تبیان، دستیار زندگی
مهمترین عامل اجتماعی شدن در زندگی هر انسان ، تجارب دوران کودکی وی در محیط خانواده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

هرگز او را در آغوش نگیرید !

چگونه "خانواده " بر رفتار کودک تاثیر می گذارد ؟


مهمترین عامل اجتماعی شدن در زندگی هر انسان ، تجارب دوران کودکی وی در محیط خانواده است .

فضای خانواده ، گاهی آکنده از مهر و محبت ، فداکاری و گذشت ، صمیمیت و گرمی است و در عین حال ، گاهی توام با حسادت و رشک ، دشمنی ، کینه توزی ، نفرت و خشم است .


خانواده و کودک

کودکان در جریان اجتماعی شدن ، این گونه عواطف را در کنار والدین و خواهران و برادران خود تجربه می کنند . اعضای خانواده آن قدر به هم وابسته اند که هر نوع مشکل یا مسئله ی یک عضو از خانواده ، به طور مستقیم یا غیر مستقیم بر زندگی سایر اعضاء تاثیر می گذارد . به همین علت ، روانشناسان گاهی در درمان یک فرد ، ترجیح می دهند همه ی اعضای خانواده را از نزدیک ملاقات کنند .

پس با توجه به دانستن اهمیت خانواده در شکل گیری شخصیت فرزندان ، این سوال را مطرح می کنیم که : چگونه خانواده بر رفتار کودک تاثیر می گذارد ؟

ولی قبل از این سوال ، باید بپرسید : " چه نوع خانواده ای؟

به زعم مشکلات یاد شده ، روانشناسان با استفاده از راهبردهای مختلف ، انواع خانواده ها را بررسی کرده و نتایج مفیدی به دست آورده اند . در این مقاله برآنیم تا به بررسی این نتایج بپردازیم :

فرزندان نیز بر خانواده تاثیر می گذارند !

روانشناسان سال هاست با ابداع روش هایی ویژه کوشیده اند تاثیر خانواده را بر چگونگی رشد شخصیت روشن کنند ، اما در مسیر این بررسی ها با مشکلات متعددی مواجه بوده اند . یکی از این مشکلات ، نادیده گرفتن تاثیری است که کودکان بر رفتار والدین دارند . اکثر محققان در گذشته تاثیر رابطه میان والدین و فرزندان را نوعی رابطه یک طرفه تلقی می کردند و تنها تاثیر رفتار والدین را برشخصیت فرزندان در نظر می گرفتند ، یعنی به اثرهایی که کودکان بر کل رفتار والدین داشتند ، توجه چندانی نمی دادند .

در چند سال اخیر پژوهشگران دریافته اند که هر کودک کم و بیش با خلق و خویی خاص متولد می شود ، و این خلق و خو ، گاهی برای سال ها تداوم دارد . مثلا برخی نوزادان ، فعالتر و هشیارترند و عملا در خواب و خوراک نظم بیشتری نشان می دهند . در حالی که در صدی از کودکان ، که روانشناسان گاهی آنان را نوزادان دشوار نامیده اند ، بی قرار و تحریک پذیرند .

با توجه به واقعیت فوق این سئوال مطرح می شود که تا چه اندازه اطفال از همان ابتدای زندگی ، بررفتار و نگرش والدین اثر می گذارند ؟

در مجموع ، کودکانی که خلق مثبت دارند ، با رفتارهای خاص خود در والدین ، رفتارهای مطلوبتری را بر می انگیزند ، و به همین ترتیب ، اطفال کژخلق ، واکنش های دیگری فرا می خوانند

روانشناسان تاثیر متقابل والدین و اطفال بر یکدیگر را ، اصل دوسویه نامیده اند . با توجه به این اصل ، نمی توان در بررسی خانواده ، صرفا بر تاثیر رفتار والدین بر فرزندان تکیه کرد ، بلکه در هر نوع نتیجه گیری ، تاثیر کودکان بر والدین نیز حائز اهمیت است.

شیوه های متفاوت فرزندپروری

تا نیم قرن پیش ، بسیاری از والدین انتظار داشتند که فرزندان آن ها بی چون و چرا از اوامر آن ها پیروی کنند ، ولی در حال حاضر بسیاری از والدین واقع بین دیگر چنین انتظاراتی ندارند . با توجه به گسترش اطلاعات ، در مورد شیوه های فرزند پروری ، نگرش والدین نیز در بسیاری از زمینه ها دستخوش تغییر شده است .

به جمله زیر ، که در اوایل قرن بیستم توسط یک متخصص روانشناس در مجله های تربیتی نقل شده است ، توجه کنید :

پدر و کودک

« برای تربیت کودک ، شیوه معقولی وجود دارد . با بچه طوری رفتار کنید که گویی بزرگسالی کم سن و سال است . با نهایت دقت به او لباس بپوشانید و حمامش کنید. با او شیوه عینی و با استواری ملاطفت آمیزی رفتار کنید . هرگز او را در آغوش نگیرید و روی زانوی خود ننشانید . اگر ناچار شدید فقط در موقع شب خوش گفتن ، یک بار پیشانی او را ببوسید . صبح هنگام با او دست بدهید . اگر موقعیت چشمگیری در کاری دشوار از خود نشان داد ، دستی به سروگوش او بکشید . بد نیست این روش را آزمایش کنید . ظرف یک هفته درخواهید یافت که چه آسان می شود ، رفتاری کاملا جدی و در عین حال ملاطفت آمیز داشت و آن گاه از روش احساساتی و آبکی که خود قبلا دنبال می کردید ، به شدت شرمنده خواهید شد» .

همانطور که در دین ما به آن اشاره شده است در امر تربیت ابراز محبت به فرزند لازم و ضروری است و بدون ایجاد یک رابطه عمیق و عاطفی بین والدین و کودک نمی توان انتظار داشت  فرزند از والدین خود حرف شنوی داشته ، و در سالهای نوجوانی دچار مشکلات بیشتری می شود .

به نظر می رسد که در قرن معاصر ، والدین نسبت به نیازهای فرزندان خود آگاهتر ، هشیارتر و احتمالا به مراتب انعطاف پذیرترند . با توجه به تغییری که در نگرش کلی والدین صرفا برای مدت خاصی اعتبار دارد و نمی توان همیشه به این یافته ها متکی بود .

انواع متعدد خانواده

امروزه با شنیدن کلمه خانواده ، صرفا ترکیب خاصی از والدین و فرزندان القاء نمی شود ، بلکه به علت افزایش طلاق ، ازدواج های مجدد ، وجود برادران و خواهران ناتنی ، وجود ناپدری و نامادری و نیز خانواده های تک والدی ، برای ما شکل های متنوعی از خانواده تداعی می شود .

افزون بر آن ، در قرن حاضر خانواده های گسترده به تدریج جای خود را به خانواده های هسته ای داده اند . ولی خانواده های هسته ای نیز خود شکل های گوناگونی دارند.

والدین ارزش های موجود در فرهنگ خود را به فرزندان منتقل می کنند ، و با توجه به این واقعیت ، بحث از تاثیر والدین ، بدون توجه به عوامل فرهنگی ، از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود

ارزش ها و سنت های متفاوت فرهنگی

ارزش ها و سنت های فرهنگی بر شیوه های فرزند پروری موثراست . در هر فرهنگ ، ارزش های غالب ، الگوهای خاصی از شیوه فرزند پروری را در بر می گیرد .

در فرهنگ ژاپن ، شخصیت آرمانی ، فردی است که به نسبت مطیع باشد و به آداب و رسوم اجتماعی احترام فراوان بگذارد .  درآمریکا ، کودک آرمانی ، رقابت طلب ومستقل است . در پاره ای از قبایل سرخپوست، کودک مطلوب ، کسی است که شجاع ونترس باشد .

به هر حال والدین ارزش های موجود در فرهنگ خود را به فرزندان منتقل می کنند ، و با توجه به این واقعیت ، بحث از تاثیر والدین ، بدون توجه به عوامل فرهنگی ، از اعتبار لازم برخوردار نخواهد بود.

سرور حاجی سعید

بخش خانواده ایرانی تبیان


مطالب مرتبط :

تناقض های تربیتی

حذف موانع بی علت در تربیت

چگونه به کودکم نظم را بیاموزم؟

لذت شکستن قاعده ها

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.