بسم
الله الرحمن الرحیم
[همو
كه] از آسمان، آبى فرو فرستاد. پس رودخانههایى به اندازه گنجایش خودشان روان
شدند، و سیل، كفى بلند روى خود برداشت، و از آنچه براى به دست آوردن زینتى یا
كالایى، در آتش مىگدازند هم نظیر آن كفى برمىآید. خداوند، حق و باطل را چنین
مَثَل مىزند. اما كف، بیرون افتاده از میان مىرود، ولى آنچه به مردم سود
مىرساند در زمین [باقى] مىماند. خداوند مَثَلها را چنین مىزند. (17) الرعد
در
این آیه دو مثال براى معرّفى باطل ذكر شده است، یكى مثال كفى كه بر روى آب ظاهر
مىشود و دوّم كفى كه هنگام ذوب فلزات، روى آنها را مىپوشاند. باطل همچون كف است،
زیرا:
1
رفتنى است.
2
در سایه حقّ جلوه مىكند.
3
روى حقّ را مىپوشاند.
4
جلوه دارد ولى ارزش ندارد. نه تشنهاى را سیراب مىكند نه گیاهى از آن مىروید.
5
با آرام شدن شرایط محو مىشود.
6
بالانشین پر سر و صدا، امّا توخالى و بىمحتوى است. چنان كه در آیات دیگر نیز بر
این امر تأكید شده است:
«بَلْ نَقْذِفُ بِالْحَقِّ عَلَى الْباطِلِ
فَیَدْمَغُهُ» «1»، با حقّ بر سر باطل مىكوبیم.
«یَمْحُ اللَّهُ الْباطِلَ» «2»، خداوند باطل را
محو مىكند.
«وَ ما یُبْدِئُ الْباطِلُ وَ ما یُعِیدُ» «3»، باطل
در دنیا و آخرت محو و نابود است.
«إِنَّ الْباطِلَ كانَ زَهُوقاً» «4»، همانا
باطل رفتنى است.
«جاءَ الْحَقُّ وَ زَهَقَ الْباطِلُ» «5»، حقّ
آمد و باطل رفت.
تمثیل،
مسائل عقلى را محسوس و راه رسیدن به هدف را نزدیك مىنماید، مطالب را همگانى و
لجوجان را خاموش مىسازد، لذا قرآن از این روش بسیار استفاده نموده است.
پیامها
1
فیض الهى جارى است و هركس به مقدار استعدادش بهرهمند مىشود. «أَوْدِیَةٌ
بِقَدَرِها»
2
تلاش براى ساخت وسایل ضرورى (مَتاعٍ) یا رفاهى (حِلْیَةٍ) ممدوح است.«یُوقِدُونَ
عَلَیْهِ فِی النَّارِ»
3
در كورهى حوادث است كه ناخالصىها معلوم و حقّ و باطل ظاهر مىشود.«یُوقِدُونَ
عَلَیْهِ ... زَبَدٌ مِثْلُهُ»
4
وجود باطل، اختصاص به مكان و زمینهى خاص ندارد. (كف، هم بر روى سیل سرد و هم بر
روى فلزات گداخته ظاهر مىشود.) «زَبَدٌ مِثْلُهُ»
5 سرچشمه باطل، ناخالصىهایى است كه حقّ و
حقیقت بدان آلوده شده است.«یَضْرِبُ اللَّهُ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ»
6 حقّ و باطل با هم هستند، امّا سرانجام،
باطل رفتنى است. «فَیَذْهَبُ جُفاءً»
7 نفع مردم در حقّ است. «ما یَنْفَعُ
النَّاسَ»
8 حقّ ماندنى است. «فَیَمْكُثُ فِی
الْأَرْضِ»
9 هر ثروت، دانش، دوست و یا حكومتى كه براى
مردم مفید باشد، ماندنى است. «ما یَنْفَعُ النَّاسَ فَیَمْكُثُ فِی الْأَرْضِ»
10 آنچه از سوى خداوند نازل مىشود، همچون
باران خالص و حقّ است، لكن همین كه با مادیات درآمیخت، دچار ناخالصى و زمینهى
پیدایش كف و باطل مىشود. «أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً»
__________________________________________________
(1). انبیاء، 18.(2). شورى، 24.(3). سبأ، 49.(4).
اسراء، 81.(5). اسراء، 81. [.....]
تفسیر
نور، ج6، ص: 208