مهد کودک دوزبانه ، آری یا نه؟

با توجه به ارزش و اهمیتی که والدین به خصوص والدین ایرانی به پیشرفت علمی و تحصیلی فرزندشان می دهند، بدیهی است که تلاش و اقدام آن ها برای یادگیری زبان دوم در فرزندشان به سنین پایین تری انتقال یافته است.

اگر به خاطر داشته باشید تا چند سال گذشته وقتی بچه ها وارد مقطع راهنمایی می شدند و درسی به نام زبان انگلیسی به برنامه درسی آنها اضافه می شد بسیاری از والدین یک سال زودتر و یا در همان سال ها فرزندشان را به کلاس های آزاد زبان انگلیسی می فرستادند. کم کم و به مرور زمان والدین سعی می کردند از سنین پایین تری فرزندشان را برای یادگیری زبان دوم تشویق کنند تا جایی که این روزها شاهد این هستیم که برخی از مهدهای کودک از مهمترین افتخارات و تبلیغات شان این است که دو زبانه هستند و کودکان با قرار گرفتن در بافتی متفاوت از فضای منزل یا جامعه، می توانند زبان دوم را بیاموزند. این در حالیست که بسیاری از والدین حاضرند در قبال پرداخت مبالغ قابل توجهی، سعی در فرستادن کودکان خود به چنین مهد کودکهایی کنند اما براستی این تبلیغات واقعیت دارد؟ آیا واقعا سنین 3-4سالگی زمان مناسبی برای یادگیری زبان دوم است؟ آیا کودکان آمادگی این یادگیری را در این زمان دارند؟ و ... اینها سوالاتی است که برخی از والدین با آن مواجهند و نمی دانند چنین آموزشهایی برای فرزندشان مفید است یا خیر؟

حال قبل از اینکه به این سوالات پاسخ دهیم به طور کلی توضیحاتی در مورد یادگیری زبان دوم به شما می دهیم:

مطالعات مختلف نشان می دهد که تلاش و مطالعه برای یادگیری زبان دوم در دوره های منظم کوتاه مدت خیلی موثر تر از دوره های گسسته، منقطع و طولانی مدت است چرا که مغز راحت تر می تواند اطلاعات را به ذهن بسپارد. ضمنا به نظر می رسد که گوش دادن و خواندن متون زبان دوم، حتی زمانی که آن موارد را به طور کامل درک نمی کنیم می تواند به یادگیری بیشتر کمک کند چرا که باعث افزایش آشنایی فرد با واژه ها و کلمات می گردد. ضمنا برای گسترش دادن دامنه لغات نیز بهترین گزینه پیشنهادی استفاده از فلش کارتهایی است که خود افراد تهیه می کنند.

روش ها

به طور کلی دو روش کلی برای یادگیری زبان دوم وجود دارد. اولین و رایج ترین روش یادگیری زبان دوم روش استفاده از کتابهای آموزشی، یادگیری گرامر به سبک سیستماتیک و افزایش دامنه لغات است. دومین روش شامل به کار بردن رویکرد شناختی است که در آن سعی می شود افراد در محیطی که به زبان دوم صحبت می شود قرار بگیرند و شامل غوطه ورسازی فرد در چنین محیطی و آموزش مکالمه و گفتگو است. این روش بیشتر در شرایطی پاسخ می دهد که فرد در کشوری دیگر و در بافت اصلی زبان مورد نظر حضور داشته باشد.

با توجه به توضیحات کلی که در زمینه یادگیری زبان دوم داده شد، حال نوبت به پاسخگویی به سوالاتی می رسد که در این مقاله مطرح کردیم. یعنی آیا آموزش هایی که در مهد کودک به کودکان داده می شود می تواند برای آنها موثر باشد؟ برای پاسخ دادن به این سوال باید به این موضوع پرداخت که چه سنی برای یادگیری زبان دوم مناسب است؟ مسلما این سوال پاسخ روشنی ندارد و کاملا وابسته به شرایط است.

در این مورد مطالعات مختلفی صورت گرفته برای مثال:

* کودکانی که دارای پدر انگلیسی زبان و مادر آلمانی زبان هستند یادگیری زبان دوم(دو زبان) از همان بدو تولد آغاز می شود که نتیجه این مطالعه خود بر این فرضیه صحه می گذارد که محیط، در یادگیری زبان دوم بسیار نقش دارد.

* همچنین کودکان دبستانی که به کشورهای انگلیسی زبان مهاجرت می کنند خیلی زود می توانند بر این زبان تسلط یابند اما برای آشنایی با زبان بومی و محلی آن منطقه، زمان و فرصت خیلی بیشتری نیاز دارند.

در این مورد که بتوانیم یک سن کاملا روشن را به شما عزیران معرفی کنیم دیدگاههای مختلفی وجود دارد. برای نمونه برخی از متخصصان فراگیری زبان ،ادعا می کنند که هر چه آموزش زبان دوم در کودکان زودتر شروع شود بهتر است. اما از طرف دیگر برخی از متخصصان دیگر به شدت معتقدند که کودک پیش از پنج سالگی نباید برای یادگیری زبان دوم تحت فشار قرار بگیرند زیرا یادگیری زبان دوم قبل از پنج سالگی باعث عقب افتادگی مرحله تکلم در کودک می شود. تفاوتهای دستوری در دو زبان، به اختلال و بی نظمی فکری کودک نیز منجر می شود چرا که کودک معمولا در هنگام گفتار، دو زبان را با یکدیگر مخلوط کرده و تا مدتها نمی تواند آنها را از یکدیگر جدا کنند.

همچنین برخی دیگر از پژوهشها نشان داده که آسیبهای آموزش دوزبانی در دوران مهد کودک و خردسالی به خصوص در شروع گفتار، شاید در ابتدا کاملا هویدا نباشد اما با گذشت زمان ، پیوسته آشکار می گردد. این دسته از کودکان در نتیجه دوزبانی بودن هنگام ورود به مدرسه از نظر گفتاری عقب مانده و منجر به عدم آمادگی وی در درک دروس می شود. وقتی کودک آمادگی رفتن به مدرسه را نداشته باشد، سازگاری وی با عوامل و شرایط محیطی مدرسه، نسبت به کودکان تک زبانی به مراتب دشوار تر خواهد بود. نا توانی در بیان مناسب مطالب موجب احساس نگرانی بیش از حد در کودکان می گردد. به همین دلیل کودکان دوزبانی با موانع سختی در سازگاری تحصیلی روبه رو گردیده و به زحمت می توانند به موفقیت تحصیلی دست یابند.

همچنین این متخصصان معتقدند تاثیر منفی دو زبانی بودن در سازگاری عاطفی و اجتماعی کودک نیز افزایش می یابد. به دلیل بیان نامناسب مطالب، این گونه کودکان مورد تمسخر قرار گرفته و پیامد این وضع احساس خشم و افسردگی در این کودکان است. لذا متخصصانی که چنین نظری در مورد یادگیری زبان دوم در ابتدای خردسالی دارند معتقدند که اوایل نوجوانی یعنی حدود 11-13 سالگی بهترین زمان برای یادگیری زبان دوم است زیرا در این سنین نوجوان بر زبان مادری خود تسلط کامل را یافته و حال آمادگی لازم برای یادگیری زبان دوم را داراست و از طرف دیگر انگیزه بیشتری برای یادگیری زبان دوم خواهند داشت. این در حالیست که دسته ای دیگر از متخصصان معتقدند که بهترین سن برای آغاز آموزش زبان دوم 7سالگی است چرا که در این سن بچه ها در حال رشد بوده و بهتر می توانند زبان دوم را درک کنند و به همین دلیل است که آموزش زبان دوم در برخی از مدارس از دوران ابتدایی آغاز می شود.

همانطور که مشاهده کردید در مورد زمان دقیق آغاز آموزش زبان دوم تقریبا توافق نظری وجود ندارد و در مورد این موضوع، هر دسته از محققان به نتایج مطالعات خود تکیه می کنند اما به طور کلی احتمالا شما والدین عزیز نیز با توجه به مطالب عنوان شده به این نتیجه رسیده اید که بهتر است کودکان برای یادگیری زبان دوم تحت فشار قرار نداده و تا قبل از اینکه در زبان اول ، پیشرفت لازم را نکرده باشند به یادگیری زبان دوم نپردازند و حداقل برای آموزش زبان دوم، تا 7سالگی آنها صبر کرده و این آموزش را از دوران کودکستان آغاز نکنیم.

مریم عطاریان

بخش خانواده ایرانی تبیان