سینمای دفاع مقدس فراموش شده!

سینمای دفاع مقدس از جمله پر مخاطب‌ترین ژانرها در سینمای بعد از انقلاب به حساب می‌آید. فیلمسازان مستعد بسیاری از طریق این گونه سینمایی پا به عرصه فیلمسازی گذاشته و توانستند آثار ماندگاری نیز در این زمینه خلق کنند. تا جایی که برخی فیلمسازان و فیلم‌های محبوب مخاطبان و بعضاً منتقدان سینمایی از دل این نوع سینما بیرون آمده است.

در سالهای اخیر حضور سینماگران جوان در این عرصه فرصت تجربه کردن این نوع سینما را به کارگردانان جوان و جویای نام داد، اما هرچه علاقه این جوانان به این نوع سینما بیشتر می‌‌شود به نظر می‌رسد مسئولان سینمایی کشور کمتر راغب به نمایش این نوع فیلم‌ها هستند. زمانی سینمای جنگ، سینمای غالب در ایران به حساب می‌آمد و فیلم‌هایی چون"گذرگاه"، "کانی مانگا"،" عقابها"، "آژانس شیشه‌ای"، "سفر به چزابه"، " روبان قرمز"، لیلی با من است" و... می توانستند مخاطبان زیادی را به سینماها بکشانند.

اما امروزه تمایل زیادی برای نمایش فیلمهای دفاع مقدس وجود ندارد. شاید از نمونه‌های متاخر بتوان به نمایش "اتوبوس شب" به کارگردانی کیومرث پوراحمد، "روز سوم" محمد حسین لطیفی" و سه‌گانه "اخراجی‌ها" به کارگردانی مسعود ده‌‌نمکی اشاره کرد که "اجراجی ها" نه به دلیل برخورداری از فضای جنگی و نمایش رشادتها و جذابیتهای رزمندگان، بلکه به دلیل بهره بردن از بازیگران طنز سینما و تلویزیون و پرداختن به موضوعاتی عامه پسند توانست به فروش خوبی دست یاید.

شاید یکی از دلائل اکران نشدن فیلم‌های دفاع مقدس تغییر ذائقه و روحیه مخاطبان باشد. با سرازیر شدن خیل عظیم فیلم‌های عامه پسند و کمدی در طول این سالها به سینمای ایران مخاطبان دیگر علاقمند به دیدن فیلمهای جنگی نیستند. یکی دیگر از این دلائل هم به نوع نگاه این فیلمسازان به مقوله جنگ و دفاع مقدس باز می‌گردد، چرا که شاید در دهه 90 و بعد از گذشت بیش از 20 سال از پایان جنگ تحمیلی نیاز باشد تصویری جدیدتر از سینمای دفاع مقدس عرضه شود و سینماگران با رویکردی تازه به این دنیا نگاه کنند. چون سینمای جنگ در همه جای دنیا از جمله ژانرهای پر مخاطب و جذاب برای عموم مردم به حساب می‌آید.

در طول سالهای گذشته فیلم‌های بسیاری در ژانر دفاع مقدس تولید شده‌اند که فرصت به نمایش درآمدن را پیدا نکرده‌‌‌اند. فیلمهایی که مسئولان سینمای کشور ریسک نمی‌کنند تا آنها را به اکران عمومی درآورند. در حالی که تولید و اکران فیلم‌های دفاع مقدس باید یکی از اهداف و برنامه‌های مسئولان سینمایی باشد. بسیاری از فیلمسازانی که در این ژانر فعالیت می کردند بعد از سالها فیلمسازی و یا تجربه ساخت یکی دو فیلم در این زمینه قید کار در این نوع سینما را زده و برای بقا در سینما به سمت ساخت آثاری اجتماعی و خانوادگی متمایل شده‌اند.

در این گزارش نگاهی گذرا به چند فیلم به نمایش درنیامده در سینمای دفاع مقدس می‌شود. فیلم‌هایی مانند "سفر سرخ"، "شب واقعه"، " گلوگاه شیطان"، دوباره پرواز کن" که اگر در زمان مناسب خود به نمایش درآمده‌ بودند می‌توانستند تاثیر درستی بر مخاطب و حتی ارتقا این گونه سینمایی بگذارند.

سفر سرخ

"سفر سرخ" اولین ساخته سینمایی حمید فرخ‌نژاد بازیگر سینمای کشور است. این فیلم حدود 10 سال پیش ساخته شده و اولین نمایش خود را در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر داشته و جوائزی را از آن خود کرده است. اما بعد از نمایش فیلم در جشنواره سال گذشته فیلم فجر به نظر می‌رسید که شرایط مساعد برای نمایش فیلم فراهم شود. پخش کننده این فیلم سینمایی بنیاد سینمایی فارابی است. ابتدا عنوان شد که قرار است "سفر سرخ" سوم خرداد ماه و همزمان با آزادسازی خرمشهر به نمایش درآید، اما شرایط اکران فراهم نشد.

همچنین شنیده می‌شد که سفر سرخ" بالاخره در هفته دفاع مقدس به نمایش عمومی درمی‌اید، اما متاسفانه پیگیری‌ها به جایی نرسید و فیلم امکان نمایش در این هفته که به نظر زمان مناسبی با توجه به مضمون فیلم می‌رسید، پیدا نکرد. این فیلم توانست در جشن پانزدهم خانه سینما نامزد دریافت بهترین فیلم اول شود.

احمد میرعلایی در این ارتباط به خبرنگار مهر گفت: ما علاقمندیم هر چه زودتر فیلم "سفر سرخ" حمید فرخ‌نژاد را اکران عمومی کنیم. برنامه‌ای را هم برای اکران فیلم در هفته دفاع‌مقدس تنظیم کرده بودیم. اما شرایطی که مدنظر ما بود مهیا نشد. همچنان برنامه اکران عمومی این فیلم را دنبال می‌کنیم تا بتوانیم در فرصت مناست‌تری آن را به نمایش عمومی بگذاریم.

در همین زمینه غلامرضا فرجی نائب رئیس انجمن سینماداران به خبرنگار مهر توضیح داد: ما پیشنهادی برای اکران فیلم سینمایی "سفر سرخ" حمید فرخ نژاد نداشتیم، ضمن اینکه با توجه به آغاز هفته دفاع مقدس علاقمند بودیم یک اثر در این حوزه به نمایش بگذاریم. "سفر سرخ" می توانست در صورت حمایت مراکز زیربط گزینه خوبی برای اکران باشد.

فرخ نژاد نیز در واکنش به این ناهماهنگی و بی‌علاقگی‌ها نسبت به اکران "سفر سرخ" یادداشتی در اختیار خبرگزاری مهر قرار داد. حبیب دهقان‌نسب،غزل صارمی، صادق صفایی، برزو ارجمند و احمد کاوری بازیگران "سفر سرخ" اولین ساخته سینمایی حمید فرخ‌نژاد هستند. در این فیلم سینمایی داستان تعدادی از مردم و چند پرستار از خرمشهر به تصویر کشیده می‌شوند که در روز سقوط این شهر تلاش می‌کنند خود را از آسیب نیروهای عراقی حفظ کنند.

"شب واقعه"

فیلم سینمایی"شب واقعه" پنجمین فیلم سینمایی شهرام اسدی است که حدود دو سال پیش ساخته شده و هنوز امکان نمایش عمومی پیدا نکرده است. این فیلم در جشنواره بیست و هشتم فیلم فجر به نمایش عمومی در آمد. "شب واقعه" جزء گزینه‌های نوروز 90 بود که این امکان را در آخرین روزها پیدا نکرد. همچنین عید فطر نیز یکی از گزینه‌های نمایش فیلم بود که باز هم این اتفاق روی نداد.

تهیه‌کننده این فیلم سینمایی نیز بنیاد سینمایی فارابی است. احمد میرعلایی درباره نمایش این فیلم در روزهای آینده و هفت دفاع مقدس به خبرنگار مهر گفت: این فیلم را تا چند روز آینده با برنامه‌ریزی‌های انجام شده در گروه سینمایی آزاد اکران عمومی خواهیم کرد. سینماهای نمایش‌دهنده "شب واقعه" به زودی اعلام خواهد شد.

"شب واقعه" به کارگردانی شهرام اسدی و بازی حمید فرخ‌نژاد، لادن مستوفی، حبیب دهقان‌نسب و باران کوثری داستان تلاش دریاقلی سورانی در روزهای ابتدای جنگ برای کمک به مردم آبادان است. اسدی فیلم‌های سینمایی"آوینار"،" روز واقعه"،"به من نگاه کن"،" عشق گمشده" را در کارنامه دارد.

"گلوگاه شیطان"

فیلم سینمایی "گلوگاه شیطان" به کارگردانی حمید بهمنی یکی دیگر از فیلم‌های دفاع مقدس است که به طور مستقیم به روایت وقایع جنگ می‌پردازد، این فیلم از معدود آثار جنگی این دوره است که بازیگر حرفه‌ای در آن حضور دارند. پخش این فیلم با حوزه هنری است و خبر از اکران آن در آینده‌ای نزدیک به گوش می‌رسد که امیدواریم به سرنوشت دیگر فیلم‌های این ژانر دچار نشود. این فیلم در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر به نمایش عمومی درآمد.

داستان "گلوگاه شیطان" درباره گروهی غواص است که برای شناسایی و آماده‌سازی عملیات والفجر 8 اقدام می‌کنند و به این نتیجه می‌رسند که شرایط خطرناک و غیرممکن است. امین زندگانی، جعفر دهقان، محمد ربانی، مهدی محمدزاده، سید مهدی حیدری و بهروز میرلو بازیگران این فیلم هستند.

حمید بهمنی فیلم سینمایی"آن مرد آمد" را هم در حوزه دفاع مقدس در کارنامه دارد که با وجود چهار سال از ساخته شدن، این فیلم هنوز امکان نمایش عمومی پیدا نکرده است. در خلاصه داستان این فیلم آمده است: یک جانباز شیمیایی سالها پس از جنگ، جواب سؤال خود را که چرا در یک عملیات همه دوستانش بجز او شهید شده اند، از دختر جوانش می شنود.

"دوباره پرواز کن"

فیلم سینمایی "دوباره پرواز کن" اولین تجربه سینمایی محمدعلی طالبی در سینمای دفاع مقدس است. البته طالبی تجربه ساخت مجموعه تلویزیونی"گل پامچال" را نیز در کارنامه دارد. این فیلم یکی از فیلمهای حوزه دفاع مقدس بود که در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر به نمایش درآمد اما بعد از گذشت چندین ماه هنوز خبری از نمایش عمومی آن به گوش نمی‌رسد.

طالبی یکی از چهره‌های شاخص سینمای کودک در دهه 60 و 70 بوده است. "دوباره پرواز کن" اگرچه با سینمای دفاع مقدس پیوند دارد اما از سینمای کودک دور نیست، شخصیت‌ اصلی این فیلم کودکی است که در دوران جنگ تحمیلی بر اثر بمباران، مادر خود را از دست داده و بر اثر انفجار کر و لال شده است.

طالبی پیشتر فیلم‌های سینمایی "تیک تاک"، "چکمه" و "کیسه برنج" را کارگردانی کرده است.