سوسمارها و لاک پشتان

لاک پشتان

بدن لاک پشتان در داخل نوعی لاک Shell قرار می گیرد که کم و بیش تخم مرغی شکل بوده و از یک لایه استخوان های صفحه مانند که به یکدیگر چسبیده اند و درمحل چسبیدن، درز مشخصی دارند، تشکیل شده است. 

بر روی صفحات استخوانی فلس ها قرار دارند.

بخش برجسته یا لاک پشتی را کاسه سنگ Carpapace و بخش پهن را لاک شکمی یا سینه پوش Plastorn گویند.

مهره های قفسه سینه و دنده ها توسط کاسه استخوان نگهداری می شوند.

لاک پشتان آبی که لاک آن ها نرم است. معمولاً فاقد تقسیمات بر روی لاک پشتی اند و کاراپاس آن ها خیلی کم استخوانی شده است. 

لاک پشتان پوست چرمی دارند. سر، دم و اندام های لاک پشتان آبی از بین دو بخش لاک بیرون می آید.

و در هنگام احساس خطر اندام های حساس خود را محفوظ نگه می دارند. 

آرواره های این جانوران بدون دندان است ولی غلاف های شاخی دارد که برای خرد کردن غذا به کار می رود. 

انگشتان پای لاک پشتان به ناخن هایی شاخی ختم می شوند که از آن ها در عمل حفاری و یا جهت خزیدن استفاده می کنند. 

در لاک پشتان زمینی Tortoise پاها کلفت و کوتاه است. و در لاک پشتان دریایی Marine turtles اندام ها برای شنا مناسب شده است. 

در استان های گیلان و مازندران حدود 90 نمونه از لاک پشت های اروپایی و 111 نمونه لاک پشت خزری Maruemys caspica دو گونه لاک پشت گوشت خوار بوده و غذای آن ها شامل ماهی مار قورباغه و حشرات و نوزاد آن ها که در آب موجودند می باشند. 

لاک پشت اروپایی بیشتر آب های مردابی لب شور را ترجیح می دهد و بیشتر در مانداب ها و مرداب ها و باتلاق ها به سر می برد در حالی که لاک پشت خزری جریان آب شفاف را ترجیح می دهد.  

لاک پشت اروپایی فعال تر  سریع تر از لاک پشت خزری حرکت می کند و ضمنا تهاجمی تر از آن است. زمستان گذرانی هر دو گونه از شهریور تا فروردین ادامه می یابد.

سوسمارها

شکل بدن سوسمارهای مختلف با یکدیگر تفاوت دارد.

بسیاری از گونه های سوسمار ها باریک اند و برخی از دو سوی بدن به هم فشرده شده و مسطح اند. 

برخی مانند وزغ های شاخ دار قسمت پشتی و شکمی بدنشان مسطح شده است.

اندام ها ممکن است بلند یا کوتاه، ستبر یا نازک باشد. در برخی سوسمارها پاها راست و مستقیم است و در برخی تقلیل یافته و کوچک شده است و در عده ای نیز اصولا پا وجود ندارد.  

تقریبا تمام گونه های سوسمار های بدون پا در خاک به سر می برند و نظیر حرکت کرم ها با راست و چپ کردن بدن خود در داخل خاک حرکت می کنند. 

در بسیاری از سوسمارها مرکز مهره های دم به طور ناقص استخوانی شده و به همین جهت وقتی که دم چنین سوسمار هایی گرفته شود، در یکی از نقاط شکنندگی دم مهره ها از یکدیگر مجزا می گردند و سوسمار ها بدین ترتیب خود را رهانیده و فرار می کنند. و البته بعد از مدتی دم از دست داده را مجددا ترمیم می کنند.

پوست سوسمار ها دارای قابلیت ارتجاعی است و حاوی فلس هایی است که به صورت ردیف های طولی و عرضی و مورب قرار گرفته اند. این فلس ها می توانند صاف یا دندانه دار باشند.

زبان سوسمارها یا فقط کمی متحرک است یا به طور آزاد قابل رها شدن و انبساط یافتن است.

به عنوان مثال آفتاب پرست قادر است زبان خود را چندین اینچ از پوزه به بیرون پرتاب کرده و به این ترتیب حشرات را شکار کند. 

نوک پهن زبان که پر از ماده مخاطی چسبنده است در این کار به آفتاب پرست کمک می کند. 

کروف که مار شیشه ای است و  Glass snake نیز نامیده می شود. در واقع نوعی سوسمار بدون پاست که به علت شفاف و براق بودن پوستش به آن لقب مار شیشه ای داده اند. نام علمی این جانور Ophisaurus apodos است.

در سوسمار ها روی آرواره دندان های کوچکی قرار گرفته است.

با وجود اینکه در سوسمار ها مثانه دارند، ولی ادرار این جانور نظیر پرندگان و بسیاری از خزندگان در کلواک با مدفوع مخلوط شده و به صورت نیمه جامد دفع می شود.

مرکز یادگیری سایت تبیان

تهیه و تنظیم: یگانه داودی