قوی ترین پاک کننده اموال!

قرآن كریم پس از رسیدگی به اقوام و خویشاوندان، به رعایت حال همسایگان سفارش فرموده: «وَ الْجارِ ذِی الْقُرْبی وَ الْجارِ الْجُنُبِ»¹ هم همسایه نزدیك و هم همسایه دور، هم خویش و هم بیگانه، از كسانی هستند كه ما موظف هستیم به آنها رسیدگی كنیم.

رعایت حقوق همسایگان در قرآن و بیانات ائمه اطهار(علیه السلام) مورد سفارش است و از آزار و اذیت آنان نیز به شدت نهی شده است.

رفتار دو همسایه با یکدیگر هم می‌تواند بسیار مفید و مؤثر باشد، و هم می‏تواند اسباب زحمت، نگرانی، دلخوری، آزردگی و حتی دشمنی را فراهم کند.

امیرالمؤمنین(علیه السلام) از رسول اكرم(صلی الله علیه و آله) نقل می‏فرماید: «ما زالَ جَبْریِیلُ یُوصِینِی بِالْجَارِ حَتَّی ظَنَنْتُ أَنَّهُ سَیُوَرِّثُه ؛ آنقدر جبرئیل به رعایت حال همسایه سفارش می‌کرد كه من گمان كردم برای همسایه نیز سهم‏الارثی قائل خواهد شد.»²

حقوق واجب بر اموال

قرآن در زمینه حقوق واجبی که بر اموال انسان ها قرار دارد، سکوت نکرده و می فرماید : «أَمَا تَسْمَعُ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ یَقُولُ فِی كِتَابِهِ: وَ الَّذِینَ فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ. لِلسّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ».³آیه قرآن تصریح می‏فرماید كه در اموال مؤمنین، حقی برای سائل و برای محروم است و باید مسلمان مقداری از مال را برای محرومین و برای كسانی كه در اثر نیاز چاره‏ای جز اظهار حاجت ندارند، در نظر بگیرد : «فِی أَمْوالِهِمْ حَقٌّ مَعْلُومٌ. لِلسّائِلِ وَ الْمَحْرُومِ»

بیان اوصافی اندر احوالات اهل عذاب!

در قرآن یكی از اوصاف اهل عذاب و كسانی كه به نماز بی‌اعتنا هستند و زكات را پرداخت نمی‌كنند این است كه : «و یَمْنَعُونَ الْماعُونَ»⁴از دادن «ماعون»، خودداری می‏كنند.

«ماعون» چیست؟

در روایات توضیح داده شده كه ماعون به این معناست كه اگر همسایه مهمان داشت و به وسیله ای احتیاج پیدا کرد ، و از همسایه‌اش درخواست کرد ، به او کمک کنند.

پاک کننده ای قوی برای اموالمان!

امام صادق (علیه السلام ) می‏فرماید: «لَكِنَّ اللَّهَ فَرَضَ فِی الْأَمْوَالِ ؛ »⁵ خداوند حقوقی را در اموالتان واجب كرده است كه باید بپردازید.

از همین رو امام سجاد(علیه السلام) در دعا می‏فرماید: «خدایا به ما توفیق بده اموالمان را از تبعات، پاك كنیم.»6

انسان ممكن است به واسطه حادثه یا سهل‌انگاری باعث وارد آمدن خسارت به اموال شخصی یا عمومی شود. هر كدام از این موارد تبعاتی را می‌آفریند كه بر ذمّه انسان خواهد بود. در اصطلاح رایج به این موارد مظالم می‏گویند.

آنهایی كه مقید به پاك بودن اموال هستند در هر سال غیر از خمس و زكات، به عنوان ردّ مظالم، مقداری پول كنار گذاشته و به فقرا می‌دهند.

زكات مایه‌ی پاکیزگی روح

قرآن به پیغمبر اسلام (صلی الله علیه و آله) خطاب می‏فرماید : «خُذْ مِنْ أَمْوالِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّیهِمْ بِها»7 : كه از مردم صدقه و زكات را بگیر تا اینكه جان آنها پاك شود .

در این آیه قرآن می فرماید: «تطهرهم» یعنی افراد را پاك می‏كند.

وقتی حق واجبی به اموال انسان تعلق می‏گیرد، اموال او آلوده است و علاوه بر آن جان او نیز آلوده می شود ، چرا كه امساك كردن از انجام تكلیف واجب، گناه است و گناه، روح را آلوده می‏كند.

دلبستگی به مال نوعی آلودگی است و راه پاک شدن از این آلودگی انفاق و بخشش است ؛«لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ»⁸ هرگز شما به نیكی نخواهید رسید مگر آنكه از اموالی كه آنرا دوست دارید در راه خدا بدهید : «حَتّی تُنْفِقُوا مِمّا تُحِبُّونَ»

نتیجه گیری:

وظایف مالی كه اسلام تعیین كرده، فقط برای این نیست كه امور جامعه سامان بگیرد و فقرا شورش نكنند. بلكه با انجام دادن این وظایف، انسان رشد نموده و تزكیه ‏شده و روح، تكامل پیدا می‏كند اگرچه مشكلات اجتماعی نیز حل می‏شود و فقرا به حقوق خود می‌رسند، اما این در درجه دوم قرار دارد. چرا که اساس و روح اسلام، اهمیّت به زندگی اخروی است.

پی نوشت ها :

1. نساء / 36.

2. من‏لایحضره‏الفقیه، ج 4، ص 13، باب «ذكر جمل من مناهی‌النبى‌(ص)».

3. معارج / 24.

4.ماعون / 7.

5.الكافی، ج 3، ص499.

6.بحارالأنوار، ج 93، ص 10.

7. توبه / 103.

8.آل‏عمران / 92.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش قرآن تبیان