جلوه هایی از شخصیت دست نیافتنی امام سجاد علیه السلام

شخصیت امام سجاد علیه السلام از آن شخصیت های دست نیافتنی است. مقام معظم رهبری

بردباری

امام زین العابدین(علیه السلام) از بردبارترین مردم بوده و بسیار خشم خود را فرو می خورد. تاریخ نویسان از موارد بردباری او نمونه هایی ذکر کرده اند:

1. آن حضرت کنیزی داشتند که هنگام وضو آب بر دست مبارکشان می ریخت روزی ظرف آب از دست او افتاده و به صورت امام اصابت کرده و صورت ایشان را مجروح ساخت. کنیز فوراً این آیه از قرآن را تلاوت کرد: " والکاظمین الغیظ " و کسانی که در هنگام غضب خشم خود را فرو می خورند. امام نیز به سرعت فرمودند: خشم خود را فرو خوردم . با شنیدن این کلام و دیدن بردباری امام کنیز امید بست تا چیز بیشتری از امام بخواهد؛ لذا دنباله آیه را تلاوت کرد: والعافین عن الناس و کسانی که از گناهان مردم در می گذرند. امام علیه السلام نیز فرمود: خدا از تو در گذرد. سپس قسمت پایانی آیه شریفه را تلاوت نمود: والله یحب المحسنین . خداوند نیکوکاران را دوست دارد. امام علیه السلام نیز در جواب او فرمود: برو که تو را آزاد کردم. ¹

2. شخص پستی آن حضرت را دشنام داد امام علیه السلام از وی روی خود را برگرداند آن شخص گفت: با تو بودم و امام به سرعت جواب داد من هم روی خود را از تو بر گرداندم . و بدین ترتیب از مقابله به مثل پرهیز کرده و او را ترک کردند. ²

سخاوت

همه مورخان بر این مطلب اتفاق نظر دارند که امام سجاد علیه السلام از سخاوتمندترین افراد بوده و دست بخشش او بر فقرا و مساکین گشوده بوده است و از جود و بخشش وی داستان هایی نقل کرده اند. در کرم و سخاوتش همین بس که هر روز ظهر در خانه اش نهار عمومی می داد. ³

برخورد با فقرا

الف. گرامی داشتن فقیران: امام علیه السلام با فقیران همنشینی نموده و مواظب بود تا احساسات و عواطف آنان به هیچ نحو جریحه دار نشود هنگامی که به سائلی چیزی می داد او را می بوسید تا اینکه سائل احساس ذلت نکند و چون گدایی به سراغش می آمد او را چنین خطاب می کرد خوش آمدی ای کسی که توشه آخرت مرا بر دوش می کشی.

ب. مهربانی امام علیه السلام با مستمندان: او با دست خویش لقمه در دهان آنان می نهاد. ⁴ مهربانی امام با مستمندان به اندازه ای بود که هیچگاه از چیدن محصول نخلستان در شب خوشش نمی آمد چون فقرا فقط روزها به نخلستان های در حال چیدن می رفتند. هنگامی که خبردار شدند کار پرداز ایشان میوه یک درخت را در آخر شب چیده به او فرمودند: دیگر چنین کاری نکن آیا می دانی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله از این کار نهی کرده و فرموده است: شاخه ای از خرما که به مستمند داده شود همان حقی است که در قرآن به پرداخت آن در روز درو، امر شده است؟ ⁵

ج. نهی امام علیه السلام از راندن سائل: امام به دلیل تبعاتی که این کار داشت از قبیل از بین رفتن نعمت ها یا نزول ناگهانی عذاب از این کار به شدت نهی می کردند. ایشان در بسیاری از احادیث نقل شده بر ضرورت نراندن سائل تأکید کرده اند. ابو حمزه ثمالی می گوید: روز جمعه ای نماز صبح را با امام به جا آوردم پس از نماز با هم به سمت خانه آن حضرت روانه شدیم ایشان کنیزک خود را به نام سکینه فرا خواندند و فرمودند: امروز جمعه است هیچ سائلی از در خانه من نمی گذرد مگر اینکه او را اطعام می کنید. ⁶

صدقه دادن پنهانی

محبوبترین چیز نزد امام سجاد علیه السلام صدقه دادن پنهانی بود تا کسی او را نشناسد امام در راه ترغیب به این عمل می فرمودند: صدقه پنهان آتش غضب خداوند را فرو می نشاند. مستمندان نیز به این کار امام عادت کرده بودند طوری که هر شب بر در خانه ها به هم مژده می دادند که صاحب الجراب یا انبان به دوش آمد، چون نمی دانستند که این شخص کیست. ⁷

امام پسر عمویی داشتند که بعضی از شبها به در خانه اش رفته و مقداری پول به او می دادند آن شخص که ایشان را نمی شناخت به ایشان می گفت : علی بن الحسین اصلاً توجهی به حال من ندارد آن حضرت را نفرین می کرد امام این کلمات را شنید ولی از وی در گذشته و خود را به او معرفی نمی کرد. وقتی امام سجاد علیه السلام از دنیا رفتند آن کمک های شبانه قطع شد و آن مرد فهمید آنکه در دل شب به او کنک می کرده امام علی بن الحسین علیهماالسلام بوده لذا همیشه به حالت گریه و برای عذرخواهی به سر قبر ایشان می آمد. ⁸

هنگامی که چیزی به کسی می داد صورت خود را می پوشاند تا طرف مقابل او را نشناسد. ⁹

زهد امام علیه السلام

ایشان در زمان خود به زاهدترین مردم مشهور بودند تا جایی که وقتی از زهری سؤال شد: زاهدترین مردم کیست؟ پاسخ داد: علی بن الحسین. سعید بن مسیب گوید: علی بن الحسین در هر روز جمعه در مسجد پیامبر مردم را موعظه می کرد و آنان را به بی رغبتی به دنیا و رغبت به آخرت تشویق می نمود: ای مردم تقوای الهی پیشه خود سازید . بدانید که به سوی او باز خواهید گشت... بدانید که خداوند متعال زیور زود گذر دنیا را نه برای اولیای خود می پسندد و نه ایشان را بدان ترغیب کرده است بلکه دنیا و اهل آن را فقط برای این آفریده است تا آنان را بیازماید که کدامیک بهترین عمل را برای آخرت خویش دارند ... پس در زندگی فانی دنیا که خداوند شما را درآن به زهد امر کرده زهد ورزید... خداوند شما و ما را درباره زیورهای زودگذر دنیا از زاهدان قرار دهد که رغبت ایشان در ثواب پایدار آخرت است که ما را برای آن آفریده اند. ¹⁰

پی نوشت ها:

امالی صدوق، ص 168 . 1

2. مناقب آل ابی طالب، ج4، ص 171

3. تاریخ یعقوبی، ج2، ص 259

4. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 166

5. بحارالانوار، ج46، ص 62

6. علل الشرایع، ج1، ص 61

7. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 165 و ص 166

8. کشف الغمه، ج 2، ص 319

9. مناقب آل ابی طالب، ج 4، ص 166

10. کافی، ج 8، ص 72 تا 76