ویته،مردی که ارباب ایران بود

او «کنت سرگئی یولیویچ ویته » نام داشت. پرداخت کلیه وام های اعطایی به ایران در اواخر دوران ناصرالدین شاه و اوایل سلطنت مظفرالدین شاه توسط این مرد صورت گرفت. ویته با نفوذترین و قدرتمندترین وزیر روسیه نزد نیکلای دوم، امپراتور روسیه بود. او بانک استقراضی روس را در ایران تقویت کرد به طوری که رییس این بانک قدرتی به مراتب بیشتر از سفیر روسیه در ایران داشت. بیشتر زد و بند های سیاسی با رجال ایران توسط این بانک و زیر نظر ویته صورت می‌گرفت.

ویته درتفلیس به دنیا آمد و در بحبوحه انقلاب روسیه و ایران درگذشت. نظر اقتصادی و سیاسی ویته این بود که روسیه باید به خلیج فارس راه یابد. او برای رسیدن به این هدف تلاش زیادی کرد تا از باکو به خلیج فارس خط لوله‌ای احداث کند که نفت باکو از طریق خلیج فارس راحت تر و ارزان تر به بازارهای آسیایی و خاور دور صادر شود. ولی در پس این طرح به ظاهر اقتصادی او هدف سیاسی بزرگی را تعقیب می‌کرد که قدرت یافتن روسیه بر حوزه خلیج فارس و در نهایت همه ایران بود تا به نفوذ انگلستان در جنوب ایران پایان دهد. ویته برشمال ایران مسلط بود و در پی آن بود تا برجنوب نیز مسلط شود. انگلستان نیز که به طرح او پی برده بود توسط سفیر خود در مسکو و تهدیدهای مکرر علیه امین السلطان، صدراعظم متمایل به روسها ، مانع احداث این خط لوله شد.

ویته مورد توجه تزار بود بنابراین با توطئه سایر وزرا درسال 1903 برکنار شد اما پس از انقلاب 1905 برای سروسامان دادن به اوضاع اقتصادی آن کشور دوباره به وزارت رسید. او و چند وزیر دیگر پیشنهاد تشکیل مجلس دوما را به تزار دادند تا مانع بروز انقلاب دیگری شوند. تزار در سال 1906 او را از کار برکنار کرد و او نه سال بعد درسن66 سالگی درگذشت.

بخش تاریخ ایران و جهان تبیان

منبع:موسسه مطالعات سیاسی