شورای عالی انقلاب فرهنگی از آغاز تاکنون
پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی در بهمن 1357 و به دنبال آن استقرار نظام جمهوری اسلامی به جای نظام شاهنشاهی، تغییر و تحول بنیادین در عرصه های گوناگون اجتماعی را ایجاب می كرد چرا كه تحول در نظام از طریق تحول در بنیادها و ساختارها تحقق می یابد. در این راستا مقوله «فرهنگ» از جایگاه ویژه و پایگاه ممتازی برخوردار است و تصور تغییر در نظام، بدون تغییر در فرهنگ حاكم بر آن، تصوری ناموجّه است.
صدور پیام نوروزی امام خمینی « ره » در اول فروردین 1359 را باید نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی دانست. ایشان در بند یازده این پیام بر ضرورت ایجاد«انقلاب اساسی در دانشگاه های سراسر كشور»، «تصفیه اساتید مرتبط با شرق و غرب» و «تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی» تأكید كردند.
صدور پیام نوروزی امام خمینی « ره » در اول فروردین 1359 را باید نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی دانست.
شورای انقلاب به دنبال ملاقات با امام (ره) در بیانیه 29/1/59 خود مقرر كرد كه دانشگاه باید از حالت ستاد عملیاتی گروه های گوناگون خارج شود. در این بیانیه، سه روز مهلت برای برچیده شدن دفاتر و تشكیلات گروه ها در دانشگاه ها تعیین و افزوده شده بود كه امتحانات دانشگاهی باید تا 14 خرداد به پایان برسد و از 15 خرداد دانشگاه ها تعطیل و هرگونه اقدام استخدامی و مانند آن در دانشگاه متوقف گشته و نظام آموزشی كشور براساس موازین انقلابی و اسلامی طرح ریزی شود. پس از تعطیل رسمی دانشگاه ها، امام خمینی (ره) در23/3/59 فرمانی را مبنی بر تشكیل ستاد انقلاب فرهنگی صادر نمودند . در قسمتی از فرمان ایشان آمده است :
«مدتی است ضرورت انقلاب فرهنگی كه امری اسلامی است و خواست ملت مسلمان میباشد اعلام شده است و تاكنون اقدام مؤثری انجام نشده است و ملت اسلامی و خصوصاً دانشجویان با ایمان متعهد نگران آن هستند و نیز نگران اخلال توطئه گران كه هم اكنون گاه گاه آثارش نمایان می شود و ملت مسلمان و پایبند به اسلام خوف آن دارند كه خدای نخواسته فرصت از دست برود و كار مثبتی انجام نگیرد و فرهنگ همان باشد كه در طول مدت سلطه رژیم فاسد كارفرمایان بی فرهنگ، این مركز مهم اساسی را در خدمت استعمارگران قرار داده بودند. ادامه این فاجعه كه مع الاسف خواست بعضی گروه های وابسته به اجانب است، ضربه ای مهلك به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی وارد خواهد كرد و تسامح در این امر حیاتی، خیانتی عظیم به اسلام و كشور اسلامی است. بر این اساس به حضرات آقایان محترم محمدجواد باهنر، مهدی ربانی املشی، حسن حبیبی، عبدالكریم سروش، شمس آل احمد، جلال الدین فارسی و علی شریعتمداری مسؤولیت داده می شود تا ستادی تشكیل دهند و از افراد صاحب نظر متعهد، از بین اساتید مسلمان و كاركنان متعهد با ایمان و دیگر قشرهای تحصیل كرده، متعهد و مؤمن به جمهوری اسلامی دعوت نمایند تا شورایی تشكیل دهند و برای برنامه ریزی رشته های مختلف و خط مشی فرهنگی آینده دانشگاه ها، بر اساس فرهنگ اسلامی و انتخاب و آماده سازی اساتید شایسته، متعهد و آگاه و دیگر امور مربوط به انقلاب آموزشی اسلامی اقدام نمایند».
ستاد انقلاب فرهنگی طبق فرمان امام (ره) ملزم بود كه در برخورد با مسائل دانشگاهی فعالیتهای خود را بر چند محور متمركز كند:
1ـ تربیت استاد و گزینش افراد شایسته برای تدریس در دانشگاه ها
2ـ گزینش دانشجو
3ـ اسلامی كردن جوّ دانشگاه ها و تغییر برنامه های آموزشی دانشگاه ها، به صورتی كه محصول كار آنها در خدمت مردم قرار گیرد.
بر این اساس، ستاد از صاحبنظران مختلف دعوت به همكاری نمود و در اولین گام گروه های برنامه ریزی در رشته های پزشكی، فنی و مهندسی، علوم پایه كشاورزی، علوم انسانی و هنر تشكیل شد. از آنجایی كه مدیریت دانشگاه ها در گذشته هماهنگ با فرهنگ اسلامی جامعه نبود، باید تغییراتی در مدیریت دانشگاه ها به عمل می آمد، سازمان دانشگاه ها باید دگرگون میشد و مهمتر از همه، محیط دانشگاه ها اسلامی میشد . برای این منظور، كمیته ای در ستاد با عنوان«كمیته اسلامی كردن دانشگاه ها» تشكیل شد.
با توجه به ناهماهنگی ضوابط و مقررات حاكم بر دانشگاه ها با شرایط انقلابی جامعه، قسمت اعظم فعالیتهای ستاد بر اسلامی كردن دانشگاه ها و تعیین ضوابط و مقرراتی منطبق با موازین اسلامی متمركز شد.
در سال 75 شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف گردید در رأس فعالیت های خود به «مدیریت فرهنگی» جامعه در عرصه های مختلف بپردازد و با سیاستگذاریهای اصولی خود زمینه را برای پیدایش جامعهای بهره مند از حیات طیبه الهی فراهم سازد.
در شهریور ماه سال 62 با توجه به نظر امام (ره) مبنی بر لزوم ترمیم و تقویت ستاد و مخصوصاً حضور مسئولین اجرایی در آن، به دنبال نامه رئیس جمهور وقت (حضرت آیت الله خامنه ای)، امام امت در تاریخ 8/6/62 طی نامه ای به پیشنهاد رئیس جمهور مبنی بر ترمیم و تكمیل ستاد انقلاب فرهنگی پاسخ دادند و از این تاریخ ستاد با تركیب ذیل به فعالیت خود ادامه داد: نخست وزیر، وزرای فرهنگ و آموزش عالی و فرهنگ و ارشاد اسلامی، دو نفر دانشجو به انتخاب جهاد دانشگاهی و آقایان علی شریعتمداری، احمد احمدی، عبدالكریم سروش و مصطفی معین.
با بازگشایی دانشگاه ها و توسعه مراكز آموزشی و گستردگی فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی، ضرورت تقویت این نهاد بیش از پیش احساس شد. در 19 آذر 1363 دومین ترمیم عمده ستاد انقلاب فرهنگی توسط حضرت امام خمینی (ره) انجام گرفت و به این ترتیب شورای عالی انقلاب فرهنگی با تركیبی جدید تشكیل شد. در بخشی از این فرمان آمده است:
«خروج از فرهنگ بدآموز غربی و نفوذ و جایگزین شدن فرهنگ آموزنده اسلامی، ملی و انقلاب فرهنگی در تمام زمینه ها در سطح كشور آن چنان محتاج تلاش و كوشش است كه برای تحقق آن سالیان دراز باید زحمت كشید و با نفوذ عمیق ریشه دار غرب مبارزه كرد. اینك با تشكر از زحمات ستاد انقلاب فرهنگی برای هر چه بارورتر شدن انقلاب در سطح كشور، تقویت این نهاد را لازم دیدم بدین جهت علاوه بر كلیه افراد ستاد انقلاب فرهنگی و رؤسای محترم سه قوه، حجج اسلام آقای خامنه ای، آقای اردبیلی و آقای رفسنجانی و همچنین جناب حجه الاسلام آقای مهدوی كنی و آقایان سیدكاظم اكرمی وزیر آموزش و پرورش و رضا داوری و نصرالله پورجوادی و محمدرضا هاشمی را به آنان اضافه نمودم».
به دنبال استفسار مورخ 29/11/63 رئیس جمهور وقت در باره اعتبار مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی، حضرت امام در تاریخ 6/12/63 پاسخ فرمودند:
«ضوابط و قواعدی را كه شورای محترم عالی انقلاب فرهنگی وضع می نمایند باید ترتیب اثر داده شود».
سومین ترمیم عمده شورای عالی انقلاب فرهنگی به سال 1375 برمیگردد. حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در تاریخ 14/9/75 با صدور پیامی ضمن تعیین تركیب جدید اعضای شورای عالی بر اهمیت جایگاه و وظایف خطیر آن نیز تأكید نمودند، در این پیام آمده است:
«شورای عالی انقلاب فرهنگی كه با تدبیر حكیمانه امام راحل عظیم الشان به جای ستاد انقلاب فرهنگی پدید آمد، نقش فعال و مؤثری را در عرصه های امور فرهنگی كشور به خصوص دانشگاه ها ایفا كرد و بركات زیادی از خود به جای گذارد. اكنون با پیشرفت كشور در كار سازندگی و گسترش دامنه نیاز به دانش و تخصص و لزوم فراگیری علوم و فنون و پرورش محققان و نوآوران و استادان و متخصصان كارآمد، اهمیت این بخش از مسایل فرهنگی تأكید مضاعف یافته است. توسعه دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و دیگر مراكز آموزش و آموزش عالی كه پاسخ طبیعی به آن نیاز است و افزایش چشمگیر كمیت دانشجویی، به نوبه خود تكالیف تازه ای را بر عهده مسؤولان امور فرهنگی كشور میگذارد كه برتر از همه آنها اولاً كیفیت بخشیدن به مایه های علم و تحقیق در این مراكز و ثانیاً پرداختن به تربیت معنوی دانشجویان و هدایت فكر و عمل آنان است».
سوتیتر3
در بخشی دیگر از این پیام، با اشاره به هجوم فرهنگی همه جانبه دشمنان به ارزشهای اسلامی، فرهنگ اصیل ملی و باورهای مردم، آمده است:
«همه این حقایق مهم و هشدار دهنده مسؤولان فرهنگی كشور را به تدبیری برتر و اهتمامی بیشتر و تلاشی گسترده تر فرا می خواند و به ویژه شورای عالی انقلاب فرهنگی را كه در جهاد ملی با بیسوادی و عقب ماندگی علمی و تبعیت فرهنگی، در حكم ستاد مركزی و اصلی است، به تحرك و نوآوری و همت گماری برمی انگیزد».
بدین ترتیب شورای عالی انقلاب فرهنگی وارد مرحله جدیدی از حیات تشكیلاتی شد. در این مرحله شورای عالی انقلاب فرهنگی موظف گردید در رأس فعالیت های خود به «مدیریت فرهنگی» جامعه در عرصه های مختلف بپردازد و با سیاستگذاریهای اصولی خود زمینه را برای پیدایش جامعهای بهره مند از حیات طیبه الهی فراهم سازد.
اهداف شورای عالی انقلاب فرهنگی
گسترش و نفوذ فرهنگ اسلامی در شئون جامعه و تقویت انقلاب فرهنگی و اعتلای فرهنگ عمومی
تزكیه محیط های علمی و فرهنگی از افكار مادی و نفی مظاهر و آثار غربزدگی از فضای فرهنگی جامعه
تحول دانشگاه ها، مدارس و مراكز فرهنگی و هنری براساس فرهنگ صحیح اسلامی، گسترش و تقویت هر چه بیشتر آنها برای تربیت متخصصان متعهد، اسلام شناسان متخصص، مغزهای متفكر و وطن خواه، نیروهای فعال و ماهر، استادان، مربیان و معلمان معتقد به اسلام و استقلال كشور
تعمیم سواد، تقویت و بسط روح تفكر و علم آموزی و تحقیق و استفاده از دستاوردها و تجارب مفید دانش بشری برای نیل به استقلال علمی و فرهنگی
حفظ و احیاء و معرفی آثار و مآثر اسلامی و ملی
نشر افكار و آثار فرهنگی انقلاب اسلامی، ایجاد و تحكیم روابط فرهنگی با كشورهای دیگر به ویژه با ملل اسلامی
وظایف شورای عالی انقلاب فرهنگی
تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران و تعیین اهداف و خط مشی های آموزشی، پژوهشی، فرهنگی و اجتماعی كشور
تجزیه و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی جهان و تبیین تأثیر كانون ها و ابزارهای مهم در این زمینه و اتخاذ تدابیر مناسب
بررسی و تحلیل شرایط و جریانات فرهنگی، ارزشی و اجتماعی جامعه به منظور تعیین نقاط قوت و ضعف و ارائه راه حل های مناسب
بررسی الگوهای توسعه و تحلیل آثار و پیامدهای فرهنگی سیاست ها و برنامه های توسعه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی كشور و ارائه پیشنهادهای اصلاحی به مراجع ذی ربط
تبیین و تعیین شاخص های كمی و كیفی برای ارزیابی وضع فرهنگی كشور
بررسی و ارزیابی وضع فرهنگ، آموزش و تحقیقات كشور
تدوین و تصویب سیاست های اساسی تبلیغات كشور
تهیه و تدوین مبانی و شاخص های دانشگاه، متناسب با نظام اسلامی و طراحی راهكارهای تحقق آن
تعیین سیاست های نظام آموزشی و پرورشی و آموزش عالی كشور
تهیه و تصویب طرح های مناسب در جهت تقویت و ارتقاء تبلیغات دینی و حمایت از فعالیت های مردمی به ویژه احیا و عمران مساجد
تهیه و تصویب طرح های راهبردی و كاربردی برای ایجاد مناسبات سالم و سازنده اجتماعی و اصلاح «ناهنجاری ها»
تهیه و تصویب سیاست ها و طرح های لازم برای رشد و تقویت باورها و گرایش های دینی، معنوی و فرهنگی در جامعه و گسترش فرهنگ عفاف
سیاستگذاری و تصویب طرح های مناسب برای گسترش روحیه تعهد و احساس مسئولیت فرهنگی در جامعه و تشویق مردم به مشاركت در صحنه های مختلف فرهنگی، سیاسی و انقلابی
شناخت نیازهای فكری و معرفتی ضروری و تهیه طرح های لازم برای فعالیت اندیشمندان و به كارگیری امكانات پژوهشی حوزه و دانشگاه برای پاسخ گویی به آن نیازها
تهیه و تصویب طرح های مناسب برای شناسایی و معرفی مظاهر، مجاری و شیوه های هجوم فرهنگی دشمنان به مبانی اندیشه، فرهنگ و ارزش های اسلامی و انقلابی و طراحی راهبردها و تدابیر لازم برای دفع آن
برنامه ریزی و تهیه طرح های خاص برای شناسایی، جذب و تعالی فكری نخبگان و تربیت و پرورش علمی و معنوی استعدادهای درخشان و بهره گیری از توانایی ها و ابتكارات و خلاقیت های آنان
تهیه و تصویب برنامه ها و طرح های همكاری حوزه و دانشگاه در زمینه های علمی، آموزشی و پژوهشی
طراحی سیاست های مناسب برای اصلاح نگرش جامعه نسبت به شأن و منزلت زن (براساس تعالیم عالیه اسلام) و تدوین برنامه های كارآمد به منظور تحكیم بنیان خانواده و ارائه الگوی زن مسلمان
سیاستگذاری تدوین كتب درسی و تعیین ضوابط نشر كتاب و تولیدات هنری و فرهنگی
سیاستگذاری و ساماندهی نظام اطلاع رسانی كشور و نحوه نظارت بر آن
تهیه و تصویب اصول فرهنگی سیاست های سیاحتی و زیارتی
تصویب اصول كلی و سیاست های توسعه روابط علمی، پژوهشی و فرهنگی با كشورهای دیگر
موضع گیری در سطح بین المللی نسبت به تحریفات فرهنگی علیه اسلام و جمهوری اسلامی ایران
تصویب ضوابط تأسیس مؤسسات و مراكز علمی، فرهنگی، تحقیقاتی، فرهنگستان ها، دانشگاه ها و مراكز آموزش عالی و تصویب اساسنامه هر یك و تجدید نظر در اساسنامه های مؤسسات مشابه عنداللزوم
تصویب ضوابط كلی گزینش مدیران، استادان، معلمان و دانشجویان دانشگاه ها و مراكز تحقیقاتی و فرهنگی و مدارس كشور و تعیین مرجع برای گزینش آنان
تبصره: نامزد ریاست دانشگاه ها را وزرای فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت، درمان و آموزش پزشكی برای تأیید به شورا معرفی می كنند.
سیاستگذاری به منظور ریشه كن كردن بیسوادی
تعیین مرجع برای طرح، تدوین و تصویب برنامه های فرهنگی، پژوهشی آموزشی، علمی و تحقیقاتی
نظارت و پی گیری مستمر بر اجرای مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی و ارزیابی نتایج و حمایت از اجرای آنها و نیز نظارت بر عدم مغایرت طرح ها و برنامه های آموزشی، پژوهشی و فرهنگی - به اجرا در آمده توسط وزارتخانه ها، مؤسسات و سازمان ها - با اصول سیاست ها و خط مشی های مصوب فرهنگی كشور.
منبع: سایت شورای عالی انقلاب فرهنگی
مطالب مرتبط:
