"آیت جود و سخا "

امام جواد علیه السلام:

سه چیز است که هر کس آن را مراعات کند پشیمان نگردد :

1.اجتناب از عجله

2.مشورت کردن

3.توکل بر خدا در هنگام تصمیم گیری .  

( مسند الامام الجواد، ص 247)

امام محمد بن علی الجواد علیه السلام ، در آخر ذیقعده سال 220 هجری در سن 25 سالگی توسط همسرش ، ام فضل مسموم شد و به شهادت رسید.

امام جواد علیه السلام در سن 7 یا 8 سالگی پس از شهادت پدر ، به امامت رسیده و هفده سال ، امامت نمودند . مادر ایشان از اهالی نوبه در آفریقا و نامش سبیکه بود که امام رضا علیه السلام او را خیزران نامید .

کنیه آن حضرت: ابوجعفر است ، که ایشان را در اصطلاح روایات ابوجعفر الثانی نامند .

القاب مبارک امام، تقی ، مرتضی، متقی ، زکی ، متوکل ، مختار ، منتجب ، عالم ، قانع ، نجیب می باشد که از همه مشهورتر لقب جواد است .

فعالیتهای امام

دوران امامت امام جواد تا امام عسکری علیهما السلام سرشار از فشارهای سیاسی و کنترل شدید از سوی دستگاه حاکم بود . لذا شعاع فعالیت امام از طرف دربار خلافت، بسیار محدود بود اما با این وصف این بزرگوار هیچگاه از کوشش و تبلیغ درراه اعتلای اسلام باز نایستاد .

در سیره تبلیغی امام جواد علیه السلام ، موارد زیر مهم و در خور تامل می نماید:

الف -  تبلیغ از راه مناظره :

بارزترین نوع تبلیغ امام ، مناظره است ، که از نخستین روزهای امامتشان آغاز شد . آن حضرت در دو جهت در عرصه مناظره های علمی گام نهاد .

نخست ، نیاز شیعیان که با توجه به سن اندک آن حضرت در پی کشف جایگاه معنوی اش بودند و دوم، خواست مأمون و معتصم که اندیشه خوار ساختن امام و اثبات الهی نبودن آگاهی های وی را در سرمی پروراندند .

مأمون و دیگر خلفا می کوشیدند با برپا ساختن مجالس ، مناظره ، امامان را رودرروی برخی از دانشمندان به نام زمان قرار دهند تا شاید از پاسخ پرسشی بازماند و جایگاه معنوی وی مورد تردید واقع شود .

ب  -  تبلیغ عملی علیه حکومت مامون :

مامون امام جواد علیه السلام را بسیار احترام می نهاد و دخترش ام الفضل را ،  به رغم مخالفتهای گوناگون به عقد وی درآورد . این برخوردها هرگز امام را به دستگاه خلافت خوش بین نساخت . ایشان ، خلیفه را ستمگر می شمرد و اندیشه مخالفت با او را در سر می پروراند . بنابراین ، در نخستین فرصت به بهانه حج به سمت مدینه رهسپار شد و در آن دیار اقامت گزید .

ج -  پدید آوردن حوزه علمی :

پرورش دانش پژوهان روشن بین نیز در شمار روشهای تبلیغی امام نهم علیه السلام جای داشت . ایشان با وجود خفقان حاکم ، تعداد قابل توجهی شاگرد تربیت کرد که گروهی از آنان نیز از شاگردان امام هشتم شمرده می شدند .(1)

د -  اعزام نماینده :

امام برای خنثی نمودن تبلیغات شوم بنی عباس و ارائه اسلام راستین به مردم ، نمایندگانی به مناطق مختلف گسیل می کردند . این نمایندگان ، کارگزاران امام شمرده می شدند و در مراکزی چون اهواز ، همدان ، سیستان ، بست ، ری ، بصره ، واسط ، بغداد  ، کوفه و قم زمینه اتحاد شیعیان و پیوند آنها با معصوم را فراهم می آوردند .(2)

علم همه جانبه امام

زرقان محدث می گوید : روزی ابن ابی داود را دیدم در حالی که به شدت افسرده و غمگین بود ، از مجلس معتصم باز می گشت . علت را جویا شدم ، گفت: امروز آرزو کردم کاش بیست سال پیش مرده بودم . پرسیدم : چرا؟ گفت: به خاطر آنچه از ابوجعفر جواد در مجلس معتصم بر سرم آمد . شخصی به سرقت اعتراف کرد و از معتصم خواست تا با اجرای کیفر الهی او را پاک سازد . خلیفه همه فقها را گرد آورد . امام جواد را نیز دعوت کرد و از ما در مورد قطع دست دزد و حدود آن پرسید . من گفتم : باید از مچ دست قطع شود ،  به دلیل آیه تیمم که می فرماید : (فامسحوا بوجوهکم و ایدیکم )

گروهی از فقها در این نظر با من موافق وعده ای دیگرمخالفت کردند و گفتند : بایدازآرنج قطع شود ، به دلیل آیه وضو که می فرماید ( فاغسلوا
و جوهکم و ایدیکم الی المرافق )

آنگاه معتصم رو به امام جواد علیه السلام کرد و پرسید : نظر شما در این مسئله چیست ؟

امام فرمود : اینها در اشتباهند . فقط باید انگشتان دزد قطع شود ، به دلیل این که پیامبر فرمود :

" سجده بر هفت عضو بدن تحقق می پذیرد : پیشانی ، دو کف دست ، دو سر زانو ، دو انگشت بزرگ پا " بنابراین ، اگر دست دزد از مچ یا آرنج قطع شود ، دستی برای او نمی ماند تا سجده کند . خداوند می فرماید( و ان المساجد لله... ) یعنی اعضای هفتگانه سجده از آن خداست و آنچه برای خداست ،  قطع نمی شود . معتصم نیز جواب امام را پذیرفت و دستور داد انگشتان دزد را قطع کردند . در این لحظه من ( ابن ابی داود)  از شدت ناراحتی ، آرزوی مرگ کردم.

شاگردان امام

با توجه به شرایط سخت اجتماعی و خفقان موجود در عصر امام جواد ، ایشان نتوانستند به صراحت و با گستردگی فراوان به تربیت شاگردان بپردازد. ایشان حدود صد نفر شاگرد داشته اند .(3)   و جمعاً 250 حدیث از آن حضرت نقل شده است . (4)

البته عمر کم امام که در سن 25 سالگی به شهادت رسیده اند نیز علتی بر این مدعا می باشد . در عین حال ، باید توجه داشت که در میان همین تعداد محدود اصحاب و راویان آن حضرت ، چهره های درخشان و شخصیتهای برجسته ای مانند : علی بن مهزیار، احمد بن محمد بن ابی نصر بزنطی ، زکریا بن آدم ، محمد بن اسماعیل بن بزیع ، حسین بن سعید اهوازی و احمد بن محمد بن خالد برقی حضرت عبدالعظیم حسنی را می توان نام برد  که هر کدام در صحنه علمی و فقهی ، وزنه خاصی به شمار می رفتند و برخی دارای تألیفات متعدد بودند .

مرقد امام، کعبه دلها

شوق زیارت عتبات عالیات همواره دردلها بوده  و  دو گوهری که در " کاظمین" مدفون  می باشند  ، همواره دلهای مشتاق را ربوده اند.

آنچه در این شهر ، کهربای جان زائراست ، مرقد دو حجت الهی ، دوامام بزرگوار ، امام موسی بن جعفر و امام جواد علیهما السلام می باشد .

سابقه تاریخی کاظمین ، نشان از تخریبهای مکرر دارد ، چه با سیل های متعدد و طغیان آب و چه با هجوم فتنه گران به این شهر و قتل عام و غارت و تخریب . اما هر بار مرمت و آباد شده و مجددا محل سکونت مردم گشته است .

امروز کاظمین ، تربت مقدسی است که شمیم دل انگیزش جان مشتاقان را حیات دوباره می بخشد .

منابع:

1. امام جواد من المهد الی اللحد، سید محمد کاظم قزوینی، ص 89.

2. سیره پیشوایان، ص 559.

3. رجال ، شیخ طوسی.

4. عطاردی، مسند الامام الجواد.