محسنات لفظى - جلوه های بلاغت در نهج البلاغه نسخه متنی

محسنات لفظى

به ابزارى كه جنبه ى لفظى دارند و موسيقى كلام را از نظر روابط آوايى بوجود مى آورند و يا افزون مى كنند، صنعت لفظى مى گويند. بديع لفظى، در اين گونه صنايع بحث مى كند.

در بديع لفظى هدف اين است كه متوجه شويم، گاهى انسجام كلام ادبى بر اثر روابط متعدد آوايى و موسيقايى در بين كلمات است، يعنى آن رشته ى نامريى كه كلمات را به هم گره مى زند و بافت ادبى را بوجود مى آورد، ماهيت آوايى و موسيقايى دارد. [ نگاهى تازه به بديع، ص 13. ]

جناس

"جناس" كه بدان "تجنيس، تجانس و مجانسه" نيز اطلاق مى گردد، عبارت است از تشابه دو لفظ در تلفظ با اختلاف در معنى. [ ابن المعتز در البديع، جناس را ويژه زبان عربى دانسته است اما تحقيقات پژوهشگران ادب فارسى انحصار صنعت جناس به ادب عربى را مردود دانسته، نمونه هاى دلپذيرى از جناس در ادب فارسى را بر شمرده است. "ابراهيم سلامه در بلاغه ارسطو بين العرب و اليونان ص 117" به نقل از جناس در پهنه ادب فارسى. ]