انسان بی نماز ، متکبر است !
این «تکبر» چیست که اقامه پنج نوبت نماز در شبانه‌روز برای پاک شدن از آن واجب شده است؟! برای اینکه در «تکبر» ریشه انجام همه گناهان نهفته است.
وجوب یکی از احکام پنج‌گانه شرعی است که در شریعت و از جانب شارع مقدس که خداوند متعال باشد، برای نظام دادن به ساختار بندگی بندگان تنظیم شده است . در نتیجه از آن جا که پذیرش شریعت و عمل به آن در مرتبه‌ای بعد از پذیرش اصل دین و اثبات نبوت و پذیرش خداوند از راه عقل و برهان است ، در مورد شریعت چرایی و چگونگی عقلی معنا ندارد . بهترین پاسخ در مورد چرایی وجوب عبادات و دیگر وظایف آن است که : چون خداوند فرموده است .
راز واجب شدن نماز چیست؟
برای رسیدن به پاسخ این سوال چند گام لازم است:
خیلی شنیده‌ایم که حضرت زهرا سلام الله علیها فرمودند «ففرض الله علیکم الایمان تطهیراً لکم من الشرک والصلاه تنزیها لکم عن الکبر»؛ [1] «خداوند نماز را برای دوری از تکبر واجب گردانیده است»، در نهج‌البلاغه نیز این جمله به چشم می‌خورد. [2]
اما این «تکبر» چیست که اقامه پنج نوبت نماز در شبانه روز برای پاک شدن از آن واجب شده است! با مراجعه به قرآن کریم در می‌یابیم که «تکبر» اولین گناهی است که بعد از خلقت حضرت آدم علیه‌السلام واقع شده است و اولین کسی که «تکبر» ورزید، شیطان رجیم بوده است، همچنین هنگامی که خداوند حضرت آدم علیه‌السلام را آفرید و از روح خود درون او دمید، به ملایکه و ابلیس فرمان داد که بر او سجده کنند، همه سجده کردند، مگر ابلیس که از جنیان بود و از فرمان خداوند سرباز زد.[3]
از آنجا که دستور بر سجده، فرمان خداوند بود و طبیعی است، مولی هر دستوری بدهد، بر اساس آن باید عبد رفتار کند، متوجه می‌شویم که شیطان که خود راضی به سجده در برابر خلیفه الله نشد، در واقع به روح الهی خداوند که درون انسان دمیده شده بود،[4] سجده نکرد، نه به جسم خاکی انسان و سجده نکردن او در برابر خلیفه خدا، سجده نکردن در برابر خداوند بود، زیرا امر، امر الهی بود.
در اهمیت و بزرگی «تکبر» همین بس که شیطان (به فرموده امیر مؤمنان علیه‌السلام) 6 هزار سال عبادت خدا کرد، به سبب یک لحظه تکبر ورزیدن همه اعمال خود را نابود ساخت. [5]
اگر شخص متکبر شود، زمینه انجام سایر گناهان برای او فراهم می‌شود و می‌توان گفت، «تکبر» مادر همه گناهان است، زیرا انسان متکبر و خودپسند خود را بنده در مقابل معبود نمی‌بیند و از روی کبر و خودپسندی به هر عملی دست می‌زند، به عنوان مثال، کسی که دروغ و ناسزا می‌گوید، مال حرام می‌خورد، اگر متکبر نباشد و خود را در مقابل خداوند عبد مطیع بداند، به فرمان خالق خود گوش فرا می‌دهد و سر ارادت در آستانه خالق خود می ساید و از انجام هر عمل ناشایستی دست می‌کشد، ولی اگر تکبر ورزید و خود را موجودی در مقابل خداوند دانست، بدون توجه به دستورات خداوند همه کارهای حرام را انجام می‌دهد.
بنابراین فلسفه واجب شدن نماز، دوری از تکبر و به تبع آن دوری از تمام گناهان است، لذا خداوند حکیم در قرآن کریم می‌فرماید «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ»؛ [6] «نماز انسان را از تمام گناهان و منکرات باز می‌دارد»، عیناً امروزه در جامعه مشاهده می‌کنیم، اکثر افرادی که در معرض بذهکاری و فساد واقع می‌شوند، یا اهل نماز نیستند یا به نماز اهمیت نمی‌دهند، برای همین شیطان از نماز و اقامه کننده آن فراری است.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله و سلم در این زمینه می‌فرماید «مادامی که انسان بر نمازهای روزانه‌اش محافظت کند، شیطان از او فرار می‌کند، ولی وقتی کسی نماز را سبک شمرد، شیطان جرات نزدیک شدن به او را پیدا می‌کند و او را در گناهان بزرگ وارد می‌کند.»[7]
سخن آخر
- نماز برای دوری از تکبر که مادر گناهان و صفت شیطانی است، واجب شده است.
- «تکبر» ریشه انجام همه گناهان است.
- شخصی که حاضر به نمازگزاری در برابر خالق خود نیست، انسان متکبر و در معرض گناه است.
- شیطان اولین متکبر و دوستدار متکبران است.
- کسی که اهل نماز نیست، متکبر است و به تبع انجام هر گناهی برای او ممکن است .
- شیطان از اهل نماز فراری است، زیرا نماز عامل دوری از تکبر است .
پی‌نوشت‌ها:
[1] دلایل الامامه طبری ص32 و احتجاج طبرسی ج 1 ص 97
[2] نهج‌البلاغه حکمت 252
[3] سوره کهف آیه 50
[4] ونفخت فیه من روحی/ سوره حجر آیه 29
[5] نهج‌البلاغه ، ترجمه محمد دشتی، خطبه 192
[6] سوره عنکبوت آیه 45
[7] کافی جلد 3 صفحه 269 «قال رسول الله لایزال الشیطان ذعرا من المؤمن ما حافظ علی الصلوات الخمس فذا ضیعهن تجرا علیه فادخله فی العظایم»
فرآوری : زهرا اجلال
بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان
منابع :
سایت عرفان
سایت برنا
