورد آمرزش و مغفرت خود قرار مي‌دهد.
و در روايتي ديگر آن حضرت مي‌فرمايند: «مؤمني كه بر قبر مؤمني وارد شود و هفت
مرتبه سوره قدر را بخواند، پروردگار جهان خواننده اين سوره را در قيامت از
مشكلات و سختي‌هاي آن صحنه وحشتناك مي‌رهاند و به او ايمني مي‌دهد.
نكته لازم به تذكر اين است كه روايات فوق، روايات بسيار معتبري است و در كتب
فقهي همچون جواهر آمده است.
و فقها براساس آن فتوا داده‌اند، لكن به استحباب؛ پس فقهاي بزرگ به اين روايت
عمل كرده‌اند.
در كتاب شريف كافي، كتاب حجت، باب مستقلي در مورد سوره انا انزلناه وجود دارد.
و نيز جلد هفتم كتاب بحار (چاپ قديم) )كه مربوط به موقعيت امامت امت است، بابي تحت
عنوان تفسير سوره انا انزلناه و نور و سوره انا انزلناه دارد.
رواياتي در اين باب دارد كه استفاده مي‌شود سوره قدر يك نوري است (نه از نوع
نورهاي حسي و مادي) كه ائمه معصومين از اين نور حقايق بزرگي را درك مي‌كنند.
در همين باب روايت مفصلي از امام نهم (ع) نقل شده است كه فرمودند: فَضْلُ ايمانِ
المُؤِمِنِ بِجُملَةِ اِنّا اَنْزَلْناهُ و بتفسيرِها علي مَنْ لَيس مِثلَهُ
فِي الايمانِ بِها كفَضْلِ الاِنسانِ عَلَي البَهائِم.
انسان نيروي تعقل و تفكر، انديشه و احساسات بسيار لطيف و ذوق و سليقه‌اي عالي
دارد كه حيوان از آن بي‌بهره است.
ترجمه حديث: فضيلت مؤمني كه به حقيقت و محتوي و معناي سوره انا انزلناه آگاه
باشد و تا حدي با رموز و معارف آن آشنا باشد بر مؤمناني كه به اين حقيقت واقف
نيستند، همچون فضيلت انسان بر حيوان است.
اين روايت نشان‌دهنده اسرار و رموز بزرگ و معارف خيلي عالي اين سوره است و براي
اين است كه مؤمنان آشنا به اين رموز در طبقه و مرحله ويژه‌اي قرار مي‌گيرند و
برتر از مؤمنان عادي هستند.
از امام صادق (ع) روايت شده است كه: روزي علي بن ابي طالب (ع) سوره قدر را تلاوت
مي‌كردند. اتفاقاً در آن موقع امام حسن (ع) و امام حسين (ع) هر دو در حضور پدر
بزرگوارشان بودند.
امام حسين (ع) هرچند سن كم‌تري داشتند، ولي شيرين زبان‌تر بودند و لذا خطاب به
پدر خود مي‌فرمايند. بابا، چه سرّي است كه وقتي شما سوره قدر را تلاوت مي‌كنيد،
حلاوت و شيريني و نورانيت خاصي در تلاوت شماست كه در ديگران نيست. اميرالمؤمنين
در جواب فرمودند: «فرزند دلبندم، تو فعلاً آنچه را كه من مي‌دانم، نمي‌داني».
(هر چند كه بعدها امام حسين (ع) به اين اسرار واقف گشتند.)
و در روايت ديگري امام علي‌بن ابي‌طالب (ع) اجمالاً و به‌صورت سربسته مطالبي
را براي حسين (ع) بيان كردند.
شأن نزول
در شأن نزول اين سوره دو دسته روايات نقل شده است: يك دسته از روايات منحصراً ازمفسران اهل سنت نقل شده است و دسته دوم از اين روايات، هم در تفاسير اهل سنت و هم
در تفاسير شيعه نقل شده است.
البته ممكن است روايات دسته اول در تفاسير شيعه هم ديده شود، ولي منشأ و اصل آن
از تفاسير اهل سنت است و از طريق اهل بيت و شيعه به ما نرسيده است. (اين روايات از
ابن‌عباس هم نقل شده است).
روايات دسته اول - كه به لحاظ مضمون تا حدي با هم اختلاف دارند به‌طور خلاصه
چنين است: در زمان بني‌اسرائيل مردي عابد و معمّر، هشتاد سال - معادل هزار ماه.
دائماً شمشير به دوش، در راه خدا جهاد مي‌كرده است. پيامبر (ص) توسط جبرئيل از
اين داستان آگاه مي‌گردد و در نتيجه بسيار متأثر و ناراحت؛ و ضمن توجهي به
پروردگار جهان زبان حالي دارند كه پروردگارا! عمر امت من كوتاه است. عموماً 70 - 60
سال بيش‌تر عمر نمي‌كنند، آن هم مقداري پيش از بلوغ و مقداري هم در كهولت و
پيري مي‌گذرد، چگونه كسي مي‌تواند هشتاد سال مجاهده كند؟ بدين صورت رسول اكرم
(ص) خيلي محزون بودند كه جبرئيل از طرف پروردگار عالم آمد و سوره قدر را نازل كرد:
اي حبيب ما، غم مخور و متأثر مباش، ما شب قدر را به تو داديم و شب قدر را در امت تو
زنده كرديم و قرآن را در اين شب نازل كرديم. اي حبيب ما، شب قدر از هزار ماه بهتر
است. يعني يك عمل در شب قدر از آن عمل به‌طور پيوسته در هزار ماه بهتر است. مثلاً
دو ركعت نماز در شب قدر بهتر است از اين كه هزار ماه دائماً نماز بخوانيد.
همان‌طور كه بيان شد،اين دسته روايات منحصراً از طريق اهل سنت نقل شده است و
بنا به اصول ما نمي‌توان اين روايت را پذيرفت، جدا از اين كه يك سري اشكالات و
محذورات دارد از جمله اين كه : برتري عمل به زيادي عمل نيست و عمل با عمر كم يا با
عمر زياد فرقي نمي‌كند. و آنچه به عمل برتري مي‌دهد، محتوي و معناي آن
مي‌باشد و پيامبر (ص) هرگز به خاطر كوتاهي عمر امت خود ناراحت نمي‌شدند.
روايات دسته دوم كه شيعه نقل كرده‌اند با اسناد قوي و محكم در كتب كافي و غير
كافي و همچنين در كتب اهل سنت از جمله تفسير درّالمنثور كه تفسير روايي است، ذكر
شده است. خلاصه اين روايات اين است كه پيامبر اكرم (ص) شبي در رؤيا ديدند، (خواب
پيامبر(ص) همچون مردم عادي نيست) كه گروهي ميمون صفت، ميمون حال بر منبر آن
حضرت بالا مي‌روند و پايين مي‌آيند و در نتيجه اطوار و كارهايشان و در اثر
حرف‌هايي كه مي‌زنند، مسلمانان را از راه حق و از راه مستقيم و از طريق الي
الله منحرف مي‌كنند و باز مي‌گردانند.
هنگامي كه پيامبر (ص) از خواب بيدار شدند، بسيار گرفته و ناراحت بودند، چرا كه
خود پيامبر (ص) به اهميت موضوع واقف بودند و بعد از تحمل زحمت بسيار در راه ابلاغ
حقايق قرآن و اسلام و بعد از آن همه مجاهدت، اين موضوع بسيار ناراحت‌كننده بود.
زحمات پيامبر (ص) در راه ابلاغ رسالت تا آن‌جا بود كه خود آن حضرت فرمودند: ما
اُوذِي نبي مثل ما اوُذيتُ.
هيچ پيامبري همچون من در راه تبليغ قرآن و اسلام صدمه نديد و ناراحتي نكشيد.
پيامبر (ص) چون مي‌دانستند كه خوابشان حقيقت است، لذا بسيار متأثر بودند كه در
اين لحظه جبرئيل امين آمده و پرسيد: اي رسول خدا (ص)، سبب حزن و اندوه شما چيست؟
فرمودند: برادر! جبرئيل! اينك من در خواب چنين ديدم و بسيار متأثر شدم.
جبرئيل عرض كرد: يا رسول‌الله (ص) من چنين خبري ندارم و اطلاعي از اين نام‌ها در
آفرينش ندارم.
و در همان لحظه جبرئيل صعود كرد و پس از لحظاتي چند نزول كرد و يكي دو آيه از سوره
شعرا و سوره قدر را آورد و بر پيامبر (ص) نازل كرد: اَفَرايت ان مَتّعناهم سنين
ثُمّ جاءَهُم ما كانوا يوعَدون ما اَغْني عنهم ما كانو يمتّعون.
بسم‌الله الرحمن الرحيم . اِنّا اَنْزَلناه في ليلة القدر و ما ادريك ما ليلة
القدر. ليلة‌القدر خير من الف شهر. تنزّل الملائك و الرّوح فيها باذن ربَهم من
كل امر. سلام هي حتّي مطلع‌الفجر.
