کدام پرندگان حلال گوشت‌اند؟

در دو مقاله قبل در مورد حلیت و حرمت دو بخش از حیوانات سخن گفتیم در این مقاله به آخرین دسته از آنها یعنی پرندگان می پردازیم که علاوه بر بیان حلیت و حرمت گوشت آنها به چند حکم پرکاربرد نیز اشاره ای خواهیم کرد.

کدام پرندگان حلال گوشتند؟

پرندگان یا حلال گوشتند یا حرام گوشت که نوع حلال آن به دو روش از نوع حرام آن قابل تشخیص است.

نشانه های تشخیص پرنده حلال گوشت از حرام گوشت

برای تشخیص پرنده حلال گوشت از حرام گوشت وجود یکی از این دو نشانه کافی است و حتما لازم نیست که هر دو نشانه در پرنده ای با هم وجود داشته باشد. (تحریر الوسیله 2/157م8)

1. مقایسه مدت بال زدن با صاف نگه داشتن بالها (مقایسه دفیف با صفیف)

هر پرنده ای که به هنگام پرواز، مدت بال زدنش بیشتر از صاف نگه داشتن بالهایش باشد، حلال گوشت است مانند کبوتر و اگر برعکس بود یعنی کمتر بال می زد و بیشتر بالهایش را صاف نگه می داشت، چنین پرنده ای حرام گوشت خواهد بود مانند عقاب.

2. داشتن «چینه دان» یا «سنگ دان» یا «تیغه پشت پا»

اگر پرنده ای تنها یکی از این سه مورد را داشت پرنده ای حلال گوشت است و اگر به کلی فاقد این سه بود حرام گوشت خواهد بود.

دو تذکر:

1. در بحث حرمت و حلیت و نیز استفاده از نشانه های تشخیص، فرقی بین پرندگان خشکی و دریایی وجود ندارد. با اینکه پرندگان دریایی ماهی خوار هستند اما این تاثیری در حلیت و یا حرمت گوشت آنها ندارد.

2. این علامتها در صورتی کارایی دارند که در نقل معتبری (آیه و روایتی معتبر) به حلیت و یا حرمت پرنده ای تصریح نشده باشد که اگر چنین تصریحی وجود داشت دیگر توجه ای به آن نشانه ها نمی شود. مانند طاووس که در روایات به حرام بودن گوشت آن تصریح شده است. امام رضا علیه السلام فرمود: «الطَّاوُوسُ لَا یَحِلُّ أَكْلُهُ» خوردن گوشت طاووس حلال نیست. (وسائل الشیعة24/106) البته پرستو این علائم را دارا می باشد ولی حلال گوشت است.

3. تخم هر پرنده ای تابع همان پرنده است پس اگر پرنده ای مانند اردک حلال گوشت بود؛ خوردن تخم آن هم حلال است و اگر مانند کلاغ حرام گوشت بود خوردن تخم آن نیز حرام است.(تحریرالوسیله2/158م12)

راههای کشتن شرعی پرندگان حلال گوشت

پرنده حلال گوشتی که ما قصد خوردن گوشت آن را داریم در یکی از دو حالتهای زیر قرار دارد:

الف. زنده است و در دست انسان مهار شده است:

چنین پرنده ای را باید همانند گوسفند رو به قبله کرد و با گفتن نام خدا سر برید (تمام احکام سر بریدن حیوان در مورد این پرنده اجرا می شود)

ب. زنده است ولی در دست انسان مهار نیست مانند پرنده ای که در آسمان پرواز می کند:

این پرنده را با مجروح کردن بدنش به گونه ای که خون از بدنش خارج شود شکار می کنند. برای حلال ماندن گوشت این پرنده شرایطی برای شکار وجود دارد که باید رعایت شود مانند:

گفتن نام خدا هنگام پرتاب تیر یا آن وسیله شکاری- همه مراجع تیز بودن نوک آن تیر یا وسیله را هم شرط می دانند- مسلمان بودن شکارچی و نیز اگر شکار هنوز زنده است در ذبح آن کوتاهی ننمایند.

بنابراین اگر شکارچی مسلمان نباشد؛ یا هنگام تیراندازی نام خدا برده نشود؛ یا با وسیله ای کشته شود که خون از بدنش خارج نشود و یا در صورت زنده ماندن شکار سر او به روش شرعی بریده نشود؛ آن پرنده در حکم مردار بوده و خوردن گوشتش حرام خواهد بود.

متاسفانه گاهی دیده می شود افرادی با تفنگ بادی بدون اینکه نام خدا را بر زبان ببرند پرنده ای مانند گنجشک را هدف قرار داده و بعد از اصابت ساچمه به بدن حیوان و نیمه جان شدن او،  به جای ذبح شرعی، اقدام به کندن سر حیوان می کنند که این کار باعث حرام شدن آن شکار می شود؛ زیرا با این روش آن پرنده تبدیل به مرداری می شود که عین نجاست است و خوردنش حرام است.

یک قانون مهم و کلی برای تمام شکارها

در صورتی که شکار برای نیاز زندگی یا برای کسب و کار باشد و طبق مقررات شرعی هم صورت گیرد از نظر شرعی جایز و خوردن گوشت آن حیوان نیز حلال خواهد بود اما اگر شکار کردن به قصد تفریح و خوشگذرانی باشد هر چند در نهایت گوشت آن شکار را مصرف نمایند اما چنین کاری از نظر اسلام حرام است. چون این کار حرام است پس اگر کسی به این نیت به مسافرت برود سفر او سفر حرام است و در چنین سفری نماز را باید کامل بخواند و روزه هم باید بگیرد.

بخش احکام اسلامی تبیان

در تنظیم این نوشته از بخش استفائات مراجع عظام تقلید از جمله مقام معظم رهبری و نیز آیات عظام مکارم شیرازی و سیستانی استفاده شده است.