سریال دوست و دشمن در start-II

بخش سیاسی- بحث داغ این روزهای آمریکا و روسیه پیمان «استارت II» است. دو کشوری که در جنگ سرد متخاصمانه دو بلوک شرق و غرب را به وجود آورده و به یارگیری در دنیا مشغول بودند، این روزها صحبت از پیمان و همکاری می کنند.

پیمان تسلیحات استراتژیک میان آمریکا و روسیه پنجم دسامبر سال جاری به پایان ‌رسید. مقامات هر دو کشور از ماه ها پیش مذاکرات بر سر یک پیمان جایگزین را آغاز کرده اند؛ پیمانی که لازمه‌ جهانی عاری از سلاح اتمی است. پیمان تسلیحات استراتژیک موسوم به استارت دو (START-II) در ماه ژوئیه سال 1991 میان جرج دبلیو بوش (پدر) و میخائیل گورباچف رؤسای جمهوری آمریکا و روسیه به امضا رسید. این پیمان چهار سال بعد پس از تصویب در مجلس سنای آمریکا و همین طور مجلس دومای روسیه اجرایی شد و سرانجام در تاریخ پنجم دسامبر سال جاری میلادی موعد انقضای این پیمان فرا رسید.

پیمان استارت آمریکا و روسیه را موظف می ساخت که شمار موشک های اتمی خود را که این دو کشور از آنها از زمان آغاز جنگ سرد در اوایل دهه‌ پنجاه میلادی به عنوان ابزاری برای تهدید دیگری استفاده می کردند، به طور قابل توجهی کاهش دهند.

مطابق پیش بینی ها در این پیمان تعداد تسلیحات متعارف از قبیل موشک های دوربرد زمینی، زیردریایی ‌و همچنین بمب های هوشمند هر کدام به 1600 فروند و کلاهک های هسته ای در نظر گرفته شده برای راکت های دوربرد نیز بایستی تا شش هزار عدد کاهش می یافت. با این همه در عمل هر دو طرف موشک های کلاهک دار خود را در 15 سال اخیر تا تعداد 2200 فروند کاهش داده اند. این پیمان همچنین به بازرسان دو طرف امکان می دهد بر روند کاهش سلاح های اتمی یکدیگر نظارت کنند.

به‌ رغم توافق ها در بسیاری از حوزه ها هنوز موارد مورد اختلاف و بحث وجود دارند که اصلی ترین آنها بازرسی های دو طرف از تأسیسات هسته ای یکدیگر است. بر همین پایه آمریکا بایستی در صورت پایان مدت پیمان کنونی قرارگاه بازرسی خود را که در 600 کیلومتری شرق مسکو واقع شده است را تعطیل نماید. مهندسان آمریکایی مستقر در این قرارگاه تاکنون بر روند تولید یک موشک مدرن روسی و همین طور سلا‌ح‌های دیگر نظارت داشته اند.

در همین حال روسیه نیز اگرچه قرارگاه بازرسی خود در آمریکا را از مدت ها پیش تعطیل کرده است اما در چارچوب پیمان جدید خواهان کنترل و نظارت کمتری است.

از همین رو کارشناسان گمان می برند که تصویب پیمان جدید در مجلس سنای آمریکا با شکست رو به رو شود زیرا برای تصویب آن دو سوم آرای نمایندگان مجلس سنا لازم است. در حالی که دست کم هفت نماینده‌ جمهوری خواه مجلس پیشاپیش اعلام کرده اند چنانچه بندهای نظارتی و بازررسی این پیمان ضعیف باشند، آن را رد خواهند کرد.

مقامات آمریکایی از شكست تصویب این پیمان كه باعث می شود واشنگتن حمایت مسكو را در زمینه های مختلف و از جمله برنامه هسته ای ایران و افغانستان از دست بدهد، ابراز نگرانی می کنند. سناتورهای جمهوری خواه در بررسی پیمان استارت، اعلام كرده اند كه تصویب این پیمان گسترش سامانه های موشكی دفاعی و تهاجمی آمریکا را به طور نامعقولی محدود می كند. برای این سناتورها، منفعتی حاصل از ادامه كاهش تسلیحات اتمی و هدف چالش برانگیز اوباما برای حذف نهایی تسلیحات هسته ای سؤال بر انگیز شده است.

علت نگرانی و مقاومت جمهوریخواهان از تصویب پیمان جدید استارت این است كه با تصویب این پیمان از اجرای برنامه ریزی های آمریکا برای استقرار سامانه دفاع موشكی این کشور ممانعت به عمل آید. همچنین آنان می خواهند مطمئن شوند كه حتی بعد از تصویب پیمان استارت،‌ زرادخانه های هسته ای آمریکا به روز رسانی خواهند شد.

در همین ارتباط، باراک اوباما در پایان نشست سران کشورهای ناتو در لیسبون گفته است: اگر سنا امسال (2010 میلادی) پیمان جدید کاهش تسلیحات استراتژیک را تصویب نکند، بازرسان آمریکا قادر نخواهند بود بر اجرای کامل توافق‌ نامه «کاهش 30 درصدی تسلیحات در زرادخانه اتمی روسیه» نظارت داشته باشند. رئیس جمهور آمریکا مخالفت و تصویب نشدن این پیمان را نوعی بازی شرط بندی خطرناک با امنیت ملی آمریکا دانست و هشدار داد این امر ممکن است به تخریب «جایگاه رهبری آمریکا در جهان» منجر شود.

اما «جان بولتون» سفیر پیشین آمریکا در سازمان ملل متحد نظری جز این دارد. وی گفته است: فکر نمی کنم ضرورتی برای تصویب پیمان استارت وجود داشته باشد، اما اگر سنای آمریکا  می خواهد به مسئولیت خود در چارچوب قانون اساسی آمریکا عمل کند نیاز به چند هفته بحث جدی در سنا و اصلاحیه های پیشنهادی درباره این پیمان وجود دارد. بخش اعظمی از اطلاعاتی که ما درباره توانایی های هسته ای روسیه داریم، برگرفته از نهادهای اطلاعاتی، و مبتنی بر اطلاعات ماهواره ای و دیگر منابع است اما بازرسی و راستی آزمایی براساس پیمان استارت ضمیمه ای بر اطلاعات موجود آمریکا درباره تسلیحات هسته ای روسیه خواهد بود. این پیمان بسیار به نفع روسیه است و دولت اوباما تلاش می کند در روزهای آخر عمر کنگره كنونی، پیمان استارت تصویب شود، چون می ترسد که اگر بحث جدی درباره پیمان استارت صورت گیرد هم سناتورها و هم عامه مردم بفهمند این پیمان تا چه حد به ضرر آمریکا است.

سفیر پیشین آمریکا در ادامه سخنانش گفت: باراک اوباما در پی «صفر هسته ای» است. یعنی می خواهد تسلیحات هسته ای آمریکا را کاهش دهد به امید آنکه دیگر کشورهای دنیا بگویند آمریکا کار خوبی کرد پس ما هم به برنامه تسلیحات هسته ای خود پایان می دهیم. این پیمان یک «وتوی سیاسی» در اختیار روسیه قرار می دهد و نمی گذارد آمریکا به طور کارامد سیستم دفاع ملی موشکی ایجاد کند.

در مجموع به نظر می رسد اگر چه احتمالا دو کشور روسیه و آمریکا این پیمان را دوباره امضاء می کنند اما این مطلب به هیچ وجه به معنای کاهش معناداری سلاح های هسته ای این دو کشور نیست. چه بسا آنکه در مدتی که پیمان استارت قبلی در حال اجرا بود آمریکا با حمایت کردن از رژیم صهیونیستی باعث شد این رژیم کلاهک های بسیاری را ساخته و در انبار های خود ذخیره کند.  به هر حال در صورتی که این پیمان سبب شود فعالیت زرادخانه های هسته ای آمریکا و روسیه کاهش یابد به نظر می رسد گام مثبتی در جهت جهان عاری از سلاح اتمی برداشته شده است.

بر اساس برنامه های پیش بینی شده از سوی کاخ سفید مراسم امضای پیمان جدید در شهر ریکیاویک پایتخت ایسلند برگزار خواهد شد.

گروه جامعه و ارتباطات تبیان

تنظیم:مسلم حقیقی