متعه ؛ نسخه یا هوس ؟
ذَالِكَ لِمَنْ خَشىَِ الْعَنَتَ مِنكُمْ وَ أَن تَصْبرُِواْ خَیرٌْ لَّكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
این(اجازه ازدواج با كنیزان و متعه) براى كسانى از شماست كه بترسند(از نظر غریزه جنسى) به زحمت بیفتند و (با این حال نیز) صبر و خوددارى (از ازدواج با آنان) براى شما بهتر است و خداوند، آمرزنده و مهربان است. (نساء، 25)
پس از مقاله ی " متعه به چه قیمتی ؟ " بعضی از کاربران مطالب زیر را مطرح کرده بودند:
1- مردها غریزه جنسی خود را کنترل نمایند.
2- امام تشویق به متعه کرده است.
در این مقاله سعی می شود علاوه بر پرداختن به مطالب فوق، جایگاه متعه در اسلام، را در حد این مقاله توضیح دهد:
خدا در آیات 24 و 25 سوره ی نساء ازدواج با افردی که جایز است را بیان نموده است. در پایان آیه راجع به متعه صحبت کرده است(فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنهُْنَّ فََاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً و زنانى را كه متعه[ازدواج موقت] مىكنید، واجب است مهر آن ها را بپردازید)، علت تأسیس این حکم را برای افرادی بیان می فرماید که خطر آن که آن ها به زنا بیفتند، می باشد. و در آخر آیه باز هم همین گروه را به صبر تشویق می نماید.
ذَالِكَ لِمَنْ خَشىَِ الْعَنَتَ مِنكُمْ وَ أَن تَصْبرُِواْ خَیرٌْ لَّكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ رَّحِیمٌ
این (اجازه ازدواج با كنیزان ومتعه نمودن) براى كسانى از شماست كه بترسند (از نظر غریزه جنسى) به زحمت بیفتند و (با این حال نیز) خوددارى (از ازدواج با آنان) براى شما بهتر است. و خداوند، آمرزنده و مهربان است. (نساء،25)
آیه را دوباره با دقت مرور کنید، متعه برای کسی که از رنج و زحمت " زنا و گناه " می ترسد، جایز است، و در انتهای آیه می فرماید اگر صبر کنید برای شما بهتر است. بنابراین می توان نتیجه گرفت که ازدواج با کنیزان و متعه کردن یک نسخه است، ابزاری برای خوش گذارنی نیست.
از آیات 24 و 25 سوره نساء، نکات زیر فهمیده می شود:
1. ازدواج با کنیزان (طبقه پایین اجتماع )
2. جواز ازدواج موقت
3. زنا نکردن
4. با زنان نامحرم دوست نشدن
5. علت دو حکم بالا، حفظ فرد و جامعه از گناه
6. برتری صبر و خود نگهداری از گناه نسبت به ازدواج موقت
در آیات مذکور مردان را مجبور به خود نگهداری نکرده است، ابتدا نسخه متعه و ازدواج با کنیزان را بیان می کند، در انتهای آیه، تشویق به صبر و خود نگهداری می کند(تأمل نمایید ). خدا در آیات بعدی علت جعل این حکم را، ضعف انسان در برابر غریزه ی جنسی بیان می فرماید:
یُریدُ اللَّهُ أَنْ یُخَفِّفَ عَنْكُمْ وَ خُلِقَ الْإِنْسانُ ضَعیفاً
خدا می خواهد(با احكام مربوط به ازدواج با كنیزان و مانند آن) كار را بر شما سبک كند و انسان، ضعیف آفریده شده(و در برابر طوفان غرایز، مقاومت او كم است) (نساء،28).
نمی توان گفت که اسلام در هر حال متعه را برای مرد جایز دانسته و تشویق نموده است. بلکه نسخه است در برابر جلوگیری از فساد فرد و جامعه
الْفَتْحِ بْنِ یَزِیدَ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا الْحَسَنِ ع عَنِ الْمُتْعَةِ فَقَالَ هِیَ حَلَالٌ مُبَاحٌ مُطْلَقٌ لِمَنْ لَمْ یُغْنِهِ اللَّهُ بِالتَّزْوِیجِ فَلْیَسْتَعْفِفْ بِالْمُتْعَةِ فَإِنِ اسْتَغْنَى عَنْهَ
فتح ابن یزید گفت از امام رضا(ع) از متعه پرسیدم حضرت فرمود آن حلال و مباح مطلق است برای کسی که خدا او را از ازدواج بی نیاز نکرده است(مجرد است) پس به وسیله متعه عفت خود را حفظ کند(گناه نکند) پس اگر ازدواج کرده است پس وقتی همسرش نیست برایش مباح می باشد(وسایل لشیعه ،ج21، ص23).
در نامه ای که امام رضا(ع) به دوستانش نوشته است، آن ها از دستاویز قرار متعه کردن را برای تهیج زنان شان پرهیز می دارد، و آن ها را انجام متعه بی مورد هشدار می دهد:
كَتَبَ أَبُو الْحَسَنِ ع إِلَى بَعْضِ مَوَالِیهِ لَا تُلِحُّوا عَلَى الْمُتْعَةِ إِنَّمَا عَلَیْكُمْ إِقَامَةُ السُّنَّةِ فَلَا تَشْتَغِلُوا بِهَا عَنْ فُرُشِكُمْ وَ حَرَائِرِكُمْ فَیَكْفُرْنَ وَ یَتَبَرَّیْنَ وَ یَدْعِینَ عَلَى الْآمِرِ بِذَلِكَ وَ یَلْعَنُونَا
امام رضا (ع) برای بعضی از دوستانش مرقوم فرمودند: بر متعه گرفتن اصرار نورزید، شما را بر اقامه ی سنت سفارش می کنم ، به وسیله ی متعه کردن از همسران و آزادگان خود غافل نشوید(از نظر عاطفی به آن ها نرسید)، زیرا موجب کفر و شک همسران تان خواهد شد و علیه این امر(ولایت) نفرین خواهند کرد و ما را لعن می کنند!!!(الكافی ج5 ص 453).
امام صادق (ع) در پاسخ پرسش پیرامون متعه او را از آن بر حذر می دارند که مبادا خودش را پست و خوار بگرداند:
عَبْدِ اللَّهِ بْنِ سِنَانٍ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع عَنِ الْمُتْعَةِ فَقَالَ لَا تُدَنِّسْ نَفْسَكَ بِهَا
امام صادق به یکی از اصحاب خود می فرمایند که خودت را مبتلا به نکن و نفس خودت را پست نکن (بحار ج100، ص319).
در احادیثی که امام(ع) تشویق به متعه نموده است، چند وجه دارد:
اولاً: مخاطب همسرش پیش او نبوده است(حدیث ابو بصیر ).
ثانیاً در برابر اهل تسن و ابطال نمودن بدعتی که در برابر نص قرآن و فعل پیامبر(ص) شده بوده است.
ثالثاً در گفتار های دیگر ائمه(ع) فردی که نیاز ندارد، توبیخ کرده است!
در مجموع نمی توان گفت که اسلام در هر حال متعه را برای مرد جایز دانسته و تشویق نموده است. بلکه نسخه است در برابر جلوگیری از فساد فرد و جامعه.
در مقاله ای با نام « نیاز جنسی زنان » در بخش متاهلین به این دو سوال دیگر پاسخ خواهیم گفت : زنانی که همسران بیمار دارند ، چه کار کنند؟/ جامعه نسبت به نیاز جنسی زنان بی توجه است.
عباس خراسانی
بخش خانواده ایرانی تبیان
* مطالب مرتبط:
