قابل توجه بداخلاق ها

ائمّه معصومین علیهم السلام در روایات اسلامى براى سوء خلق ، آثارى اعم از دنـیـوى و اخـروى ذكر كرده اند. با دقت در زندگى و سرنوشت افراد بد خلق ، انسان به خوبى در مى یابد كه چگونه عرصه زندگى بر بدخلقها تنگ شده و درنهایت ، كارشان به فلاكت و بـدبـخـتـى مـنـجر شده و مى شود. درمقابل ، انسانهاى خوش اخلاق را مى بینید كه در اثر حسن خـلق از مـوفـقـیـتـهـا و گشایشهایى بهره مند شده و مى شوند. اینك به برخى از آثار بد خلقى اشاره مى كنیم :

1ـ زندگى محنت بار: امیر مؤ منان على علیه السلام مى فرماید:

(سُوءُ الْخُلْقِ نَكْدُ الْعَیْشِ وَعَذابُ النَّفْسِ) ¹

بدخلقى (مایه ) تلخى و ناگوارى زندگى وعذاب نفس (شكنجه روحى ) است .

2ـ اضطراب وتنهایى : حضرت على علیه السلام مى فرماید:

(سُوءُ الْخُلْقِ یُوحِشُ النَّفْسَ وَیَرْفَعُ الاُْنْسَ) ²

بدخلقى ، نفس را تنها مى سازد و اُنس را برطرف مى كند.

یعنى انسان بدخلق تنها مى شود، درحالى كه با آدم خوش اخلاق دیگران اُنس ‍ مى گیرند.

3ـ تـبـاهـى ایـمـان و عـمـل :

بـه رسول خدا(ص ) عرض شد كه فلان زن ، روزها روزه مى گیرد وشـبـهـا را بـه عـبـادت مشغول است ، لیكن زنى بداخلاق است و به همسایگانش ‍ آزار مى رساند. حضرت فرمود: خیرى در او نیست و اهل دوزخ است .³

امام صادق علیه السلام مى فرماید:

(إِنَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَیُفْسِدُ الْعَمَلَ كَما یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ)⁴

هـمـانـا بـدخـلقـى ، عـمـل را تـبـاه مـى سـازد، چـنـان كـه سـركـه عسل را تباه مى كند.

و نیز درجاى دیگر مى فرماید:

(إِنَّ سُوءَ الْخُلْقِ لَیُفْسِدُ الاْ یمانَ كَما یُفْسِدُ الْخَلُّ الْعَسَلَ)⁵

هـمـانـا بـدخـلقـى ، ایـمـان را تـبـاه مـى سـازد، چـنـان كـه سـركـه عسل را تباه مى كند.

4ـ محرومیت از توبه :

رسول خدا(ص ) مى فرماید:

(اءَبـَى اللّهُ لِصـاحـِبِ الْخـُلْقِ السَّیِّى ءِ بـِالتَّوْبـَةِ، فَقیلَ: یارَسُولَ اللّهِ وَكَیْفَ ذلِكَ؟ قالَ: لاَِنَّهُ إِذاتابَ مِنْ ذَنْبٍ وَقَعَ فى اءَعْظَمَ مِنَ الذَّنْبِ الَّذى تابَ مِنْهُ) ⁶

خـداونـد تـوبـه بـداخـلاق را نـمـى پـذیـرد، سـؤ ال شـد: چـگـونـه ، اى رسول خدا؟

فرمود: زیرا آدم بدخلق ، هرگاه ازگناهى توبه كند، باز مرتكب گناهى بزرگتر از گناه اوّل مى شود.

5ـ دورى از خداوند:

یكى از وصایاى پیامبراكرم (ص ) به ابوذر این است كه فرمود:

(یا اءَباذَرِّ لایَزالُ الْعَبْدُ یَزْدادُ مِنَ اللّهِ تَعالى بُعْداً ماساءَ خُلْقُهُ) ⁷

اى ابـاذر! بـنـده تـازمانى كه ، بدخلق است ، همواره بر دورى اش از خداوند تعالى افزوده مى شود.

1ـ فشار قبر:

امام صادق علیه السلام مى فرماید:

(بـه پـیـامـبـر اكـرم (ص ) خـبر رسید كه (سعدبن معاذ) از دنیا رفت . پیامبر (ص ) به همراه اصـحـاب بـرخـاسـتـه و بـه طـرف خـانـه او حـركـت كـرد. حـضـرت امـر فرمود تا بدن سعد را غـسـل داده ، كـفـن نـمـایـنـد. سپس به طرف قبرستان حركت كردند. پیامبر(ص ) با پاى برهنه و بـدون عـبـا در تـشییع جنازه او شركت نمود. گاهى طرف راست و گاهى طرف چپ تابوت را به دوش مـى گـرفـت ، تـا بـه كـنـار قـبـر رسـیـدنـد. حـضـرت خـود داخـل قـبر رفته ، جسد سعد را در قبر گذاشت و با دست خود سنگ قبر را چید و آن را هموار ومحكم نمود... پس از دفن سعد، مادرش كه در كنار قبر ایستاده بود، با صداى بلند گفت :

(یا سَعْدُ! هنَیئاً لَكَ الْجَنَّةُ)

اى سعد! بهشت ، برتوگوارا باد.

در ایـن هـنـگـام ، پـیـامـبـر(ص ) كه صداى او را شنید، به او فرمود: ساكت باش درامرى كه به پروردگار مربوط است با قاطعیت ، سخن مگو، زیرا هم اكنون سعد به فشار قبرمبتلا است .

پس از بازگشت از قبرستان ، مردم به حضرت ، عرض كردند: شما نسبت به جنازه سعد، بسیار احـتـرام كـردیـد و درباره او رفتارى نمودید كه با هیچ كس دیگر چنین رفتارى نكردید. حضرت فرمود:

آنـچـه مـن در تـشـیـیـع جـنـازه سـعـد، انـجـام دادم بـه پـیـروى از فـرشـتـگـان و حـضـرت جبرئیل بود، كه در این تشییع حضور داشتند.

اصحاب عرض كردند، با این وصف ، چگونه فرمودید: سعد دچار فشار است ؟!

حضرت درجواب فرمود: (نَعَمْ، إِنَّهُ كانَ فى خُلْقِهِ مَعَ اءَهْلِهِ سُوءٌ) ⁸

آرى ، زیرا سعد با اهل خانه اش ، بداخلاق بود.

2ـ هلاكت در قعر جهنم :

پیامبر اكرم (ص ) مى فرماید: (إِنَّ الْعَبْدَ لَیَبْلُغُ مِنْ سُوءِ خُلْقِهِ اءَسْفَلَ دَرَكِ جَهَنَّمَ) ⁹

همانابنده به سبب بدخلقى خود به پایین ترین درجه جهنم مى رسد.

پی‌نوشت‌ها:

- 1شرح غرر الحكم ،آمدى ، ج 4، ص 150.

2- شرح غررالحكم ، آمدى ، ج 4 ، ص 151.

3- بحارالانوار، ج 71، ص 394، اسلامیه .

4- اصـول كـافـى ، تـرجـمـه رسـولى ، ج 4، ص 11، دفـتـر نـشـر فـرهـنـگ اهل بیت علیهم السلام .

5- همان مدرك .

6- اصول كافى ، مترجم ، ج 4، ص 11.

7- طرائف الحكم ، آقامیرزا احمد آشتیانى ، ج 2، ص 299، كتابفروشى صدوق .

8- بحارالانوار، ج 73، ص 298.

9- میزان الحكمه ، ج 3، ص 154، به نقل از بحارالانوار، ج 5، ص 93.

تنظیم: شکوری- بخش اخلاق و عرفان  اسلامی

به کوشش: مرکز تحقیقات اسلامی سپاه