تجارت رحم های اجاره ای

ناباروری ، بسیاری از زوج ها را در سراسر جهان رنج می دهد. پزشكان در كشورهای مختلف در تلاش برای درمان ناباروری هستند. روش های مختلف درمان ناباروری توانسته بسیاری را صاحب فرزند یا امیدوار به آینده در انتظار نگه دارد.یكی از روش ها " رحم اجاره ای " است .

اجاره رحم یكی از روش های درمان ناباروری است كه طی سال های اخیر در ایران گسترش پیدا كرده است. زمانی كه یكی از دو طرف زوجین دچار مشكل باشد، ابتدا هر یك از آنان را كه عامل اصلی ناباروری است تحت درمان قرار می دهند و سپس بعد از لقاح مصنوعی در آزمایشگاه و پس از گذشت سه روز، درست زمانی كه جنین 6 تا 8 سلولی است آن را در رحم مادر اجاره ای می گذارند که به او "مادر اجاره ای " یا "مادر میانجی" می گویند . در این حالت فرد اجاره دهنده رحم، تنها یک میزبان برای جنین می باشد و از نظر ژنتیکی هیچ گونه مشارکتی با جنین حاصله ندارد و او فردی است كه نه ماه تمام در وجود خود از كودكی نگهداری می كند كه فرزند خودش نیست . البته به گفته پزشکان، مادر اجاره ای از لحاظ روحی و روانی تا حدی می تواند بر جنین تاثیر گذار باشد.

«هم آنها خوشحال می‌شوند، هم زندگی ما یک تکانی می‌خورد.' این سخنان مادری است که تصمیم گرفته رحمش را اجاره دهد» چه کار می توانم انجام دهم که در 9 ماه 4 میلیون تومان بگیرم. قول می‌دهم به هیچ چیزش وابسته نشوم. به دنیا که آمد، نگاهش هم نمی‌کنم. می‌سپارمش به آنها که 10 سال منتظر آمدنش بودند. 9 ماه که چیزی نیست. هم آنها خوشحال می‌شوند، هم زندگی ما بهتر می‌شود. معامله‌ای که هر دو طرفش راضی باشند چه اشکالی دارد؟این سخنان مادری است که تصمیم گرفته رحمش را اجاره دهد.

مطابق آمار، سالانه در کشور بیش از 100 هزار نفر به جمعیت خانواده‌هایی که دچار ناباروری هستند اضافه می‌شود و سازمان بهداشت جهانی هم سهم نازایی را در میان جمعیت بارور ایران 12 درصد اعلام کرده است.

ناباروری در آمارهای طلاق و فروپاشی خانواده‌ها هم جایگاه ویژه‌ای دارد و سومین دلیل طلاق در خانواده‌های ایرانی است. به همین دلیل است که تلاش برای یافتن راه‌حل‌هایی برای ناباروری جدا از جنبه‌های علمی و پژوهشی‌اش، خالی از اثرات اجتماعی و روانی نیست. البته مجوز این عمل بعد از تایید ناتوانی مادر در بارداری توسط یک تیم مجرب پزشکی صادر می‌شود. ناتوانی‌هایی مانند نبود مادرزادی رحم، ساختمان غیر طبیعی رحم، بروز بیماریهای حاد در صورت بارداری برای مادر و.... دلایلی است که مجوز اجاره رحم را صادر می‌کند.

درنهایت پس از تصمیم گیری زوجین در رابطه با گرفتن مادر اجاره ای ، میان زوجی که قصد استفاده از روش رحم اجاره‌ای دارند و زنانی‌ که رحم خود را اجاره می‌دهند قراردادی بسته می‌شود و هزینه آن مطابق توافق دو طرف مشخص می‌شود.

اجاره 9 ماهه، ماهی چند؟

قیمت رحم اجاره ای معمولا از 4 میلیون تا 7 میلیون تومان در نوسان است و بستگی به واسطه دارد. اما نکته بسیار مهم در این میان کشیده شدن این مسئله به بازار سیاه تجارت و قانونمند نبودن مقوله رحم جایگزین در کشور است و اینکه از وجود مراکز هماهنگ با وزارت بهداشت برای کنترل فرایند جایگزینی رحم خبری نیست.

از همین رو دکتر مجید ابهری رفتار‌شناس اجتماعی اجاره دهنده گان رحم را به چند دسته تقسیم می‌کند. اول آنهایی که برای از دست نرفتن زندگی کسی دست به این کار می‌زنند و اصولا چشم داشتی هم ندارند. دوم کسانی که به دلیل مسائل و مشکلات مالی و به بیانی آشکار مشکل فقر دست به این کار می‌زنند . در واقع صرف نظر از عواقب سوء این پدیده برای مادر اجاره ای و سلامتی آن، این پدیده دلالت بر امر دیگری نیز دارد و آن، پدیده فقر است. در واقع، مادر اجاره ای، زنی است که بر اثر فقر، و در ازای دریافت مبلغی پول، حاضر به اجاره دادن رحم خود است. لذا گسترش این پدیده، ارتباط تنگاتنگی با پدیده فقر دارد. در نتیجه فقر، سبب بازتولید روزافزون پدیده مادران اجاره ای شده و خواهد شد.

از سوی دیگر، این پدیده، ارتباط مستقیمی با طبقه تن آسان، و طبقات مرفه جامعه دارد. در واقع، کسی که پول دارد و از سوی دیگر می خواهد اندام خود را متوازن نگه دارد، ترجیح می دهد تا زیان های جسمی دوران بارداری و همچنین درد و عوارض زایمان را از خود دور کرده، و در عوض لذت داشتن فرزند را بدون عوارض یاد شده تجربه کند. لذا زنی که متعلق به طبقه تن آسان باشد، ترجیح می دهد تا با خرج مبلغی از ثروت خود، علاوه بر دوری از عوارض یاد شده و لذت داشتن فرزند، به نوعی طبقه اجتماعی خود را نیز به رخ دیگران بکشاند. لذا در نزد دیگران، زنی که فرزندش را برایش به دنیا می آورند، زنی است که علاوه بر تعلق به طبقه ای خاص، دارای فرهنگی خاص و همچنین ذائقه ای خاص است و لذا تفاوت عمده ای با سایر طبقات جامعه دارد. از این رو، زنان دیگر نیز در پروسه مدگرایی و تبلیغ، سعی در فراگیری این امر نموده و در این صورت، این امر به شدت در جامعه رواج خواهد یافت. این رواج؛ همانا تحت تاثیر الگو گیری بوده و تبدیل به سرلوحه آبرومندی زنان جامعه خواهد شد. در این پروسه، کارکرد آشکار رحم اجاره ای (که همانا کمک گرفتن از فردی دیگر در صورت داشتن بیماری های خاص، برای بدنیا آوردن فرزند، نظیر نازایی و... ) به حاشیه رانده شده و کارکرد پنهان (که همانا سبک و الگوی مصرف و تعلق طبقاتی است) به متن می آید.

به بیانی دیگر یک طرف این ماجرا گشودن گره از زندگی زوج‌هایی است که سال‌ها در حسرت فرزند بوده‌اند و طرف دیگر ماجرا که آن هم تقریبا به اندازه اولی مهم است ماجراهای پس از رواج این شیوه است. به بیانی دیگر تلقی رایجی که در پی این کار، از این مفهوم در جامعه به وجود می آید، این است که این مساله به یک کار تجاری در جامعه تبدیل شده و گروهی از زنان که عمدتا از اقشار محروم و نیازمند هستند، به عنوان مادران اجاره‌ای از این کار برای تامین زندگی‌شان استفاده می‌کنند. در نتیجه به اعتقاد کار‌شناسان شفاف سازی و رفع تعابیر سوء از این روش می‌تواند از بروز بسیاری از آسیب‌ها و مشکلات اجتماعی جلوگیری کند.

منابع: انسان شناسی و فرهنگ/ دانشگاه علوم پزشکی مشهد/ زن فردا/ مشرق