تبیان، دستیار زندگی
قرعه میزبانی5+1به نام ترکیه
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

قرعه میزبانی1+5 به نام ترکیه

 ترکیه

دلایل و ضرورت‌ها

بخش سیاسی- چندی پیش اعلام شد كه تركیه آمادگی میزبانی مذاكرات ایران و گروه 1+5 را دارد كه این امر با استقبال جمهوری اسلامی ایران مواجه شد، اما سوال اینجاست كه چرا تركیه در چند ماه اخیر نقش فعالی در بحث هسته یی ایران را به خود اختصاص داده است؟

تركیه نوین، در راستای دنبال كردن سیاست دولت فروپاشیده عثمانی همواره خواهان ایفای نقش فعالی در عرصه‌های مختلف جهان شده كه می توان اظهار نظر در مورد تحولات اروپا، عضویت در ناتو، اعزام نیرو به افغانستان و اخیرا نیز بحث هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران اشاره كرد. تركان عثمانی همانند مصری‌ها همواره از قدرت لابی گری و مذاكره بالایی برخوردار بوده‌اند كه این مساله را می‌توان در اقدامات بنیان‌گذار تركیه نوین در باز‌پس‌گیری مناطق مختلف اشغال‌شده در زمان جنگ جهانی اول از نیروهای اتفاق مثلث و پس از فروپاشی امپراطوری عثمانی مشاهده كرد. این كشور همچنین تلاش‌های زیادی صورت داد كه بتواند عضو ناتو شود كه در زمان جنگ سرد این امر تحقق یافت و باعث بالا رفتن قدرت چانه زنی تركیه در عرصه‌ی بین‌المللی شد. پس از آن دولت تركیه تلاش های زیادی صورت داد تا بتواند عضو اتحادیه اروپا، به عنوان یكی از اتحادیه‌های منطقه‌ای دارای قدرت جهانی،  شود اما این امر به دلیل مسایل داخلی تركیه و به ویژه مساله اكراد در این كشور، تاكنون معوق مانده است.

با روی كار آمدن دولت اسلام‌گرای وابسته به حزب عدالت و توسعه در تركیه این كشور رویكرد جدیدی در قبال مسایل مختلف اتخاذ كرد كه تا حدودی به سیاست های جمهوری اسلامی ایران نزدیك بود. حمایت از مردم مظلوم فلسطین، تقابل با رژیم صهیونیستی و مخالفت با سیاست‌های ایالات متحده آمریكا در قبال ایران از جمله این رویكردهاست. روابط ایران و تركیه نیز در حد بالا و مطلوبی است كه هم اكنون بالغ بر 10 میلیارد دلار می باشد و قرار است در چشم‌انداز بلند مدت به 30 میلیارد دلار برسد. در همین زمینه جالب توجه است كه هم‌اكنون فعال‌ترین گمرك كشور نیز در مرز بازرگان كه مشترك با تركیه است، قرار دارد.

تركیه كشوری مسلمان است و قطعا در كنار منافع خود منافع جهان اسلام و هم‌كیشان خود را نیز در نظر می گیرد؛ چراكه در غیر این صورت با مشكل مشروعیت در داخل مواجه می گردد، امری كه برای برخی دولت‌های این كشور پدید آمد

ایفای نقش مثبت تركیه در امضای بیانیه تهران در مورد تبادل سخت و تامین سوخت مورد نیاز راكتور تهران، اقدامی مثبت از جانب جمهوری اسلامی ایران تلقی شد و زمینه را برای ایفای نقش تركیه در بحث هسته‌یی جمهوری اسلامی ایران فراهم آورد. برخی كارشناسان بر این اعتقادند كه تركیه این روند را به این دلیل طی می‌كند كه اولا وزنه‌خود در عرصه جهانی را بالا ببرد و از طرف دیگر بتواند از ظرفیت‌های جمهوری اسلامی ایران رد عرصه‌های مختلف بهره‌گیرد. برخی نظرات نیز حكایت از این دارد كه تركیه قصد دارد از این طریق راهه هموار برای فعالیت‌های هسته‌یی خود بیاید؛ چراكه ممكن است در آینده مشكلاتی متوجه این كشور از جانب قدرت‌های سلطه‌طلب نیز بشود.

با هر دیدی كه به این موضوع بنگریم، این نكته نباید از ذهن به دور باشد كه تركیه كشوری مسلمان است و قطعا در كنار منافع خود منافع جهان اسلام و هم‌كیشان خود را نیز در نظر می گیرد؛ چراكه در غیر این صورت با مشكل مشروعیت در داخل مواجه می گردد، امری كه برای برخی دولت‌های این كشور پدید آمد. از طرفی دیگر دولت اسلام‌گرای تركیه با ادعای عدالت بر سر كار آمده و باید به این موضوع صحه بگذارد. البته نمونه این اقدام را می توان در اعزام كشتی نجات به سواحل غزه مشاهده‌ كرد.

نقشه سیاسی کشور ترکیه

این مساله نیز جالب توجه است كه احمد داوود اوغلو، وزیر خارجه ترکیه سردمدار جریانی در ترکیه است که باور دارد ترکیه در حرکت به سوی غرب در حاشیه قرار گرفت چراکه یک سوی این کشور به شرق و آسیا متصل است. این جریان معتقد است که در دوران عثمانی بیشتر قلمرو امپراتوری در آسیا، شبه جزیره عربستان و شمال آفریقا بود اما این قلمرو در گسترش به سوی شرق همواره از جانب ایران و با ایدئولوژی تشیع محدود می‌شد.

زمانی امپراتوری عثمانی برای گسترش قلمرو خود به سوی غرب و اروپا رفت با شکست مواجه شد چراکه آنها مسیحی بودند و از جهانی دیگر. از این منظر افرادی مانند داوود اوغلو معتقدند که ترکیه به جای نگاه به غرب و اروپا می‌تواند در نگاه به شرق و آسیا عرصه ژئوپلوتیکی جدیدی برای خود باز کند.

این جریان باور دارد که در نگاه ترکیه به سوی شرق، آنکارا می‌تواند به مرکز ثقلی در میان کشورهای شرق و غرب تبدیل شود. سیاست مورد پیگیری آقای اوغلو در رابطه با ایران در همین چارچوب جای می‌گیرد و ترکیه تلاش دارد سیاست خارجی خود را با نگاه به تجربه امپراتوری عثمانی به سوی رابطه با کشورهای آسیایی سوق دهد.

به نظر می‌رسد که ترکیه در این مسیر و به خصوص در رابطه با ایران موفق بوده است. از سوی دیگر جریان دیگری در ترکیه حرکت به سوی غرب را دنبال می‌کند؛ این جریان چندان تمایلی به توسعه روابط ترکیه با کشورهای شرقی ندارد.

فعالیت دیپلماتیک ترکیه در برابر تهران در همین چارچوب قابل ارزیابی است و بیانیه تهران برای آنکارا نوعی پیروزی محسوب می شود. ترکیه موفق شد بر اساس سناریوی طراحی شده در سیاست خارجی که برگرفته از دیدگاه‌های داوود اوغلوست، پیش رفته و به نتیجه برسد. از دیگر سو ترکیه خواهان برقراری صلح و ثبات در بالکان ، قفقاز ، آسیای میانه و خاورمیانه و تاسیس نظام همکاری امنیتی ، گفتگوی سیاسی و حفظ نظام چند فرهنگی این مناطق و رفع اختلافات بطور کامل بین کشورهای منطقه است . این کشورها باید از لحاظ اقتصادی همگرا و متحد شوند. این کشورها باید علیرغم اختلافات و تنوع دین و مذهب باید با همدیگر زندگی مسالمت آمیزی داشته باشند و به گفتگوهای سازنده سیاسی سطح بالا ادامه دهند . ترکیه در راستای تحقق این اهداف روادید با همسایگان را لغو کرد. ترکیه بزرگترین قدرت اقتصادی منطقه است و به لکوموتیو اقتصادی منطقه تبدیل شده است .

تمام این دلایل كافی به نظر می رسد كه فهمید چرا تركیه خواهان ایفای نقش فعال در عرصه برنامه هسته‌یی ایران است. اما نباید در این مقوله این مساله را از ذهن دور داشت كه مقامات كشورمان نیز به این موضوع اشراف داشته و درصدد تحقق منافع ملی حداكثری كشور از این منظر می باشند. توجه به این مقوله نیز خالی از فایده نمی‌باشد كه تركیه نیز همانند هر كشوری در وهله اول به دنبال تامین منافع ملی خود است، لذا باید همواره تمام معادلات در عرصه روابط خارجی مد نظر قرار گیرد و به عبارتی همه تخم‌مرغ‌ها در یك سبد قرار نگیرد.

هاتف پور رشیدی

گروه جامعه و ارتباطات

تنظیم : مسلم حقیقی