نود منهای 83

یادداشتی درباره برنامه تلویزیونی هفت

گروه سینما و تلویزیون: شاید خوانندگان این مطلب یادشان باشد كه در برنامه های ابتدایی "نود" ،  دوربین ، بین دو نیمه به داخل رختكنها می رفت و از لحظات ناب بین دو نیمه تصاویری بكر برای بیننده پخش می شد. اتفاقا همان تصاویر بودند كه ابهت برخی مربیان نامدار را شكستند.

درواقع شفاف سازی در آن عرصه – فوتبال - ، همانطور كه به برخی كمك كرد تا دانش و قدرت خود را در حضور دوربینها نشان دهند ، به همان اندازه برای عده ای مثل سم ، مهلك واقع شد .

خلاصه اینكه بعد از چند هفته كه به این منوال گذشت ، عیار تعدادی از مربیان مشخص شد و به اصطلاح پته شان روی آب ریخت ! از آن روز یك دسته از مربیان ، بازیكنان و مدیران كه مشخص بود از چه دانشی در حرفه شان برخوردار بودند ، شدند منتقد درجه یك برنامه "نود" و "فردوسی پور". چون " نان آنان توسط این برنامه آجر شده بود".

این روزها حكایت برنامه "هفت" و فریدون جیرانی ، همان حكایت "نود" و فردوسی پور شده است . تعدادی از بازیگران ، كارگردانان ، تهیه كنندگان و حتی برخی مسوولان ، در راستای شفاف شدن عرصه ی سینما و حواشی آن ، چون نحوه تفكر و نوع فعالیتشان برای مخاطب روشن شده ، عیار كارشان دست مردم آمده و تاحدود زیادی  اقبال خود را بین افكار عمومی از دست داده اند . این گروه احتمالا همان افرادی هستند كه حسین فرح بخش در برنامه دو هفته پیش هفت در مورد آنان به مسعود فراستی گفت ؛ "... نفرینتان خواهند كرد ، چون آنان را از نان خوردن انداخته اید...".

حالا هفت را می توان به همان كارآمدی نود دانست. برنامه ای كه در ابتدا چندان به موفقیتش امید نبود و بسیاری نگران بودند كه نكند چون هفت – احتمالا- نمی خواهد در دام زرد شدن بیفتد ، از آن طرف بام بیفتد و بیش از حد محتاط باشد . كه البته امروز آن نگرانی تا حدود زیادی برطرف شده . امروز برنامه هفت هم جذابیتش را دارد ، هم برنامه ای باوقار است و هم به اندازه لازم به حواشی می پردازد.

در همین مدت كوتاه پخشش چند برنامه با بحثهای چالشی جذاب داشته كه بیننده را كاملا درگیر بحث كرده. ازطرفی هفت در این مدت كوتاه ، توانسته به اندازه كافی منتقد و حتی دشمن برای خود بتراشد، و این هم به نوعی ، نشانی از موفقیت است . چون  تا زمانی كه منتقد جدی نداشته باشی ، پس به اندازه كافی جسور نبوده ای. این روزها خیلی ها هستند كه حتی خواستار توقف برنامه هفت هستند . و جالب است كه این افراد در بین بازیگران ، كارگردانان و تهیه كنندگان  پراكنده اند .

مطمئنا فریدون جیرانی از این مرحله ی تهدید و تحدید ،‌ گذر خواهد كرد ، اگر هویت برنامه را حفظ كند و در دام افراط و تفریط نیفتد. از این نظر برنامه نود ، الگوی خوبی برای هفت است . نود برنامه ای تخصصی است كه هم جسارت دارد و هم برای تلویزیون بیننده جمع آوری می كند . در نتیجه تلویزیون هم از آن حمایت می كند. گاهی اوقات حمایت از برنامه نود برای تلویزیون حتی هزینه هم داشته ، ولی ارج و قرب نود تا حدی بوده كه حمایتها از آن ، كم نشده . حالا این راهیست كه نود پیش پای هفت قرار می دهد . جسور باش و راستگو و البته هدف دار. با این روش مخاطب خواهی داشت و بنابراین ، تلویزیون از برنامه ات حمایت می كند  و البته هزینه هایش را هم می پردازد.

آغاز مخالفتها با برنامه هفت

از بدو شروع برنامه هفت ، و با مشخص شدن شكل برنامه و مواضع  آن ، تعدادی از دست اندركاران سینما از جهت گیری برنامه انتقاد داشتند . شاید جواد رضویان - پای ثابت كمدیهایی كه امروز به نام "سطحی" قابل شناسایی اند -  اولین مخالف جدی هفت بود كه ادعا داشت برنامه هفت – بطور هدفمند- باعث افت فروش تعدادی از فیلمها می شود. بعد از آن مسعود ده نمكی در برنامه ای از اینكه همیشه در این برنامه نسبت به فیلمهایش – علی الخصوص اخراجیهای 2- جفا می شود گله مند بود . و در یكی از به یادماندنی ترین برنامه های هفت بود كه حسین فرح بخش  صراحتا از نقش تخریبی هفت و كلا ساختار و هدف برنامه ، انتقاد كرد. در همان برنامه بود كه فرح بخش آسمان و ریسمان را به هم می بافت تا ثابت كند برنامه هفت خواسته یا ناخواسته در جهت تخریب سینما قدم بر می دارد و دكترین "خوردنی بودن یا پوشیدنی بودن منتقد " را برای دومین بار ، در آن برنامه مطرح كرد . در همان برنامه محمدرضا شریفی نیا هم در مصاحبه ای ضبط شده ، تلویحا از برنامه هفت شكایت داشت.

با كمی تحقیق و تامل مشخص می شود اكثر منتقدین كنونی برنامه هفت ،‌ به نحوی در كمدیهای نازل و سخیف این سالها دست داشته اند. از نظر آنان مهم ترین دلیل افت فروش این فیلمها در یك سال اخیر ، همین برنامه بوده و به همین دلیل در همان آغاز راه هفت ، نسبت به این برنامه موضع گیری كردند.

اما آیا واقعا هفت نقشی تخریبی دارد و یا اینكه مخالفتها با ادامه این برنامه ، ‌از جنس مخالفتها با مواضع برنامه نود و فردوسی پور است؟

در پاسخ باید گفت ، بنا به نظرات بسیاری از دست اندركاران و دلسوزان سینما ،‌ و همچنین مواضع افكار عمومی در قبال این برنامه ، به نظر می رسد علیرغم احترامی كه می شود به مخالفان این برنامه گذارد ، باید از نقش سازنده ی هفت در كمك به مخاطبان و درنهایت ارتقاء سینما ، به نیكی یاد كرد. حداقل این است كه  برنامه هفت در همراه سازی مخاطب با این برنامه تا حد زیادی موفق عمل كرده  و این نشانگر كسب نمره قبولی برای تهیه كنندگان این برنامه است.

توفیقات هفت

بطور خلاصه می توان گفت كه برنامه هفت تا به حال به این توفیقات دست یافته است :

- تعداد زیادی از مخاطبان ، با تجزیه و تحلیلهای ارائه شده در برنامه هفت ، توانستند تا حدودی از كیفیت فیلمهای روی پرده مطلع شوند . مخاطبان با معرفی فیلمها و نقد آنها توانستند طبق هدفی از پیش تعیین شده به سینما بروند و بطور تصادفی بلیط نخرند . اتفاقا  همین موضوع موجب عدم توفیق فیلمهای كم ارزش شد.

- در شرایطی كه تیزرهای تبلیغاتی محدود و كوتاه فیلمهای سینما ، در تلویزیون ، نمی تواند معرفی خوبی از محتوای فیلم باشد ، برنامه هفت ، بدون تبلیغ مستقیم یك فیلم ، مخاطب را نسبت به دیدن فیلمهایی خاص تشویق می كند و درواقع به آنها جهت می دهد . البته این موضوع می تواند مورد انتقاد جدی جمعی از مخالفان قرار گیرد ، ولی باید درنظر داشت ، درنهایت ، این مخاطب است كه انتخاب می كند چه فیلمی را ببیند.

- خطاهایی كه تا به حال از سوی مسوولین سر می زد و چندان بازتابی نداشت ، حالا در یك برنامه زنده تلویزیونی مطرح می شود و همین محرك خوبیست برای جلوگیری از تكرار اشتباه. باید درنظر داشت كه اگر برنامه هفت در این مورد به 10 درصد توفیق هم دست یابد ، كار بزرگی صورت داده. یكی از جالب ترین توفیقات هفت در این مورد ،‌ بحث دو برنامه ی گذشته ی هفت بود كه سرانجام ، مسولان مربوطه متوجه ی این موضوع شدند كه در تولید یك فیلم كم ارزش و سخیف ، تنها تهیه كنندگان آن فیلم مسول و جوابگوی افكار عمومی نیستند ، بلكه مرجع صادر كننده مجوز ساخت آن فیلم با آن كیفیت ، مسوولیت  بیشتری دارد و درواقع

همین مجوز در افكار عمومی ، مهر تایید نظام ، بر یك فیلم سینمایی قلمداد می شود كه حتی تهیه كنندگان در مواقع ضرور ، از آن ، به شكلهای مختلف  بهره برداری خواهند كرد.

- برنامه ی هفت به ارتقاء دانش سینمایی مخاطبین كمك می كند. به عنوان مثال مخاطب ، با توجه به  نقد فیلم ،‌ می تواند راجع به برداشت خود از فیلمی كه دیده ، قضاوت كند. و آنرا با نقدی كه از برنامه ارائه می شود ، مقایسه كند.

- و سرانجام اینكه:

برنامه هفت محل خوبیست برای انعكاس اخبار صحیح و باارزش. محل خوبیست برای معرفی چهره های موفق – و نه فقط ستاره های- سینمایی ، مجال خوبیست برای ارتباط بهتر اهالی سینما  با بینندگان تلویزیونی ، محل خوبیست برای قضاوت افكار عمومی راجع به اختلافات سینماییها كه همیشه از نظر عموم دور بوده است. و حتی می توان گفت كه محلیست برای كسب اطلاعات و آموزه های جدید . به عنوان مثال همین برنامه آخر كه بحث سینمای دینی را به بهترین شكل ممكن مطرح كرد و تعریف مناسبی از سینمای دینی ارائه داد.

انتقاداتی بر شكل برنامه

اما مطمئنا برنامه هفت تا رسیدن به شكل آرمانی فاصله زیادی دارد.

- فریدون جیرانی هنوز در بین صحبتهای میهمانان می پرد و گاهی مجال حرف زدن را از آنان می گیرد. نوع ارتباط او با پشت صحنه بسیار ابتداییست كه البته می تواند نوعی رابطه ی صادقانه هم تلقی شود. البته  انصافا این ایرادات در قسمتهای ابتدایی بسیار بیش از این بود. از نقاط مثبت اجرای جیرانی هم باید از تخصص او راجع به بحثها گفت و اینكه گاهی باعث می شود موضوع صحبتها گم نشود و حتی گاهی به داغ تر شدن بحث هم كمك میكند .

- اینكه برخی از میهمانان برنامه ، به ثابت بودن منتقد برنامه – مسعود فراستی -  انتقاد دارند ، تا حدودی قابل قبول است . منتقد یك فیلم نمی تواند سلیقه ی شخصی خود را در نقد یك فیلم دخالت ندهد. در این مورد تفاوت زیادیست بین یك كارشناس ثابت فوتبال با یك منتقد ثابت فیلم. البته نگاه مسعود فراستی ، نگاهیست كه تلویزیونیها بهتر می پسندند ولی بد نیست یك منتقد صاحب نظر دیگر كه لزوما موافق با نظرات فراستی نباشد در بخش نقد فیلم استفاده شود ، تا حداقل اینكه بحثها قابل پیش بینی نشود.

در این مورد امیرقادری یك گزینه ی خوب است. در تخصصش تردیدی نیست و در علاقه اش هم همین طور. امیر قادری در قسمت معرفی فیلم  بارها تمایلش را به حضور در بخش نقد نشان داده ولی تاكنون مورد استفاده قرار نگرفته . و این كمی كج سلیقگی است كه از جانب جیرانی و سایر تهیه كنندگان برنامه صورت می گیرد . تركیب جیرانی ، كارگردان ، فراستی و قادری تركیب خوبی برای نقد یك فیلم است. به خصوص كه قادری نشان داده صاحب عقیده ی شخصی خودش است و در بحثها تحت تاثیر نظر غالب قرار نمی گیرد و لزوما نگاه یكسانی هم با فراستی ندارد. در این مورد یادآوری تفاوت نگاه این دو منتقد نسبت به فیلمهای طلاومس و ازدواج دروقت اضافه ، صدق گفتار را تایید می كند.

- نكته ی بعدی سوال پیامكی برنامه است كه تا اینجا وصله ی ناجور برنامه بوده. سوال پیامكی برنامه هفت  - در اكثر موارد - هم در صداقت و جامعیت سوال مشكل داشته ، هم در درستی و جامعیت پاسخها ، و هم در شفافیت تعداد ارسال كنندگان پیامك . از طرفی موضوع انگیزه ی بیننده برای ارسال پیامك ، نكته ایست كه تهیه كنندگان این برنامه از آن غافلند. به هرحال باید توجه شود كه اگر قرار است از طریق طرح سوال پیامكی  ارتباط بیشتری با بیننده برقرار شود ، لازم است الزامات آن هم رعایت شود.

***

به هرحال به نظر می رسد  برنامه هفت با وجود عمركوتاهش ، حتی ‌زودتر از نود هویت و ساختار خود را پیدا كرد و البته این برنامه به مرور اصلاح هم می شود. هفت برنامه ایست برای اهالی و دوستداران سینما كه در آن به مشكلات سینمای ایران می پردازد. نقاط مثبت آنرا نشان می دهد و نقاط منفی آنرا به بوته ی نقد و بحث می گذارد. و نهایتا سعی می كند برای رفع آن چاره اندیشی هم داشته باشد.

مهدی ژاله شادان

گروه سینما و تلویزیون تبیان