لطفا منتظر باشید ...
تشبيه تام الاركان
از بهم آميختن دو گونه ى "مرسل و موكد" با "مجمل و مفصل" چهار نوع تشبيه حاصل مى گردد:1- مرسل مفصل
2- مرسل مجمل
3- موكد مفصل
4- موكد مجمل
1" تشبيه مرسل مفصل كه اركان چهارگانه تشبيه يعنى مشبه، مشبه به، وجه شبه و ادات تشبيه در آن ظاهر است تشبيه تام الاركان نام دارد مانند:كن فى الفتنه كابن اللبون، لا ظهر فيركب و لا ضرع فيحلب. [ نهج البلاغه، حكمت 1. ]
در هنگام فتنه، چون شتر دو ساله باش، نه پشتى دارد تا سوارش شوند و نه پستانى دارد تا شيرش را بدوشند، چنان زندگى كن كه در تو طمع نبندند.
ابن اللبون بچه شتر نرى است كه دو سال عمر كرده و به سن سه سالگى پا گذاشته، به چنين شترى اگر ماده باشد ابنه اللبون مى گويند. وجه تسميه در اين است كه مادر اين بچه غالبا بچه ى ديگرى را در اين زمان شير مى دهد و لذا داراى شير است. لبون به شتر و گوسفند شيرده اطلاق مى شود، خواه شيرش زياد باشد يا كم. اگر فراوانى شيرش را اراده كنند، به آن لبنه مى گويند. ابن لبون و ابن اللبون به صورت معرفه و نكره هر دو استعمال مى شود. شاعر مى گويد:
و ابن اللبون اذا ما لز فى قرن
لم يستطع صوله البزل القناعيس
لم يستطع صوله البزل القناعيس
لم يستطع صوله البزل القناعيس
قرن يعنى طناب و قناعيس به معنى "شداد" است.
ابن اللبون از سويى كامل نشده است كه بتوان از قدرت پشت او براى سوارى استفاده كرد و ماده ى پستان دار هم نيست تا بتوان از او دوشيد. بنابراين رهايش مى كنند و از او كار نمى كشند. منظور از ايام فتنه نيز ايام جنگ بين دو فرمانرواى ظالم است... اما اگر يكى بحق قيام كرده باشد، نه تنها ايام فتنه نيست بلكه حمل سلاح و مبارزه در ركاب او جهاد در راه خداست. [ شرح ابن ابى الحديد ج 18 ص 83. ]
عبارت لا ظهر فيركب تا آخر مفيد وجه شبه مى باشد و اركان چهارگانه تشبيه، در متن جمله مذكور
است.
چون به او اشارت كردند تا پى "طلحه" و "زبير" نرود و آماده جنگ با آنان نشود، فرمود:و الله لا اكون كالضبع تنام على طول اللذم حتى يصل اليها طالبها و يختلها راصدها... [ نهج البلاغه، خطبه 6. ]
به خدا چون كفتار نباشم كه با آهنگ به خوابش كنند و فريبش دهند و شكارش كنند...
معروف است كه چون مى خواهند كفتار را شكار كنند، بر در لانه اش دف و چنگ مى نوازند تا به خواب رود. سپس دست و پاى آن را مى بندند.
شد ناف معطر سبب كشتن آهو
شد طبع موافق سبب بستن كفتار
شد طبع موافق سبب بستن كفتار
شد طبع موافق سبب بستن كفتار
عبارت "تنام على..." در مقام بيان وجه شبه مى باشد و اين تشبيه تام الاركان است، البته ناگفته نماند عبارت لا ظهر فيركب در مثال خود وجه شبه نيست و صرفا مفهوم آن مى باشد كه مى توان اين موارد را وجه شبه ضمنى نام نهاد.
