پرتوی از سیره و سیماى امام محمد باقرعلیه السلام
کلام نور
امام باقر علیه السلام می فرماید:
« أُوصیكَ بِخَمْس: إِنْ ظُلِمْتَ فَلا تَظْلِمْ وَ إِنْ خانُوكَ فَلا تَخُنْ، وَ إِنْ كُذِّبْتَ فَلا تَغْضَبْ، وَ إِنْ مُدِحْتَ فَلا تَفْرَحْ وَ إِنْ ذُمِمْتَ فَلا تَجْزَعْ » (بحار الانوار، ج75، ص162)
تو را به پنج چیز سفارش مى كنم:
1- اگر مورد ستم واقع شدى، ستم مكن؛
2ـ اگر به تو خیانت كردند، خیانت مكن؛
3ـ اگر تكذیبت كردند، خشمگین مشو؛
4ـ اگر مدحت كردند، شاد مشو؛
5ـ و اگر نكوهشت كردند بیتابى مكن .
حضرت امام محمد باقرعلیه السلام اول ماه رجب، یا سوم صفر سال 57 هجرى قمرى در مدینه متولد گردید.
پدر بزرگوارش، حضرت على بن الحسین، زین العابدینعلیه السلام، و مادر مكرّمه اش، فاطمه معروف به «امّ عبدالله» دختر امام حسن مجتبى مىباشد. از این رو، آن حضرت از ناحیه پدر و مادر به بنى هاشم منسوب است.
شهادت امام باقرعلیه السلام در روز دوشنبه 7 ذیحجّه سال 114 هجرى قمرى در 57 سالگى، به دستور هشام بن عبدالملك خلیفه اموى، به وسیله خوراندن سمّ، اتفاق افتاد و مزار شریفش در مدینه در قبرستان بقیع مى باشد.
آن حضرت یكى از اطفال اسیر فاجعه كربلابود كه در آن وقت سه سال و شش ماه و ده روز از سن مباركشمیگذشت.
حضرت باقرعلیه السلام به علم و دانش و فضیلت و تقوا معروف بود و پیوسته مرجع حل مشكلات علمى مسلمانان به شمار مى رفت.
وجود امام محمد باقرعلیه السلام مقدمه اى بود براى بیداری امت. زیرا مردم، او را نشانهی فرزند كسانى مىدانستند كه جان خود را فدا كردند تا موج انحراف ـ كه نزدیك بود نشانه هاى اسلام را از میان ببرد ـ متوقف گردد.
امام باقرعلیه السلام بر آن شد تا انحراف حاكمان و دورى آنان از حقایق اسلام را به مردم بفهماند و بر مسلمانان آشكار سازد كه چنان امورى تحقق یافته است.
در موسم حج، از عراق و خراسان و دیگر شهرها، هزاران مسلمان از او فتوا مىخواستند و از هر باب از معارف اسلام از ایشان مى پرسیدند.
هشام بن عبدالملك خلیفه نابكار اموى وقتى به امام علیه السلام اشارت مىكند و مىپرسد كه این شخص كیست؟ به او مى گویند او كسى است كه مردم كوفه شیفته و مفتون اویند. این شخص، امام عراق است.
از سوى فقیهان بزرگ كه وابسته به حوزه هاى فكرى و علمى بودند، مسائل دشوار در محضر او مطرح مىشد و گفتگوهاى بسیار با امام به عمل مىآمد، از او پاسخ مىخواستند تا امام را در تنگنا قرار دهند و در مقابل مردم او را به خاموشى وادارند، ولى آن حضرت با پاسخ‌هاى قانع كننده و مستدل و محكم خود آنان را به اعجاب وا می داشت.
حوزه علمى او براى صدها دانشمند و محدث كه تربیت كرده بود پایگاهى مهم به شمار مىآمد.
جابر جعفى گوید: «ابوجعفر هفتاد هزار حدیث براى من روایت كرد.» و محمدبن مسلم گوید:«هر مسئله كه در نظرم دشوار مى نمود از ابوجعفر علیه السلام مىپرسیدم تا جایى كه سى هزار حدیث از او سؤال كردم.» امام باقر علیه السلام شیعیان خود را چنین وصف مى كند: «همانا شیعه ما، شیعه على، با دست و دل گشاده و از سر گشاده دستى و بى ریایى از ما طرفدارى مى كنند و براى زنده نگاه داشتن دین، متحد و پشتیبان ما هستند. اگر خشمگین گردند، ستم نمى كنند و اگر خرسند باشند از اندازه نمى گذرند. براى آن كس كه همسایه آنان باشد بركت دارند و با هر كس كه با آنان مخالف باشد طریق مسالمت پیش مىگیرند. و شیعه ما اطاعت خدا مى كند.»
امام باقر علیه السلام و خلفاى جور
امام باقرعلیه السلام با پنج خلیفه از خلفاى بنى امیه معاصر بود كه عبارتند از:
1ـ ولید بن عبدالملك
2ـ سلیمان بن عبدالملك
3ـ عمر بن عبدالعزیز
4ـ یزید بن عبدالملك
5ـ هشام بن عبدالملك.
و همه آنان جز عمر بن عبدالعزیز در ستمگرى و استبداد و خودكامگى دست كمى از نیاكان خود نداشتند و پیوسته براى امام باقر علیه السلام مشكلاتى فراهم مى نمودند.
ولى در عین حال، او از طریق تعلیم و تربیت، جنبشى علمى به وجود آورد و مقدمات تأسیس یك مركز علمى اسلامى را در دوران امامت خود پى ریزى كرد كه در زمان فرزند بزرگوارش امام جعفر صادق علیه السلام به نتیجه كامل رسید.
روش كار پیشوایان ما به ویژه امام سجاد و امام باقرعلیهم السلام كه در اوضاع فشار و خفقان به سر مى بردند به شیوه مخفى و زیرزمینى بود، شیوه اى كه موجب مىشد كسى از كارهاى آنان مطلع نشود. همین كارهاى پنهانى، گاهى كه آشكار مى شد، خلفا را سخت عصبانى مى نمود در نتیجه، وسایل تبعید و زندانىشدنآنها فراهم مى شد.
سرانجام، امام باقر علیه السلام كه پیوسته مورد خشم و غضب خلیفه وقت، هشام بن عبدالملك بود، به وسیله ایادى او مسموم شد و در سال 114 هجرى به شهادت رسید. جنازه آن بزرگوار، كنار قبر پدر بزرگوارش، در قبرستان بقیع، به خاك سپرده شد.
فضل و دانش امام باقر علیه السلام
امام محمدباقر علیه السلام در دوران امامت خود، به نشر و پخش معارف دین به ویژه فقه و احكام اسلامى پرداخت و ضمن حل مشكلات علمى به تعلیم و تربیت شاگردانى فاضل و آگاه مانند: محمدبن مسلم، زرارة بن اعین، ابونصیر، هشام بن سالم و جابربن یزید و حمران بن اعین ویریدبن معاویه عجلى، همت گماشت. آن حضرت در فضل و فضیلت، زهد و تقوا، اخلاق و معاشرت، سر آمد بزرگان بنى هاشم در عصر خود بود.
آوازه علوم و دانش او چناندراطراف و اكناف پیچیده بود كه ملقب به باقرالعلوم؛ یعنى شكافنده دانش ها گردید.
یكى از علماى بزرگ سنى به نام ابن حجر هیثمى درباره او مى نویسد:« محمد باقر به اندازه اى گنج هاى پنهان معارف و دانش ها را آشكار ساخته،وحقایق احكام و حكمت ها و لطایف دانش ها را بیان نموده كه جز بر عناصر بى بصیرت یا بد سیرت پوشیده نیست و از همین جاست كه وى را شكافنده دانش و جامع علوم و برافروزنده پرچم دانش خوانده اند. »
عبدالله بن عطا یكى از شخصیت هاى علمى زمان امام، مى گوید:«من هرگز دانشمندان اسلام را در هیچ محفل و مجمعى به اندازه محفل محمد بن على علیه السلام از نظر علمى حقیر و كوچك ندیدم.» امام باقرعلیه السلام در سخنان خود، اغلب به آیات قرآن كریم استناد مى نمود و از كلام خدا شاهد مى آورد ومیفرمود: « هر مطلبى را گفتم، از من بپرسید كه در كجاى قرآن است تا آیه مربوط به آن موضوع را معرفى كنم.»
ن ُه تیر بر قلب هشام
داستان مجلس تیراندازی که هشام بن عبدالملك ترتیب داد تا با شرکت دادن امام باقرعلیه السلام در مسابقه و به واسطه شكست ایشان، امام را در نظر مردم حقیر و كوچك جلوه دهد از وقایع جالب تاریخ زندگانی آن حضرت است؛ هشام مجلسی مهیا نمود و پیش از ورود امام (علیه السلام) به قصر خلافت، عده اى از درباریان را واداشت نشانه اى نصب كرده مشغول تیراندازى گردند.
امام باقر وارد مجلس شد و اندكى نشست. ناگهان هشام رو به امام كرد و گفت: آیا مایلید در مسابقه تیراندازى شركت نمایید؟ حضرت فرمود: من دیگر پیر شده ام و وقت تیراندازى ام گذشته است، مرا معذور دار. هشام كه خیال مى كرد فرصت خوبى به دست آورده و امام باقر را با شكست مواجه ساخته است، اصرار و پافشارى كرد و وى را سوگند داد و همزمان به یكى از بزرگان بنى امیه اشاره كرد كه تیر و كمان خود را به آن حضرت بدهد.
امام (علیه السلام) دست برد و كمان را گرفت و تیرى در چله كمان نهاد و نشانه گیرى كرد و تیر را درست به قلبِ هدف زد! آن گاه تیر دوم را به كمان گذاشت و رها كرد و این بار تیر در چوبه تیر قبلى نشست و آن را شكافت! تیر سوم نیز به تیر دوم اصابت كرد و به همین ترتیب نُه تیر پرتاب نمود كه هر كدام به چوبه تیرِ قبلى خورد! این عمل شگفت انگیز، حاضران را به شدت تحت تأثیر قرار داد و اعجاب و تحسین همه را برانگیخت.
هشام سخت تحت تأثیر قرار گرفت و بى اختیار گفت: آفرین بر تو اى اباجعفر! تو سر آمد تیراندازان عرب و عجم هستى، چگونه مى گفتى پیر شده ام ؟! آن گاه سر به زیر افكند و لحظه اى به فكر فرو رفت.
سپس امام باقر و فرزند برومندش امام صادق (علیهماالسلام) را در جایگاه مخصوص كنار خود جاى داد و فوق‌العاده تجلیل و احترام كرد و رو به امام كرد و گفت: قریش از پرتو وجود تو شایسته سرورى بر عرب و عجم است. این تیراندازى را چه كسى به تو یاد داده است و در چه مدتى آن را فرا گرفته اى؟
حضرت فرمود: مى دانى كه اهل مدینه به این كار عادت دارند، من نیز در ایام جوانى مدتى به این كار سرگرم بودم ولى بعد آن را رها كردم، امروز چون تو اصرار كردى ناگزیر پذیرفتم.
هشام گفت: آیا جعفر نیز مانند تو در تیراندازى مهارت دارد؟ امام فرمود: ما خاندان، اكمال دین و اتمام نعمت را كه در آیه « أَلْیَوْمَ أكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ» آمده از یكدیگر به ارث مىبریم و هرگز زمین از چنین افرادى خالى نمى ماند.
لینک ها:
عترت امام باقر (ع)یادی از امام ابوجعفر محمدباقر (علیه السلام )
گوشهاى از زندگانى امام محمد باقر علیه السلام
شمه‌اى از اخلاق، صفات و كرامات امام پنجم
ولادت امام محمد باقر علیه السلام
یادی از امام ابوجعفر محمدباقر- علیه السلام
