معرفی غارهای تاریخی و ییلاق های استان یزد

غار شکفت یزدان

این غار باستانی در نزدیکی عقدا قرار دارد و از غارهای مقدس زرتشتیان است. هر سال تعدادی از زرتشتیان کشور هند به این محل می آیند و شبی را در این غار به سر می برند.

راه ورودی غار صعب و دشوار است، اما در داخل غار محوطه وسیعی است که گنجایش هزاران نفر را دارد. چندین حوض کوچک و بزرگ و آثاری از ساختمان در آن دیده می شود. در غار خاکستر زیادی به چشم می خورد و نشان دهنده آن است که سال های متمادی آتش مقدس را در این غار محافظت می کردند.

غار زمرد (چرخ الماس تفت)

در باره این غار چنین می گویند: هنگامی که "شداد" برای ساختن بهشت خود از تمام طلا و جواهرات روی زمین استفاده کرد، برای بدست آوردن طلا به غار زمرد آمد.

"خانیکف" بازدید دوازده ساعته یک گروه از درون این غار را شرح می دهد و می نویسد: "نمونه سنگ های غار نشان دهنده رگه های نقره و سنگ فیروزه است." مردم در مورد این غار افسانه های بسیار نقل می کنند.

علاوه بر این غارها که جنبه تاریخی دارند، غارهای جالب و دیدنی بسیاری در این استان وجود دارد. این غارها عبارتند از:

غارچک وعلا (ابرکوه)، غار ابر کوه (ابرکوه)، غار ماهانه (هامانه خرانق)، غار اسلامیه فراشاه (اسلامیه)، غار با معصوم (اسلامیه)، غار نباتی (ندوشن)، غار چهار طاقی (یزد) و غار ایوب (دهج).

غار فراشاه (اسلامیه)

غار فراشاه (اسلامیه) نیز جزء غارهای مورد احترام زرتشتیان است که در آن آتش مقدس را محافظت می کردند و به نام "معبد مویدان فیروز" مشهور بود.

ییلاق ها

شیرکوه، هوای گرم و خشک یزد را در نواحی جنوبی با رطوبت خود می آمیزد و آن را ملایم و مطبوع می کند. در جنوب یزد ییلاق های خوش آب و هوای بسیاری وجود دارد که آن ها را در قدیم "قهستان" می نامیدند و امروزه به آن ها "کوهستان" و به گویش یزدی "کوهسون" می گویند. این ییلاق ها به سه بخش "میان کوه" "پشت کوه" و "پیش کوه" تقسی می شوند.

ییلاق های میان کوه

ییلاق های "میان کوه" در شهرستان تفت قرار دارند. "ده بالا"- معروف ترین و خوش آب و هواترین ییلاق یزد- در این منطقه قرار گرفته است. "ده بالا" دارای باغ ها و مزارع خرم و پرطراوت و درختان میوه و چشمه سارهای متعدد است و در کتب تاریخی از آن نه نام "هدش" یاد شده است.

"طزرجان" روستای ییلاقی دیگری در مجاورت روستای "ده بالا" است که مسجد جامع آن از اهمیت خاصی برخوردار است. دره های سرسبز "منشاد"، "بنادک سادات"، "باقی آباد"، "فخرآباد"، "ثانی آباد" و ... از دیگر ییلاق های مهم این منطقه است. امامزاده شاهزاده علی "بنادک سادات"، مسجد جامع "منشاد" و مقبره پیرشاه حسین "دربید" از جاذبه های دیدنی این ییلاق ها است.

ییلاق های پشت کوه

منطقه "پشت کوه" – بین "نیر" و "گاریزات"- در جنوب سلسله جبال شیرکوه قرار دارد و از سه طرف محاصره و در میان دره ای از سنگلاخ واقع شده است. بخش دیگر آن جلگه وسیعی است که در آن جایگاه بلند و زیبایی به نام "سنگ عروس" قرار دارد و از آن می توان زیبایی های منطقه "نیر" را بهتر مشاهده کرد.

بنادک دیزه، سخوید، شواز، بیداخوید و ... از جمله ییلاق های این منطقه است.

ییلاق های پیش کوه

از منطقه "پشت کوه" می توان به منطقه "پیش کوه" رفت. این منطقه بخش بزرگی از آبادی های رشته جبال یزد را در بر گرفته و میان "ندوشن". "دهشیر" و "تفت" قرار دارد. از جمله ییلاق های آن نصرآباد، مزرعه آخوند، علی آباد، شاه آباد، شریف آباد، صادق آباد سانیچ است.

مناطق حفاظت شده

سه منطقه حفاظت شده "کالمند"، "بهادران" به وسعت دویست و پنجاه هزار هکتارو "کوه بافق و آریز" با وسعت صدهزارهکتار به سبب قرار گرفتن در حاشیه کویر و برخورداری از تنوع گونه های گیاهی و حیات وحش، حایز اهمیت است.

منطقه "کالمند" دارای ارتفاعات متعدد مشرف به تپه ماهورهای پراکنده و زمین های پوشیده از گیاهان و بوته های مناطق کویری است. کالمند در هجده کیلومتری شهرستان مهریز و پنجاه کیلومتری مرکز استان قرار دارد. بلندترین قله یا نقطه این محدوده دوهزار و دویست متر ارتفاع دارد. راه های دسترسی به منطقه عموماً جیپ رو و در بعضی از نقاط، برای دیدن سنگاب ها، باید پیاده رفت.

حیات وحش

ویژگی های متعدد مناطق حفاظت شده "کالمند" و "بهادران" از نظر اقلیمی و پوشش گیاهی، شرایط زیست محیطی و امکان زاد و ولد و حوش و پرندگان مختلف را در این مناطق به وجود آورده است. آهوی ایرانی، جبیر، کل، بز، قوچ و میش، پلنگ، کفتار و انواع روباه مثل روباه شنی، گرگ و خرگوش از مهم ترین گونه های حیات وحش این مناطق به شمار می روند.

کبک، تیهو، هوبره، باقر قره، زاغ بور و انواع عقاب را می توان در این مناطق مشاهده کرد. کل و بز که از پستانداران قابل شکار هستند با جمعیتی قابل ملاحظه در حوزه کالمند و بهادران و در ارتفاعات زیست می کنند و قوچ و میش در تپه ها دیده می شوند.

مهم ترین کانون تمرکز آهو، دشت "بهادران"، دشت "چاه مورتینی"، دشت "خالقی" و دشت "معدن" است. مهم ترین کانون تمرکز قوچ و میش و جبیر منطقه تپه ماهورهای سرخ رنگ رودخانه "لاغره" است. این منطقه انواع خزندگان مناطق کویری را در خود جای داده است. خزندگان معروف این منطقه عبارتند از: لاک پشت، بزمجه، مارهای سمی، افعی و مارجعفری.

منبع : کتاب میراث فرهنگی استان یزد

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش

لینک: