محرمانه های صدام

«ذهنش تمایل زیادی به دشمن پنداشتن دیگران داشت، او به‌رغم بلندپروازی‌های بسیار زیادی که برای کشورش در سر داشت، به دلیل درک ضعیف از روابط دیپلماتیک در خارج از خاورمیانه، دچار اشتباه‌های بسیار بزرگی شد.»

این مودبانه‌ترین تصویری است که روزنامه نیویورک‌تایمز بعد از انتشار بیش از 20 سند محرمانه در مورد صدام حسین که از سوی دانشگاه دفاع ملی ایالات متحده منتشر شد، از دیکتاتور عراقی ترسیم می‌کند.

دانشگاه دفاع ملی آمریکا 20 سند و صورت‌جلسه مربوط به دیدارهای صدام حسین را به مناسبت برگزاری کنفرانسی درباره جنگ عراق علیه ایران در واشنگتن منتشر کرده که این اسناد بخشی از آرشیو محرمانه رهبر پیشین عراق است که در سال 2003 پس از تصرف بغداد به دست نظامیان آمریکایی افتاد. براساس اطلاعات موجود در این اسناد، صدام حسین در یکی از جلسات خود با مقایسه ایرانی‌ها با زنان خیابانی ادعا کرده بود که ایالات متحده به تهران علاقه بیشتری دارد تا بغداد.

او گفته بود: آمریکایی‌ها به این دلیل که ایرانی‌ها از ما مهربان‌تر و بهتر هستند، آنها را بیشتر دوست ندارند. علت علاقه آنها تنها این است که آنها برخلاف ما راحت سوار خودرویشان می‌شوند.

نیویورک‌تایمز می‌نویسد: تصویر ارایه شده به وسیله این اسناد بیانگر بعضی از جنبه‌های شخصیتی صدام حسین و ذهن پیچیده اوست. براساس این گزارش یکی از اشتباه‌های محاسباتی صدام حسین، دست‌کم گرفتن توان نظامی ایران پیش از آغاز جنگ با تهران بود.

آماتزیا بارام، یک کارشناس اسراییلی که اسناد منتشر شده را مطالعه کرده، می‌گوید: صدام حسین در جلسه‌ای که کمتر از یک هفته پیش از آغاز جنگ برگزار شد، ابراز خوشبینی کرده که با تجمع نظامیان عراقی در مرز، نیروهای نظامی ایران دچار وحشت شوند و مقاومت چندانی نکنند. بر این اساس، واکنش گسترده نیروی هوایی ایران به حمله عراق و بمباران تاسیسات مهمی چون نیروگاه اتمی در حال احداث اوسیراک (تموز-1) در نزدیکی بغداد به گونه‌ای بود که برای صدام حسین قابل باور نبود و آن را به ارتش اسراییل نسبت داد. او البته کاملا در اشتباه بود. صدام در جلسه‌ای که چند روز پس از آغاز جنگ برگزار شد، در اشاره به این حمله گفت: این کار اسراییل است. اما اسراییل چند ماه بعد به این نیروگاه حمله و آن را منهدم کرد.

بخش دیگری از اشتباه‌های صدام حسین مربوط به دخالت او در برنامه‌ریزی و طراحی تاکتیک‌های جنگ با ایران بود، بدون اینکه با این تاکتیک‌ها یا تسلیحات آشنایی داشته باشد. او همچنین از زیاد بودن تلفات ابایی نداشته است. اما اشتباه دیگر صدام حسین، برداشت غلط از ماجرای موسوم به ایران – کنترا در سال 1986 بود. بر این اساس، صدام حسین ماجرای فروش تسلیحات آمریکایی به ایران را در راستای توطئه علیه عراق برآورد کرده بود، در حالی که این موضوع به گفته مقام‌های ایالات متحده کمترین ربطی به این کشور نداشت. براساس این گزارش دولت رونالد ریگان، رییس‌جمهوری وقت ایالات متحده با هدف کمک به آزادسازی گروگان‌های غربی در لبنان، تلاش برای برقراری یک کانال ارتباطی با جمهوری اسلامی و کسب درآمد برای کمک به شورشی‌های نیکاراگوئه، به ایران تسلیحات فرستاده بود.

اما صدام حسین و مشاورانش برداشت دیگری از این ماجرا داشتند. اسناد منتشر شده به نقل از طارق عزیز، وزیرخارجه و معاون نخست‌وزیر وقت عراق نقل ‌قول می‌کند که صدام احتمال داده که هدف آمریکا، انتقام‌گیری از حمایت این کشور از تلاش صورت گرفته برای استقلال پورتوریکو از ایالات متحده است. از دیگر موارد سوءبرداشت صدام حسین مربوط به ماجرایی است که به اعدام فرزاد بازفت، خبرنگار ایرانی روزنامه آبزرور بریتانیا منجر شد. بازفت که در مارس 1990 در عراق به‌دار آویخته شد، در حال تهیه گزارش از یک انفجار مشکوک در جنوب بغداد بود که به ظن جاسوسی برای اسراییل بازداشت شد.

صدام حسین شخصا در پرونده او دخالت کرد و خواستار تعجیل در اعدام او شد تا «تنبیهی برای مارگارت تاچر»، نخست‌وزیر وقت بریتانیا باشد که او گمان می‌کرد در توطئه علیه عراق نقش داشته است. هال برندز، استاد دانشگاه دوک آمریکا که آرشیو منتشر شده را مطالعه کرده است، می‌گوید: این اسناد نشان می‌دهد، شخصیت صدام حسین در طول زمان براساس رخدادهای زندگی سیاسی او شکل گرفته است. برندز می‌گوید: او از راه توطئه چینی به قدرت رسید و فکر می‌کرد همه مشغول همین کار هستند.