تبیان، دستیار زندگی
شخص امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا صلوات الله علیهما كه ركن غدیر بودند، و نیز ائمه علیهم السلام یكى پس از دیگرى تأكید خاصى بر حفظ این حدیث داشتند، و بارها در مقابل دوست و دشمن بدان احتجاج و ...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

سند حدیث غدیر


سند حدیث غدیر

روایت حدیث غدیر در شرایط خفقان

معرفى كتاب درباره سند حدیث غدیر

مدارك متن كامل خطبه غدیر

اسناد و رجال روایت كننده متن كامل خطبه غدیر

واقعه عظیم غدیر، شامل مراحل مقدماتى قبل از خطبه و متن خطبه و وقایعى كه همزمان با خطبه اتفاق افتاد و آنچه پس از خطبه به وقوع پیوست، به طوری كه روایت واحد و متسلسل به دست ما نرسیده است. بلكه هر یك از حاضرین در غدیر، گوشه‏اى از مراسم یا قطعه‏اى از سخنان حضرت را نقل نموده‏اند. البته قسمت‌هایى از این جریان به طور متواتر به دست ما رسیده است، و خطبه غدیر نیز به طور كامل در كتب حدیث حفظ شده است.

روایت حدیث غدیر در شرایط خفقان

خبر غدیر و سخنان پیامبر(ص) در آن مجمع عظیم، طورى در شهرها منتشر شد كه حتى غیر مسلمانان هم از این خبر مهم آگاه شدند. جا داشت بیش از یكصد و بیست هزار مسلمان حاضر در غدیر، هر یك به سهم خود خطبه غدیر را حفظ كند و متن آن را در اختیار فرزندان و فامیل و دوستان خود قرار دهد.

متأسفانه جو حاكم بر اجتماع آن روز مسلمین و فضاى ایجاد شده بعد از رحلت پیامبر(ص) كه حدیث گفتن و حدیث نوشتن در آن ممنوع بود و سال هاى متمادى همچنان ادامه داشت اینها سبب شد كه مردم سخنان سرنوشت ساز پیامبر دلسوزشان در آن مقطع حساس را به فراموشى بسپارند و اهمیت آن را نادیده بگیرند.

طبیعى است كه باید چنین مى‏شد، زیرا مطرح كردن غدیر مساوى با بر چیدن بساط غاصبین خلافت بود، و آنان هرگز اجازه چنین كارى را نمى‏دادند. البته جریان غدیر به صورتى در سینه‏ها جا گرفت كه عده زیادى خطبه غدیر یا قسمتى از آن را حفظ كردند و براى نسل‌هاى آینده به یادگار گذاشتند و هیچ كس را قدرت كنترل و منع از انتشار چنین خبر مهمى نبود.

شخص امیرالمؤمنین و فاطمه زهرا صلوات الله علیهما كه ركن غدیر بودند، و نیز ائمه علیهم السلام یكى پس از دیگرى تأكید خاصى بر حفظ این حدیث داشتند، و بارها در مقابل دوست و دشمن بدان احتجاج و استدلال مى‏فرمودند، و در آن شرایط خفقان مى‏بینیم كه امام باقر علیه السلام متن كامل خطبه غدیر را براى اصحابشان فرموده‏اند.

به همین جهت در بین قاطبه مسلمین،هیچ حدیثى به اندازه «حدیث غدیر» روایت كننده ندارد، و گذشته از تواتر آن، از نظر علم رجال و درایت، اسناد آن در حد فوق العاده‏اى است.

معرفى كتاب درباره سند حدیث غدیر

كتب مفصلى در زمینه بحث‌هاى رجالى و تاریخى مربوط به سند حدیث غدیر تألیف شده است كه بهترین نمونه آن كتاب «الغدیر» تألیف علامه بزرگ شیخ عبد الحسین امینى نجفى رضوان الله علیه است.

در این كتاب‌ها، اسماء راویان حدیث غدیر جمع آورى شده و از نظر رجالى در باره موثق بودن راویان بحث شده و تاریخچه مفصلى از اسناد و راویان حدیث غدیر تدوین شده و جنبه‏هاى اعجاب انگیز آن در زمینه‏هاى اسناد و رجال تبیین گردیده است. ذیلا به دو نمونه اشاره مى‏شود :

ابو المعالى جوینى مى‏گوید: در بغداد در دست صحافى یك جلد كتاب دیدم كه بر جلد آن چنین نوشته بود:«جلد بیست و هشتم از اسناد حدیث «من كنت مولاه فعلى مولاه» و بعد از این مجلد بیست و نهم خواهد بود.» (1)

إبن كثیر مى‏گوید:« كتابى در دو جلد ضخیم دیدم كه طبرى در آن، احادیث غدیر خم را جمع آورى كرده بود.» (2)

اگر چه كتاب براى معرفى در این زمینه بسیار زیاد است ولى در اینجا چند كتاب به عنوان راهنمایى و براى آگاهى از مباحث مربوط به سند حدیث غدیر معرفى مى‏شود:

1.الطرائف، سید ابن طاووس، ص 33.

2.كشف المهم فی طریق خبر غدیر خم، سید هاشم بحرانى.

3.بحار الأنوار، علامه مجلسى، ج 37، ص 181 و 182.

4.عوالم العلوم، شیخ عبدالله بحرانى،ج 15/3 ص 307 تا 327.

5.عبقات الأنوار، میر حامد حسین هندى، جلد غدیر.

6.الغدیر، علامه امینى، ج 1، صص 12 تا 151، و 294 تا 322 .

7.خلاصه عبقات الأنوار، علامه محقق سید على حسینى میلانى دامت افاضاته، جلد غدیر.

سند حدیث غدیر

مدارك متن كامل خطبه غدیر

در تاریخچه كتاب‌هاى اسلامى، اولین بار در نقل خطبه غدیر به صورت مستقل، به كتابى كه عالم شیعى استاد بزرگ علم نحو شیخ خلیل بن احمد فراهیدى متوفاى 175 هجرى تألیف كرده بر مى‏خوریم، كه تحت عنوان «جزء فیه خطبة النبى(ص) یوم الغدیر» (3) معرفى شده است، و بعد از او كتاب‌هاى بسیارى در این زمینه تألیف گردیده است.

خوشبختانه متن مفصل و كامل خطبه غدیر در هفت كتاب از مدارك معتبر شیعه كه هم اكنون در دست مى‏باشد و به چاپ هم رسیده، با اسناد متصل نقل شده است. روایات این هفت كتاب به سه طریق منتهى مى‏شود:

یكى به روایت امام باقر(ع) است كه با اسناد معتبر در سه كتاب «روضة الواعظین» تألیف شیخ إبن فتال نیشابورى (4) ،«الإحتجاج» تألیف شیخ طبرسی (5) ، و«الیقین» تألیف سید إبن طاووس (6) نقل شده است.

طریق دوم به روایت زید بن ارقم است كه با اسناد متصل در سه كتاب «العدد القویة» تألیف شیخ على بن یوسف حلى (7) «التحصین» تألیف سید إبن طاووس(8)، و«الصراط المستقیم» تألیف شیخ على بن یونس بیاضى(9) ، و«نهج الایمان» تألیف شیخ حسین بن جبور(10) به نقل از كتاب «الولایة» تألیف مورخ طبرى روایت شده است.

طریق سوم به روایت حذیفة بن الیمان است كه با اسناد متصل در كتاب «الإقبال» تألیف سید بن طاووس (11) به نقل از كتاب «النشر و الطى» نقل شده است.

شیخ حر عاملى در كتاب «اثبات الهداة»(12) و علامه مجلسى در«بحار الأنوار»(13) و سید بحرانى در كتاب «كشف المهم» (14) و سایر علماى متأخر، خطبه مفصل غدیر را از مدارك مذكور نقل كرده‏اند.

بدین ترتیب، متن كامل خطبه غدیر به دست این بزرگان شیعه حفظ شده و به دست ما رسیده است، كه این خود در عالم اسلام از افتخارات تشیع است.

اسناد و رجال روایت كننده متن كامل خطبه غدیر

ذیلا عین اسناد مربوط به روایت خطبه غدیر به عنوان پشتوانه آن تقدیم مى‏گردد.

روایت امام باقر(ع) به دو سند است:

1.قال الشیخ أحمد بن على بن ابی منصور الطبرسی فی كتاب «الإحتجاج»:

"حدثنی السید العالم العابد ابو جعفر مهدی بن أبی الحرث الحسینی المرعشی رضى الله عنه قال: أخبرنا الشیخ أبو علی الحسن بن الشیخ أبی جعفر محمد بن الحسن الطوسی رضی الله عنه، قال: أخبرنا الشیخ السعید الوالد أبو جعفر قدس الله روحه، قال: أخبرنی جماعة عن أبی محمد هارون بن موسى التلعكبری، قال:

أخبرنی أبوعلی محمد بن همام، قال: أخبرنا علی السوری قال: أخبرنا أبو محمد العلوی من ولد الأفطس ـ و كان من عباد الله الصالحین ـ قال: حدثنامحمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرة و صالح بن عقبة جمیعا عن قیس بن سمعان عن علقمة بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر)علیهما السلام."

2.قال السید إبن طاووس فی كتاب «الیقین»: قال أحمد بن محمد الطبری المعروف بالخلیلی فی كتابه «أخبرنی محمد بن أبی بكر بن عبد الرحمان، قال: حدثنی الحسن بن علی أبو محمد الدینوری، قال: حدثنا محمد بن موسى الهمدانی، قال: حدثنا محمد بن خالد الطیالسی، قال: حدثنا سیف بن عمیرة عن عقبة عن قیس بن سمعان عن علقمة بن محمد الحضرمی عن أبی جعفر محمد بن علی(الباقر) (ع).

روایت زید بن أرقم به سند زیر است:

"قال السید إبن طاووس فی كتاب «التحصین»: قال الحسن بن أحمد الجاوانی فی كتابه «نور الهدى و المنجی من الردى»: عن أبی المفضل محمد بن عبد الله الشیبانی، قال: أخبرنا أبو جعفر محمد بن جریر الطبری و هارون بن عیسى بن سكین البلدی، قالا: حدثنا حمید بن الربیع الخزاز، قال: حدثنا یزید بن هارون، قال: حدثنا نوح بن مبشر، قال: حدثنا الولید بن صالح عن إبن امرأة زید بن أرقم و عن زید بن أرقم."

روایت حذیفة بن الیمان به سند زیر است:

"قال السید إبن طاووس فی كتاب «الإقبال» قال مؤلف كتاب «النشر و الطی»: عن‏أحمد بن محمد بن علی المهلب: أخبرنا الشریف أبو القاسم علی بن محمد بن علی بن القاسم الشعرانی عن أبیه: حدثنا سلمة بن الفضل الأنصاری، عن أبی مریم عن قیس بن حیان (حنان) عن عطیة السعدی عن حذیفة بن الیمان.

پى‏نوشت ها:

1-بحار الأنوار،ج 37، ص 235.

2-بحار الأنوار،ج 37، ص 236.

3-الذریعة،ج 5، ص 101، شماره 418.

4-روضة الواعظین، ج 1، ص 89 .

5-الاحتجاج،ج 1، ص 66/ بحار الأنوار،ج 37، ص 201.

6-الیقین، ص 343، باب 127/ بحار الأنوار، ج 37 ص 218.

7-العدد القویة، 169.

8-التحصین، ص 578، باب 29 از قسم دوم.

9-الصراط المستقیم، ج 1، ص 301.

10-نهج الایمان(نسخه خطى كتابخانه امام هادى(ع)در مشهد)، ورقه 26ـ 34.

11-الإقبال، ص 454 و 456/ بحار الأنوار،ج 37، ص 127 و 131.

12-اثبات الهداة، ج 2، ص 114.

13-بحار الانوار، ج 397، ص 201.

14-كشف المهم، ص 190.

از كتاب اسرار غدیر، ص 90، محمد باقر انصارى .

مطالب مرتبط:

عید غدیر از دیدگاه‏ علامه جعفر مرتضى العاملى

عید غدیر در سیره اهل بیت علیهم السلام

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.