سقوط حق نفقه ؟ !

مقدمه :

بخش حقوقی- این روز ها که دوباره لایحه تازه حمایت خانواده مطرح گردیده ، بحث حق و تکلیف زوجین در قانون کنونی را نیزتازه کرده و به همین دلیل در رابطه با حقوق و تکالیفی که پس از انعقاد عقد نکاح برقرار می شود بخش حقوقی سایت تبیان  حق نفقه را که تقریبا یکی از برجسته ترین و  مهمترین تکالیف شوهر برشمرد ، مورد بررسی قرار می دهد  و سقوط آن و عوامل سبب آن را  تحلیل می نماید .

چقدر نفقه زن را میشناسیم ؟!

نفقه زن برطبق ماده 1107 قانون مدنی ایران عبارتست از مسکن و البسه و غذا و اثاث البیت که بطور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و خادم در صورت عادت زن به داشتن خادم یا احتیاج او بواسطه مرض یا نقصان اعضا . البته این همانطورکه در کتب حقوقی تصریح شده نه انحصاری بلکه بصورت تمثیلی بیان شده است ؛ یعنی تکلیف شوهر محدود به این موارد نیست بلکه ممکن است مثلا بنابر عرف و اقتضای زمان این موارد فزونی یا کاهش یابند مثلا در هنگام بیماری زوجه ، زوج موظف به تامین مخارج لازم برای مداوای همسرش ( بعنوان نفقه) می باشد .

البته به نظر می رسد که تمامی این موارد و مسائل به نحو تلویحی و ضمنی به وضع خانوادگی زوجه ارجاع یابد بدین معنا که شخصیت خانوادگی او معیار و مناطی برای تعیین میزان نفقه که برعهده زوج است ، قرار می گیرد .

حق یا تکلیف سکونت مشترک

می دانیم که زندگی مشترک در رابطه با زوجین حقوق و تکالیفی دشوار را بر دوش آنها  می نهد ، که از دیگر موارد آن سکونت مشترک ، بعنوان اولین اقتضای هر خانواده ،می باشد .

در علم حقوق این امر از مسایلی است که به نظم عمومی مربوط می شود زیرا عدم رضایت و حاضر شدن به سکونت مشترک برای زن به معنی نشوز او خواهد بود و در نتیجه مستندی برای قطع نفقه قرار می گیرد ، وعدم آن برای مرد به معنای سوء معاشرت می باشد و در انتها عسر وحرج زن را در پی خواهد داشت لذا این نکته حائز اهمیت است که مسکن به عنوان محلی امن و آرام به منظور سکونت مشترک برای اعضای خانواده ، جزو نفقه زن بشمار می آید .

حسن معاشرت !

این عنوان به نسبت از ابتلای  بیشتری در روابط  خانوادگی بر خوردار است یعنی من جمله مواردی است که اگر زوجین حسن معاشرت نداشته باشند زودتر از یکدیگر طرد می شوند ؛ و استفاده از سوء معاشرت در روابط بعنوان ابزاری و مستندی برای طلاق در محکمه بیشتر رایج و قابل طرح است .

در هر حال کارهایی از قبیل مشاجره ، بدگویی وناسزاگویی ، کتک کاری ، توهین و بطور  کلی رفتارهایی که منافی با عشق و احترام به کانون خانواده و اقتضای همدلی و دلگرمی بین زوجین است ، سوء معاشرت تلقی می شود و مبنا ومستندی برای اسقاط نفقه و در برخی موارد ابزاری برای طلاق و جدایی قرار می گیرد .

بنابراین ضمانت اجرای این تکلیف در مورد زن ، ناشزه قلمداد شدن او و در نتیجه قطع نفقه است ؛ و در مورد مرد مستند طلاق قرار گرفتن ازجانب زن است .

معاونت در تثبیت مبانی خانواده :

در مواردی همسراشخاص درمانده ، گرفتار و به بیماری مبتلا می گردد و نیازمند مساعدت و معاضدت مالی وعاطفی و... از جانب طرف مقابل است و شاید همانطور که در آیه شریفه کلام الله آمده « ... وخلق لکم ازواجا لتسکنوا الیها ..» منظور، یکی از مصادیق آن یعنی معاونت و همکاری در تثبیت و تشیید مبانی خانواده بوده باشد .

ولذا همانطور که در ماده 1104 قانون مدنی آمده است ، زوجین باید در تشیید مبانی خانواده  و تربیت اولاد خود به یکدیگر معاضدت نمایند .

نتیجه گیری :

در روابط خانوادگی آنچه از هر چیزی بیشتر نقش محوری و مبنایی دارد ، استحکام ابن بنیان وکانون است . حال چیزی که این کانون را مستحکم ونظام مند می سازد ، تحت عنوان حقوق و تکالیفی آمده است که هر کدام به نحو جداگانه به عهده زوج یا زوجه در می آید.

یکی از مهمترین تکلیف شوهر پرداخت نفقه زوجه بعنوان حق مسلم اوست و در قبال زن هم بایستی تمکین عام و خاص بعنوان حق زوج را رعایت نماید تا ناشزه تلقی نشود و مبنایی برای طلاق قرار نگیرد ؛ بعلاوه حسن معاشرت ، سکونت مشترک و معاضدت و معاونت در تثبیت مبانی خانواده از دیگر لوازم استحکام و تنظیم این کانون است که در قانون کنونی مورد توجه قرار گرفته است ،  ان شاء الله در مقاله آتی این موضوع را از منظر لایحه جدید مورد بررسی قرار میدهیم .

احمد زهروی / پژوهشگر،طلبه و دانشجوی فقه و حقوق

تنظیم برای تبیان: ن. پاک نهاد

گروه جامعه و ارتباطات