عاملی برای گناه نکردن !

برای آنکه بتوانیم از پرتگاه های گناه دوری کنیم ، در ابتدا باید علل و زمینه های آن را بشناسیم تا بتوانیم آنها را از بین برده و خود را در برابر گناهان ایمن سازیم .

علل و زمینه های گناه ؛

1- جهل و نادانی

یکی از عوامل زمینه‎ساز گناه ، جهالت و نادانی نسبت به خدا ، هدف آفرینش انسان ، و جهالت نسبت به آثار و پیامدهای دنیوی و اخروی گناه است . در روایات بسیاری به این موضوع اشاره شده است که یکی از علل و زمینه‎های گناه ، جهل انسان است . امام علی ـ علیه السّلام ـ در عهدنامه خود به مالک اشتر می‎فرماید : « در برابر خداوند کسی نافرمانی نمی‎کند مگر جاهل شقی»¹ و نیز از گفتار آن حضرت است که ؛

 « جهل مرکز زشتی است، جهل ریشه و پایه زشتی است ، جهل موجب تباهی معاد انسان است .»² بنابراین سعی کنیم علم و دانش خویش را در مورد مسایل مهم زندگی بیشتر نموده و در مورد هدف خلقت جهان و آفرینش خویش بیش از پیش تدبّر و تفکر نماییم .

2- آلودگی محیط زندگی

بدون تردید یکی از زمینه‎های گناه، محیط فاسد و آلوده است ،از نظر آیات و روایات ، محیط یکی از عوامل تأثیرگذار در شکل‎دهی شخصیت و رفتار آدمی است . اگر محیط آلوده باشد انسان را به ناهنجاری و گناه می‎کشاند و اگر آراسته به فضایل و کرامت‎های انسانی باشد انسان را به سوی سعادت و نیک‎بختی سوق خواهد داد .

3- غفلت‎زدگی

غفلت یکی از بیماری‎های قلب است که انسان را از یاد خدا ، مرگ ، قیامت و ثواب و عقاب اخروی باز می‎دارد و در نتیجه انسان ، اقدام به انجام هر کاری می‎کند و هر گناهی را مرتکب می‎شود .

رسول گرامی ـ صلی الله علیه و آله و سلّم ـ در این باره می‎فرمایند: « زمانی که قلب انسان پاک باشد، جسدش پاک و هرگاه قلب او پلید باشد ، جسدش هم پلید است .»³

آری! قلبی که از یاد خدا غافل شده و شیطان بر آن مسلط باشد ، منشأ انواع و اقسام گناه می‎شود و چون قلب مرکز فرماندهی اعضا و جوارح انسان است ، وقتی بیمار شد ، چشم و گوش و دست و پا و زبان نیز اقدام به انجام هر کار خلافی می‎کنند .

4- پیروی از هوا و هوس

در درون انسان ، امیال و کشش‎هایی وجود دارد که آدمی را به تحرک و فعالیت وا می‎دارد ؛ برخی از این امیال ، الهی‎اند و بعضی هم شیطانی و بر اساس هوا و هوس و عامل رفتار‎های زشت و ارتکاب گناهان .

اگر انسان از هوای نفس خود پیروی کند و به خواسته‎های نفس همیشه پاسخ مثبت دهد، سرانجام به گناه و معصیت آلوده خواهد شد .

در آیات و روایات از متابعت هوای نفس ، نهی شده است . از جمله در قرآن می‎خوانیم:

« از هوای نفس پیروی مکن که تو را از راه خدا منحرف می‎سازد .»⁴

 امام صادق ـ علیه السّلام ـ در مذمّت پیروی از هوای نفس می‎فرماید: « بترسید از هوای نفس خود همان‎طور که از دشمنان خود می‎ترسید .»⁵

چه کنیم گناه نکنیم ؟!

قرآن می ‌فرماید: « أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْری»⁶ نماز بخوان تا یاد من در تو زنده شو د ، ووقتی یاد خدا زنده شود ؛« إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ »⁷ ما را از هرگونه زشتی و پلیدی نجات خواهد داد .

نماز با توجه انسان ، قطعاً انسان را از فساد بازمی دارد ،چرا که انسان روزی چند مرتبه در پیشگاه خداوند می ایستد و می گوید : « إِیَّاكَ نَعْبُدُ وَ إِیَّاكَ نَسْتَعینُ » ⁸ بندگی تنها از آن خداوند است ، فقط از خدا باید كمك بگیریم .

اگر این نماز با توجه خوانده شود ، قرآن وعده داده است که ؛ « إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ » ، انسان را از فحشاء و منكر باز خواهد داشت .

این که ما بعد از نماز از فحشا ومنکر جدا نمی شویم ، به این خاطر است که  نمازهای ما نماز نیست ، نمازهای ما مثل تخمه پوک است ، تخم پوک سبز نمی‌شود ، مغز ندارد .

امیر المؤمنین می ‌فرماید: «عَظُمَ الْخَالِقُ فِی أَنْفُسِهِمْ فَصَغُرَ مَا دُونَهُ فِی أَعْیُنِهِمْ ؛ كسی كه خدا در چشم بزرگ شود، دیگران كوچك خواهند شد .» ⁹

مصداق این مورد را می توان در روحیه ی  مادر شهدا دید .مادری که فرزندش از جانش عزیز تر است ، وقتی خبر شهادت چهار پسرش را می شنود ، نه تنها ناراحتی و غمی را به خود راه نمی دهد ، بلکه می گوید : اگر باز هم پسری می داشتم همه را برای خدا و اسلام می دادم .

این مادر ، آن فردی است که همه ی عالم و حتی پاره ی جگرش وقتی در برابر خداوند قرار می گیرد ، همه چیز برای او بی ارزش می شود و تنها خدا و رضایت او را طالب است . این چه قدرتی است که اگر عالم را به علی (ع) بدهند ، به فرموده ی حضرت پوست جویی را از دهان مور نخواهم گرفت وظلم نمی کنم .

تنها كیمیایی كه در هیچ آزمایشگاه مادی قابل تجزیه و تحلیل نیست ، یاد خدا است .

هرچه بیشتر خدا را در زندگیمان مطرح كنیم ، هر چه بیشتر خدا را به خودمان تلقین كنیم ، هر چه بیشتر روح خودمان را با یاد خدا مأنوس کنیم ، در حوادث محكمتر خواهیم بود .

با برداشتن خدا از زندگی ، تلخی جانشین خواهد شد!

«وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْری فَإِنَّ لَهُ مَعیشَةً ضَنْكاً»¹⁰ هرکسی یاد خدا را از زندگی خود بردارد ، زندگی برایش ضنک و سخت خواهد شد .

بدون پشتیبان ، انسان به نیستی خواهد رسید !

اگر نخ اصلی که اسکناس با آن ارزش پیدا می کند را از روی آن بردارند دیگر اسکناس ، کاغذی بی ارزش خواهد بود . اسكناس ، وقتی ارزش دارد که هویت آن توسط آن نخ به ظاهر بی ارزش ، حفظ شود و بانک مرکزی آن را به رسمیت بشناسد .این درحالی است که اگر این عوامل  از بین بروند ، هویت اسکناس نیز از بین خواهد رفت .

ایمان تنها نیرویی است كه انسان را از درون اصلاح می‌كند وبه او ارزش و هویت می دهد واورا از ارتکاب به گناه حفظ کند  .

پی نوشت ها :

1- نهج البلاغه / نامه 53

2 - همان

3- نهج الفصاحه

4- انعام / 150

5- بحار الانوار / ج 52 / ص 432

6- طه / 14

7- عنکبوت / 45

8- فاتحه / 5

9- نهج البلاغه / خطبه 193

10- طه / 124

منابع :

- آیت‎الله حسین مظاهری ، عوامل کنترل غرایز در زندگی انسان

- محمدتقی مصباح یزدی، به سوی خودسازی