نویسنده: سرور حاجی سعید

در مقاله‌ی قبل نیاز کودکان به خواب، ساعات خواب کافی برای کودکان در سنین مختلف، رضا و رغبت کودکان به خواب و اثرات ناخوشایند اجبار به خوابیدن را مورد بررسی قرار دادیم.

برای خواندن مقاله‌ی قبل اینجا را کلیک کنید.

حال در این مقاله به دیگر مباحث مرتبط با این موضوع  می پردازیم:

مکان خواب کودک

کودکی که در اتاقی با هوای کثیف و جمعیت زیاد بخوابد، به زودی بی حال و رنگ پریده و دارای عضلات شل و سست می‌شود، هر چند که غذا و سایر امور زندگی او مورد توجه قرار گرفته باشد.

نکته‌ی مهم این است که بیشتر اوقات روز حتی وقتی که آفتاب نباشد، طفل را در گهواره اش خارج از اتاق و در هوای آزاد بگذاریم. ولی باید در نظر داشت مادری که در تمام روز کودک خود را در هوای آزاد نگه داشته و عصر او را به اتاقی ببرد که هوایش کثیف است یا به خوبی تهویه نشده و یا مثلا بیش از اندازه گرم است، تمام زحمت خود را به هدر داده است.

اتاق خواب کودک

اتاق خواب کودک باید آفتاب‌گیر باشد. پیش از خواب طفل هوای اتاق باید تهویه شود، زیرا در اتاق دربسته، فقط برای نیم ساعت آن هم برای یک نفر هوای آزاد و پاکیزه موجود است، البته باید توجه داشت که کودک نباید در جریان مستقیم هوا (مثلا بین دو پنجره که در مقابل هم باز هستند) بخوابد، زیرا سرما می‌خورد.

گهواره کودک باید در سمت مخالف در و پنجره باشد و از بخاری و هر منبع سرد و گرم کننده‌ای فاصله داشته باشد، زیرا هرگز حرارت بدن کودک به خودی خود تنظیم نمی‌شود و باید در گرما او را سرد و در سرما او را گرم نمود و آنچه فوق‌العاده مهم است این است که باید در اتاق نوزاد مخصوصا تا سه ماهگی گل و گیاه قرار نداد.

بنابراین کودکی که به خوبی شیر خورده، روز در هوای آزاد خوابیده و دست و پا زده و در هوای شب در هوای پاک و خنک تنفس کرده باشد، هیچ گاه خواب 8 ساعتی پدر و مادر را بر هم نخواهد زد.

درباره‌ی مکان خواب کودک از نظر «شلوغی و خلوتی» ، بعضی از مادران علاقه دارند که حتما بچه در یک محیط آرام بخوابد. این کار تا اندازه‌ای خوب است، اما از آنجا که زندگانی امروز، سکوت و آرامش را به هیجان و سروصدا مبدل کرده است و ممکن است همیشه محیط آرام مهیا نباشد، لذا برای این که بچه در محیط پر سروصدا دچار بی خوابی نشود، بهتر است او را طوری عادت داد که در محیط پر سروصدا نیز به راحتی بتواند بخوابد. مخصوصا در خانواده هایی که چندین بچه دارند این عمل مفید است، زیرا نمی توان کودکان دیگر را از سروصدا باز داشت. بنابراین موقعی که بچه های دیگر حرف می زنند و آواز می خوانند باید بدانند که کودک خردسال به زودی به این سروصداها عادت خواهد کرد. بنابراین با نوک پا راه رفتن یا آهسته صحبت کردن به هیچ وجه لزومی ندارد.

مطلب آخر در مورد مکان خواب کودک «تعیین محل جداگانه ای» برای خواب طفل از پدر و مادر می باشد.

کودک از بدو تولد می تواند در اتاقی جداگانه (اگر اتاق به قدر کافی در اختیار باشد) به تنهایی بخوابد؛ مشروط بر این که پدر و مادر مجاور و خیلی نزدیک او باشند تا در صورتی که نوزاد گریه کرد، صدای او را بشنوند. اگر نوزاد در اتاق پدر و مادرش می خوابد، لااقل باید بعد از «سه ماهگی» به تنهایی خوابیدن عادت کند و در «شش ماهگی» باید او را جداسا خت، زیرا در این سن طفل به قدر کفایت توانایی توجه و مراقبت از خود را دارد. به علاوه هنوز عقیده‌ای درباره‌ی محل خواب خود پیدا نکرده است.

به هیچ وجه صلاح نیست کودک بعد از «9 ماهگی» باز هم در اتاق پدر و مادر بخوابد، زیرا طفل به خوابیدن نزد پدر و مادر عادت می کند و بعدها به هیچ وجه به جدا شدن تمایلی نداشته و از خوابیدن در اتاق جداگانه ترس و وحشت شدیدی پیدا خواهد کرد. هر چه طفل بزرگ تر شود، جدا ساختن او مشکل تر و سخت تر خواهد بود.

گاهی وقتی طفل خیلی کوچک است، شب با ترس و وحشت از خواب بیدار می‌شود و مکرر به اتاق والدین می آید و با شدت گریه می کند. پدر ومادر او را به رختخواب خود می آورند تا همه با هم قدری بخوابند. این عمل شاید کار خوبی به نظر برسد، ولی اشتباه بزرگی است. حتی اگر با این عمل، اضطراب و وحشت طفل نیز طی چند هفته بهبود یابد، طفل به تدریج به امنیتی که در رختخواب والدین حس می کند عادت کرده و باز ممکن است این کار را تکرار نماید. بنابراین همیشه باید طفل را فوری به اتاق و رختخواب خودش برگرداند.

تکان دادن کودک و زمزمه‌ی مادر برای او

نوزاد از سروصدای زیاد و جابجا شدن متنفر است، اما مخالف تکان دادن نیست. او دوست دارد در آغوش مادر یا در گهواره تکان داده شود. از تکان دادن احساس آرامش و دل گرمی می کند، زیرا حرکت نشانه آن است که کسی در نزدیکی او وجود دارد و مراقبش می باشد. در صورتی که خاموشی و بی حرکتی نشانه‌ی تنهایی است؛ اما نباید چنان شود که به صورت عادت درآید، زیرا عادتی است که خیلی دیر ترک می‌شود.

مطلب دیگر زمزمه های نرم و لطیف مادر است که به کودک احساس آرامش می دهد. اما این هم نباید به صورت عادت درآید. هم چنین در کودکان بزرگ تر، داستان های شیرین کودکانه، خوابِ آرام و راحتی را برایشان فراهم می سازد.

بعضی اطفال عادت دارند که در رختخوابشان حتما عروسک و یا اسباب بازی و... در کنار شان باشد که اشکالی ندارد.

اثر خواب مرتب و نامرتب

به طور خلاصه باید کودک را از بدو تولد به خواب خوب عادت داد و این خواب خوب باید در تمام دوران کودکی ادامه یابد. بی خوابی یکی از عوارض دوران کودکی است و علایم آن مرتب نخوابیدن و کم شدن اشتها است که رفته رفته او را موجودی عصبانی و تندخو بارآورده و حس بی اعتمادی و پریشانی در او به وجود می آید و موجودی نامنظم و لجباز می‌شود.

 بچه هایی که در اثر بی خوابی خسته می‌شوند و یا برعکس، خستگی آنان را بی خواب می نماید، بدنشان رنجور شده و تدابیر بهداشتی کمتر در آنها موثر خواهد شد و این بی خوابی، زیربنای بیماری های مهم خواهد شد. بنابراین به هر نحوی که هست باید کودک به قدر کافی و به طور طبیعی بخوابد.

علل بی خوابی کودکان

1- کسر تغذیه: نه به جهت کمبود شیر مادر، بلکه هنگام شیر خوردن به علت غلبه‌ی خواب بر کودک و یا ناتوانی، خسته شده و از مکیدن باز می‌ماند. در نتیجه به مقدار لازم شیر نخورده و به علت گرسنگی زود بیدار می‌شود، فریاد می‌کشد و نمی خوابد.

2- کم تجربگی مادر

3- کم شیری مادر

4- هوا خوری

5- گوش درد کودکان: علامتش این است که یک طرف یا دو طرف گوش برافروخته و گونه‌ی همان طرف، سرخ و متورم شده و با اندک فشار انگشت به زیر گوش، کودک فریاد می زند.

به محض اطلاع و تشخیص گوش درد، پارچه‌ای گرم روی گوش کودک بگذارید و با کلاه، سر و گوش کودک را بپوشانید تا از جریان سریع هوا محفوظ بماند.

دیگر اینکه بدون اتلاف وقت به پزشک مراجعه کنید تا قبل از این که ورم گوش داخلی، سبب پارگی پرده صماخ گردد، طفل معالجه شود.

6- تنگی نفس و خارش های مخصوص

مطالب مرتبط:

مشکل نخوابیدن نوزاد در شب

نوزادان را طاقباز بخوابانید

مرگ ناگهانی نوزادان در اثر خواباندن غلط

مراقبت از نوزادان در تابستان