تأثير نماز بر انسان در سيره و سخن پيامبر اکرم صلي الله عليه وآله

خداوند در قرآن به عنوان دلدارى و تقويت هر چه بيشتر روحيه پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) مي فرمايد : ما مى دانيم كه سخنان آنها سينه تو را تنگ و ناراحت مى سازد :« و لقد نعلم انك يضيق صدرك بما يقولون، هجر ،97 » . روح لطيف تو و قلب حساست ، نمى تواند اينهمه بدگوئى و سخنان كفر و شرك آميز را تحمل كند و به همين دليل ناراحت مى شوى .ولى ناراحت مباش براى زدودن آثار سخنان زشت و ناهنجارشان به تسبيح پروردگارت بپرداز و در برابر ذات پاكش سجده كن :« فسبح بحمد ربك و كن من الساجدين ، هجر 98».چرا كه اين تسبيح خداوند اولا اثرات بد گفتار آنها را از دلهاى مشتاقان الله مى زدايد ، و از آن گذشته به تو نيرو و توان مى بخشد ، نور و صفا مى دهد ، روشنائى و جلا مى آفريند ، پيوندت را با خدا محكم مى كند ، اراده ات را نيرومند مى سازد ، و به تو قدرت تحمل بيشتر و جهاد پى گيرتر و قدم را سختر مى بخشد . به همين خاطردر روايات از ابن عباس نقل شده که : پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) هنگامى كه غمگين مى شد به نماز برمى خاست و آثار اين حزن و اندوه را در نماز از دل مى شست .

در جاي ديکر خداوند به پيامبرش امر مي کند که:«وَ أْمُرْ أَهْلَك بِالصلَوةِ وَ اصطبرْ عَلَيهَا لا نَسئَلُك رِزْقاً نحْنُ نَرْزُقُك وَ الْعَقِبَةُ لِلتَّقْوَى»(طه ، 132): و خانواده خود را به نماز دستور ده و بر انجام آن شكيبا باش ما از تو روزى نمى خواهيم بلكه ما به تو روزى مى دهيم و عاقبت نيك براى تقوا است . در آيه بعد براى تلطيف روح پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) و تقويت قلب او مى فرمايد : خانواده خود را به نماز دستور ده و خود نيز بر انجام آن شكيبا و پر استقامت باش. چرا كه اين نماز براى تو و خاندانت مايه پاكى و صفاى قلب و تقويت روح و دوام ياد خدا است . بدون شك ظاهر اهل در اينجا خاندان پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) بطور كلى است ، ولى از آنجا كه اين سوره در مكه نازل شده در آن زمان مصداق اهل ، خديجه و على (عليهماالسلام) بوده اند ، و ممكن است بعضى ديگر از نزديكان پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) را نيز شامل شود ، ولى با گذشت زمان دامنه خاندان پيامبر گسترده شد .

سپس اضافه مى كند اگر دستور نماز به تو و خاندانت داده شده است منافع و بركاتش تنها متوجه خود شما است ما از تو روزى نمى خواهيم بلكه به تو روزى مى دهيم .اين نماز چيزى بر عظمت پروردگار نمى افزايد ، بلكه سرمايه بزرگى براى تكامل شما انسانها و كلاس عالى تربيت است . در مورد اهميت نماز پيغمبر اكرم مي فرمايد:« الصلوة عمود الدين » (وسائل ، ج 3 ، ص 23 ، ح . 13)نماز عمود خيمه دين است يعني اگر دين را به منزله يك خيمه بر پا شده اي بدانيم كه هم چادر دارد و هم طناب و هم حلقه و هم ميخي كه بزمين كوبيده اند و هم عمودي كه آن خيمه را بر پانگاه داشته است ، نماز بمنزله عمود اين خيمه بر پا شده است .راجع به تأ ثير نماز بر انسان ،امام علي (ع) در نهج البلاغه پس از توصيه و تاکيدهائي درباره نماز ، مي فرمايد : « و انها لتحت الذنوب حت الورق و تطلقها اطلاق الربق و شبهها رسول الله صلي الله عليه وآله وسلم بالحمه تکون علي باب الرجل فهو يغتسل منها في اليوم و الليله خمس مرات فما عسي ان يبقي عليه من الدرن ؟ » ( خطبه . 197) . نماز گناهان را مانند برگ درخت مي ريزد و گردنها را از ريسمان گناه آزاد مي سازد ، پيامبر خدا نماز را به چشمه آب گرم که بر در خانه شخص باشد و روزي پنج نوبت خود را در آن شستشو دهد تشبيه فرمود ، آيا با چنين شستشوها چيزي از آلودگي بر بدن باقي مي ماند ؟

در حديثي از يكى از ياران پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) بنام ابى امامه آمده كه مى گويد : روزى در مسجد خدمت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) نشسته بوديم كه مردى آمد و عرض كرد يا رسول الله من گناهى كرده ام كه حد بر آن لازم مى شود ، آن حد را بر من اجرا فرما ، فرمود : آيا نماز با ما خواندى ؟ عرض كرد آرى ، اى رسولخدا ، فرمود : خداوند گناه تو يا حد تو را بخشيد . از على (عليه السلام) از پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) نقل شده كه فرمود :« انما منزلة الصلوات الخمس لامتى كنهر جار على باب احدكم فما يظن احدكم لو كان فى جسده درن ثم اغتسل فى ذلك النهر خمس مرات كان يبقى فى جسده درن فكذلك و الله الصلوات الخمس لامتى» : نمازهاى پنجگانه براى امت من همچون يك نهر آب جارى است كه بر در خانه يكى از شما باشد ، آيا گمان مى كنيد اگر كثافتى در تن او باشد و سپس پنج بار در روز در آن نهر غسل كند آيا چيزى از آن بر جسد او خواهد ماند ( مسلما نه ) همچنين است بخدا سوگند نمازهاى پنجگانه براى امت من .

در حديث ديگري از پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه وآله وسلّم) چنين آمده كه فرمود : «من لم تنهه صلاته عن الفحشاء و المنكر لم يزدد من الله الا بعدا »: كسى كه نمازش او را از فحشاء و منكر باز ندارد هيچ بهره اى از نماز جز دورى از خدا حاصل نكرده است ! . در حديث ديگرى از همان حضرت چنين آمده :« لا صلوة لمن لم يطع الصلوة ، و طاعة الصلوة ان ينتهى عن الفحشاء و المنكر» : كسى كه اطاعت فرمان نماز نكند نمازش نماز نيست ، و اطاعت نماز آن است كه نهى آن را از فحشاء و منكر به كار بندد . باز از همان بزرگوار نقل شده : كه جوانى از انصار نماز را با پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) ادا مى كرد اما با اين حال آلوده گناهان زشتى بود اين ماجرا را به پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) عرضه داشتند فرمود :« ان صلاته تنهاه يوما» : سرانجام نمازش روزى او را از اين اعمال پاك مى كند .

خداوند در قرآن مي فرمايد:«فخَلَف مِن بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصلَوةَ وَ اتَّبَعُوا الشهَوَتِ فَسوْف يَلْقَوْنَ غَياًّ»(مريم،59) :اما بعد از آنها فرزندان ناشايسته اى روى كار آمدند كه نماز را ضايع كردند و پيروى از شهوات نمودند و به زودى ( مجازات ) گمراهى خود را خواهند ديد . اشاره به گروهى از بنى اسرائيل مي باشد كه در طريق گمراهى گام نهاده ، خدا را فراموش كردند ، پيروى از شهوات را بر ذكر خدا ترجيح دادند ، جهان را پر از فساد نمودند و سرانجام به نتيجه اعمال سوء خود در دنيا رسيدند و در آخرت نيز خواهند رسيد .

در حديثى كه در بسيارى از كتب دانشمندان اهل سنت آمده ، چنين آمده ، پيامبر هنگامى كه آيه «فخلف من بعدهم خلف ...» را تلاوت كرده ، فرمود : «يكون خلف من بعد ستين سنة اضاعوا الصلوة و اتبعوا الشهوات فسوف يلقون غيا ثم يكون خلف يقرئون القرآن لا يعدوا تراقيهم ، و يقرء القرآن ثلاثة مؤمن و منافق و فاجر» : بعد از شصت سال ، افرادى به روى كار مى آيند كه نماز را ضايع مى كنند و در شهوات غوطه ور مى شوند و به زودى نتيجه گمراهى خود را خواهند ديد ، و بعد از آنها گروه ديگرى روى كار مى آيند كه قرآن را ( با آب و تاب ) مى خوانند ولى از شانه هاى آنها بالاتر نمى رود ( چون نه از روى اخلاص است و نه براى تدبر و انديشه به خاطر عمل ، بلكه از روى ريا و تظاهر است و يا قناعت كردن به الفاظ ، و به همين دليل اعمال آنها به مقام قرب خدا بالا نمى رود ) . قابل توجه اينكه اگر مبدء شصت سال را هجرت پيامبر (صلى الله عليه وآله وسلّم) بگيريم درست منطبق بر زمانى مى شود كه يزيد بر اريكه قدرت نشست و سالار شهيدان امام حسين (عليه السلام) و يارانش شربت شهادت نوشيدند ، و بعد از اين ، باقيمانده دوران بنى اميه و دوران بنى عباس است كه از اسلام به نامى قناعت كرده بودند .