تشبيه ملفوف، مفروق، تسويه و جمع
طرفين تشبيه مشبه و مشبه به به اعتبار تعدد هر دو يا تعدد يكى از آن دو، به چهار قسم تقسيم مى شوند، ملفوف، مفروق، تسويه و جمع.1- تشيه ملفوف آن است كه الفاظ مشبه را يك جا و پس از آن الفاظ مشبه به را با هم جمع كند، مانند:
ليل و بدر و غصن
خمر و در و ورد
ريق و ثغر و خد
شعر و وجه و قد
ريق و ثغر و خد
ريق و ثغر و خد
منجم چون غيبگوست و غيبگو چون جادوگر و جادوگر چون كافر است و كافر در آذر، به نام خدا به راه بيفتيد.
3- تشبيه تسويه آن است كه مشبه در آن متعدد ولى مشبه به واحد باشد مانند:ان المال و البنين حرث الدنيا. [ نهج البلاغه، خطبه 23. ]
همانا مال و فرزندان نصيبه ى اين جهان است.
4- تشبيه جمع آن است كه در آن مشبه واحد و مشبه به متعدد باشد. مانند:كلما اطل عليكم منسر من مناسر اهل "الشام" اغلق كل رجل منكم بابه و انجحر انجحار الضبه فى جحرها و الضبع فى وجارها! [ نهج البلاغه، خطبه 68. ]
هر گاه دسته اى از سپاهيان "شام" عنان گشايند و بر سرتان آيند، به خانه مى رويد و در را به روى خود مى بنديد و چون سوسمار در سوراخ مى خزيد و يا چون كفتار در لانه مى آرميد!
در اين تشبيه، مشبه فرار و پناه گرفتن در هنگام جنگ، واحد و مشبه به به لانه خزيدن سوسمار و
كفتار مى باشد كه متعدد است.