صادرات گاز با هدفمندی ممکن میشود
اكبر تركان معاون سابق برنامه ریزی وزارت نفت تدابیر اجرایی دولت در هدفمندی یارانهها را عاقلانه و سنجیده عنوان كرد و با دفاع از شیب در نظر گرفته شده برای اصلاح قیمتها گفت: در آینده باید منتظر اثر واقعی اجرای قانون باشیم كه تبدیل ایران به صادركننده گاز یكی از این نتایج مثبت است.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، اكبر تركان، معاون سابق برنامه ریزی وزیر نفت از جمله كسانی است كه در زمان مسئولیت خود یكی از موافقان اصلی هدفمند كردن یارانههای انرژی به شمار می رفت و مصاحبه های متنوعی از او در این خصوص بر روی خروجی خبرگزاریها و صفحات روزنامهها نقش بسته است. تركان در زمان مسئولیت یكی از برنامه ریزان و مدیران اصلی حوزه انرژی كشور به شمار می رفت و تاكید او بر اجرای هدفمندی یارانهها را می توان به عنوان نشانه از تاثیر جدی این كار بر حوزه نفت و گاز كشور تلقی كرد. وی پیش از این در خصوص سهم 70 درصدیِ 30 درصد پردرآمد جامعه از یارانهها و همچنین رقم 100 میلیارد دلاری یارانه های انرژی در كشور سخن گفته بود.ارقامی كه توسط مركز پژوهشهای مجلس و بعضی اقتصاددانان مورد تردید جدی قرار گرفته است.
با تركان درباره تاثیر هدفمند كردن یارانهها بر حوزه نفت و گاز كشور به گفتوگو نشستیم. تركان یكی از مهمترین تاثیرات اجرای كامل قانون هدفمند كردن یارانهها را ایجاد امكان صادرات گاز و فرآوردههای نفتی می داند چنانكه معتقد است با اصلاح كامل قیمتها و به بهرهبرداری رسیدن فازهای نیم ساخته پارس جنوبی بین 300 تا 400 میلیون متر مكعب در روز به ظرفیت صادرات گاز كشور اضافه میشود.
مشروح گفت و گوی خبرنگار اقتصادی فارس با اكبر تركان به شرح زیر است:
به نظر میرسد اولین تأثیر مثبت هدفمندی یارانهها روی بخش نفت و گاز كشور باشد و بتواند این بخش را به سمت عملكرد بهینه راهبری كند. آیا با چنین گزارهای موافقید؟
قطعاً این نتیجه را خواهیم داشت اما الان برای ارائه چنین قضاوتی زود است چرا كه نتایج اجرای هدفمند كردن یارانهها به طور عینی بروز نكرده است. مثلاً اگر چه مصرف روزانه بنزین به 53 میلیون لیتر كاهش یافته و این خبر خوبی است و كاهش مصرف 10 میلیون لیتر در روز را نشان می دهد اما این هنوز تأثیر واقعی اجرای قانون نیست چرا كه مردم هنوز بنزین 100 تومانی هم در كارتها دارند و ظاهراً نزدیك به 2میلیارد لیتر بنزین در كارتهای سوخت ذخیره شده است.
تا زمانی كه این ذخایر وجود دارد اثر واقعی اجرای قانون پدیدار نمیشود. اثر واقعی اجرای قانون و كاهش مصرف زمانی مشخص میشود كه به سمت مصرف سوخت به قیمتهایی نزدیك قیمت واقعی حركت كنیم.
مصرف روزانه گاز كم شده و این اثر خود را بیشتر نشان خواهد داد اما بعد از این مرحله، مرحله ای است كه مردم رعایت استانداردهای مربوط به مصرف انرژی را در ساخت و سازهای جدید آغاز میكنند. این كار به معنی اجرای ماده 19 مقررات ساختمان است كه شامل عایق سازی دیوارها، پنجرههای دو جداره و طراحی ساختمان بر مبنای صرفهجویی در مصرف انرژی است كه آثار آن در سالهای آینده به صورت گسترده تر مشاهده خواهد شد.
با اصلاح قیمت گاز مطمئناً مصرف داخلی كشور، بیش از 300 میلیون متر مكعب نخواهد بود
در خصوص اصلاح قیمتها در دورانهای مختلف مكانیزم های مختلفی مطرح بود. آنچه كه دولت اجرا كرده با این مكانیزمها چقدر متفاوت است و شما كدام شیوه را از میان مكانیزمهای مطرح شده بهینه تر می دانید؟
: به نظر من تصمیمی كه گرفته شده تصمیم خوبی است. مثلاً مصرف گاز را در پنج منطقه تقسیم بندی كردهاند و برای هر منطقه كرانه مصرف تعیین كردهاند و گفتهاند در بالا و پایین این كرانه مصرف تعرفهها با قیمتهای متفاوت اعمال می شود و در كرانههای بالاتر مصرف، تعرفه به تدریج افزایش پیدا میكند. این تصمیم بسیار خوبی است و نشان می دهد با تدبیر درباره آن فكر شده است.
در مورد بنزین نیز در بخشی كه احتمال آثار اجتماعی در مورد آن وجود داشت دولت دست انعطاف خود را باز گذاشته است و هر جایی مشكل درست شود می تواند به سرعت انعطاف نشان داده و مشكل را برطرف كند كه این كار نیز مثبت است.
باید در هر مرحله از اجرای قانون هدفمند كردن یارانهها شیب مناسب را انتخاب كنیم و اگر جایی به كم یا زیاد كردن این شیب نیاز است دولت باید بتواند از خود انعطاف نشان دهد كه ظاهراً امكان چنین مانوری وجود دارد.
بخشی از اضافه مصرف در كشور ما به رفتار مسرفانه مربوط است اما همه آن نیز رفتار مسرفانه نیست بلكه فناوریها هم در آن نقش جدی دارند.
تدبیر اندیشیده شده تدبیر خوبی است چنانكه قیمت 7 سنت برای هر متر مكعب گاز كه برای صنایع اختصاص داده شده قیمت خوبی است و باید مراقبت شود كه سالهای آینده با شیب بالا، زیاد نشود. به طور كلی باید مواظب باشیم صنایع كشور از اجرای این قانون آسیب نبیند چرا كه صنعت بخش مولد ما است. تاكنون تدابیر عاقلانه و سنجیده بوده است و امیدواریم بقیه مسیر نیز با همین تدبیر جلو برود.
قرار بود دولت طی 5 سال قیمت حاملهای سوخت را به فوب خلیج فارس برساند اما به عنوان مثال بنزین آزاد 700 تومانی اختلاف چندانی با قیمت فوب ندارد...
البته بنزین 700 تومانی به مازاد مصرف تعلق دارد و در كنار آن سهمیه 400 تومانی به خودروها اختصاص داده شده است و انتخاب این قیمتها انتخاب خوبی است.
دقیقاً انتظار چه نوع تأثیراتی را در اثر اجرای این قانون در بخش نفت و گاز كشور داریم؟
ما به زودی صادر كننده گاز خواهیم شد. فازهای 12 و 15 ، 16 و 17 و 18 پارس جنوبی احتمالا تا پایان دولت دهم به بهره برداری میرسند. فاز 12 معادل 3 فاز است و بهره برداری از این فازها به معنی به تولید رسیدن 7 فاز پارس جنوبی است و 7 فاز پارس جنوبی یعنی روزی 175 میلیون متر مكعب تولید گاز كه این عدد ما را صادركننده گاز می كنند.
به علاوه همه تولید فعلی كشور در حال مصرف شدن است و با اصلاح قیمت گاز مطمئناً مصرف داخلی كشور، بیش از 300 میلیون متر مكعب نخواهد بود این در حالی است كه در شرایط فعلی 500 میلیون متر مكعب در روز در زمستان گاز مصرف میكنیم.
واقعاً با اصلاح قیمتها مصرف گاز تا این حد كاهش پیدا میكند؟
بله. حتماً چون ما هم مانند بقیه كشورهای دنیا خواهیم شد. فرض كنید ایران از نظر مصرف انرژی مانند تركیه بشود. كل ظرفیت پالایشگاهی تركیه تنها 700 تا 780هزار بشكه در روز است در حالیكه اقتصاد تركیه از نظر تولید بیش از دو برابر اقتصاد ما تولید ناخالص داخلی دارد.
زمانی كه مصرف بنزین و گازوئیل آنها كمتر از نیمی از مصرف ما است ما هم با اصلاح مصرف مانند تركیه از حامل های انرژی استفاده خواهیم كرد. در چنین وضعیتی ظرفیت های پالایشگاهی كشور توان صادرات پیدا می كنند. مصرف 500 میلیون متر مكعبی گاز ما قطعاً مصرف غیر عادی و غیر معقولی است و با اصلاح قیمتها مصرف ما 300 میلیون متر مكعب خواهد شد یعنی 200 میلیون متر مكعب ظرفیت مازاد خواهیم داشت كه می توانیم آن را صادر كنیم.
اینكه حضور ما تاكنون در بازارهای صادراتی دنیا پررنگ نبوده به خاطر این است كه ما هرچه گاز تولید كردهایم به دلیل قیمت پایین در داخل مصرف كردهایم. با اصلاح این موارد حضور قدرتمند ایران در بازارهای گاز مشهود خواهد شد. این مسائل توان اقتصادی و اقتدار ما را در بازارهای گازی اروپا و آسیا بالا میبرد و امیدواریم برای كشور دستاوردهای با ارزشی داشته باشد.
اثر واقعی اجرای قانون و كاهش مصرف زمانی مشخص میشود كه به سمت مصرف سوخت به قیمتهایی نزدیك قیمت واقعی حركت كنیم.
ممكن است هدفمند كردن یارانهها روی حوزه بالادست نفت و گاز تأثیر مشخصی داشته باشد؟
وظیفه بالادست تولید است و این مصرف است كه با اصلاح قیمتها به مصرف منطقی بازمی گردد. حوزه بالادست چه برای مصرف داخلی و چه صادرات باید روی افزایش دادن ظرفیت تولید كار كند. روند افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز باید ادامه داشته باشد و با كم شدن مصرف داخلی توان صادراتی اضافه می شود.
تعیین قیمت خوارك پتروشیمیها یكی از مواردی است كه در مورد آن چالش وجود دارد. دولت برای ثابت نگه داشتن قیمتها، قیمت محصولات را پایین نگه داشته و از طرف دیگر خوراك به قیمت روز محاسبه می شود نظر شما در این باره چیست؟
قیمت 7 سنت كه الان برای هر متر مكعب گاز صنایع و پتروشیمی ها گذاشته شده، قیمت خوبی است اما دیگر نباید بالاتر رفت چرا كه به هر حال انرژی مزیت ایران است و ما نباید با افزایش قیمت كاری كنیم كه این مزیت برای اقتصاد از بین برود. ما باید همواره مزیت قیمت انرژی را برای توسعه اقتصادی كشور را حفظ كنیم.
مجموعه صنعت نفت چگونه می تواند به صورت بهینه از واقعی شدن قیمتها استفاده كند؟
وزارت نفت بیشترین بهرهها را از اجرای این قانون می برد چرا كه ظرفیتهای آن برای صادرات آزاد می شود. اما می تواند به ازای این بهره مندی به صنایع كمك كند. شركتهایی وجود دارند به نام شركتهای اسكو یا Energy service company كه این شركت ها می توانند به صنایع مختلف كشور برای اصلاح فناوری كمك كنند.
بخشی از اضافه مصرف در كشور ما به رفتار مسرفانه مربوط است اما همه آن نیز رفتار مسرفانه نیست بلكه فناوریها هم در آن نقش جدی دارند.
رفتار مسرفانه با اصلاح رفتار درست می شود اما اصلاح فناوری به سرمایه گذاری نیاز دارد به عنوان مثال می توانیم به یك كارخانه ریخته گری قدیمی برای اصلاح تكنولوژی كمك كنیم. در این بخشها است كه وزارت نفت می تواند وارد شود.
شما پیش از این گفته بودید 70 درصد یارانه ها به 30 درصد مردم اختصاص می یابد اما مركز پژوهشها گزارشی منتشر كرده و این ارقام را غیر واقعی دانسته در عین حال بعضی اقتصاددانان رقم 100 میلیارد دلاری یارانه انرژی را زیر سؤال می برند و می گویند حتی گاز تزریقی به چاهها نیز در این رقم محاسبه شده است و رقم واقعی را 25 میلیارد دلار اعلام میكنند.
اشتباه میفرمایند. من این ارقام را با پشتوانه محكم گفته ام و اسناد و محاسبات آن در وزارت نفت وجود دارد. چنانكه مسئولان فعلی وزارت نفت نیز همین ارقام را ذكر خواهند كرد. اطلاعات كسانی كه رقم 25 میلیارد دلاری را اعلام می كنند بسیار بسیار اشتباه است.
تنها نفت خامی كه ما به پالایشگاههای كشور تحویل می دهیم در سال 605 میلیون بشكه است. اگر این 605 میلیون بشكه را در 85 یا 90 دلار ضرب كنید رقمی نزدیك به 60 میلیارد دلار به دست میآید. من از كسی كه چنین گفته تعجب می كنم. این ارقام محاسبات دقیقی دارد و همه آنها قابل اثبات است.
گفت و گو از علی فروزنده/ خیرگزاری فارس
بخش اقتصاد